П. И. Пидкасистый а у д а р ғ а н д а р
жүктеу/скачать 13,11 Mb. Pdf көрінісі
|
дидактика кытап 2
- Бұл бет үшін навигация:
- 17.2. Қунды қатынастар - тәрбие урдісінің мазмуны
| 111 бөлім. Тәрбие теорнясы
281 үшін мектепке келеді, достарына жүгіреді, студияға барады, үйіне оралады және үйінен қайта кетеді, оның бәрі адамның ізденісінен, бақытты сәтті өткізуге тырысуынан болады. Біз кейде бала мектептен «білім ғана алыгі» келеді деп, ал оның өткізген ең қызық жағдайларын, қарым-қатынасын елемей, қателесеміз. Жасөспірім балалар биге баруға асығады немесе кейбірі театрдан спектакль, музыка, көктем кешін үнатады. Бүның бәрі қандай да мәдени ошақтармен қарым-катынаста өмір сүру үшін өмірлік қарым-қатынастың дүрыс түрі үшін қажет болады. Өзімізді тағы бір рет тексерейік. - альпинистер қарым-қатынастарды бастан кешіру үшін шыңға шығады; - балерина сахнада керемет қарым-қатынастарды сезіну үшін күнделікті жаттығулармен денесін жаттықтырады; - үйдегі жылуды тексеруші тетіктермен үзақ жүмыс жасау, крандар мен бүрандалар үйлесімді кызмет жасағанда, одан өзіне ләззат алады; - оқушы параққа бірнеше суреттер салып аяқтаған соң ондағы керемет қарым-қатынасты сезінгісі келеді. Жануарлардың өмір мүмкіншіліктері мен өмір мазмүндары бір нәрсеге дағдыланған, бейімделген: мысықтардың тышқан үстауы - бүл оның өмір сүруінің мазмүны мен мүмкіншілігі; ал қүстың ән салуында, оның өмір сүруі мен оның өмірінің мазмүны негізделген. Тек адамда ғана оның өмір сүру мүмкіншілігі мен өмір сүру мазмүны бөлектенген. Бірақ оның өзі әр адамның жан дүниесінің даму деңгейіне тәуелді бөлек болуы мүмкін. 17.2. Қунды қатынастар - тәрбие урдісінің мазмуны Егер қазіргі адамның өмірінің мазмүны оның айналасында болып жатқан қатынастарды қүрап, жеке түлғаның жеке ішкі әлемін жасаса, онда объек- тивтік қажеттік жағынан педагог баламен қарым-қатынас жасауда шынайы өмірді суреттеп, оны осы заманғы мәдениеттің аясына кіргізе білуі керек. Қарым-қатынас дегеніміз - бүл байланыс, ол қоршаған ортаның субъекті- лері мен объектілерінің санасында таңдалып жасалады. Ол рационалистік, эмоционалдық тожірибе жүзіндегі іс-әрекеттер түрінде жүргізілуі мүмкін. Қарым-қатынасты бастан кешіру дегеніміз - объективтік шынайылық-тағы өзінің менін сезіну, түсіну. Қарым-қатынасты қүру, яғни оны кабылдау, түсіну, осы байланысты бағалау оның өміріне «Мен» қаншалықты қажет екенін түсіну. Тәрбие үғымы ретіндегі осы карым-қатынас тәрбиелеу үрдісіне жоғарғы қиындықты және нәзіктігін көрсетеді. Қарым-қатынас бір форма бойынша ғана көрінбейді, ол сөйлеу барысында, эмоционалды жауап кезінде, немесе іс- әрекетгерде көрініс береді. Жалпыға белгілі, осы формалар арасында жүретін қателіктерден біз үлкен адамдардың екі жүзділігін, қорқақтығын, түрақсыздығын айтамыз, ал балаларға келгенде, қарым-қатынас дағдысының дүрыс қалыптас- пағандығы туралы айтамыз. Қарым-қатынастардың үйлеспеушілігі - оның дамуының негізі қарым-қатынастың рационалистік жағы мен эмоционалдық жағының қарама-қайшылығын бастан кешіру, сыртқы әлем мен ішкі әлемнің арасындағы жағдайлар баланың әлеуметтік-рухани дамуының тетігі - осындай карама-қарсылық кезінде баланың өзіне ғана тон тәуелсіз өзін-өзі үстауы қалыптасады. Сондықтан да «Акыл мен жүрек бірге емес» деп айтады екен. Педагог осындай қарама-қайшылықтарды көбейту арқылы, қатынасты түсіну |