Жұмыс бағдарламасы (Syllabus). Бірінші басылым Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 2,23 Mb. Pdf көрінісі
|
Биоиндикационные методы иследования Умкд
| Л.Н. Гумилев атындағы
Еуразия ұлттық университеті Пәннің оқу-әдістемелік кешені Басылым: алтыншы нуклеотидтердің жойылуы, олар генетикалық кодтың өзгеруіне алып келеді. Гендік мутацияларды тікелей және қайтымды (риверсия) деп те бөледі. Есептеу шеңберіндегі мутациялар негіздерін ауыстыратын мутацияға қарағанда риверсияға төзімсіз. Хромосомалық өзгерістер (аберрация) хромосома құрылымының әртүрлі бұзылуларынан көрінеді. Геномдық мутациялар - ядродағы хромосома санының өзгеруі Соматикалық жасушадағы хромосомалар өзгерісіне негізделген генетикалық тесттер өте қарапайым болып келеді (кариотиптің өзгеруі, хромосомалық аберрация, хроматидтік алмасулар және т.б). Канцероген мен мутагендерді анықтауда қысқа мерзімдік генетикалық тесттер қолданылады . Кейбір химиялық қосылыстар адамда ісік ауруын тудыруы мүмкін. Осыған байланысты химиялық қосылыстардың жыныстық жасушаларда мутация тудыруын, генетикалық және тұқым қуалаушылық ауруларының пайда болуы туралы түсінік қалыптасты. Көптеген химиялық қосылыстар, фармакологиялық дәрілер, тұрмыстық химиялық заттар және ас қоспалары, пестицидтер және мұнай заттары қоршаған ортада бар, әр жылы олардың қатарына жаңа химиялық байланыстар қосылуда. Бұдан бөлек табиғи химиялық заттар бар, олар мутагенді және канцерогенді белсенділікті көрсетеді (мысалы ас заттарында болатын микотоксиндер). Сондықтан адамдар қолданатын химиялық заттар (мысалы терапия кезінде), күнделікті өмірде қолданылатын косметикалық заттар ісік ауруын және генетикалық бұзылуларға (мутацияға) әкеледі. Кейбір химиялық заттар, әсіресе канцерогендер адамда ісік ауруын туғызады. Бірақ канцерогендік белсенділік лабороториялық жануарлардың ісік ауруына алып келу қабілеттілігін зерттейді. Осындай зерттеулер екі немесе үш жыл көлемінде жоғары деңгейлі мамандармен жүргізілуі керек. Бұл жағдай канцерогенді құрамы бар химиялық заттардың табылуына жол ашты, нәтижесінде арзан тесттер көмегімен химиялық заттар шығарылды. Бұл тесттерді кемірушілерге жүргізілген ұзақ уақытты зерттеуге қарағанда аз уақыт жұмсалғандықтан, оларды қысқа мерзімді тесттер деп атады. Генетикалық кемшіліктердің адам ауруларының басты себебі болып жатқаны белгілі, бірақ әлі күнге дейін қоршаған ортадағы химиялық заттардың генетикалық ауруларға әсері белгісіз. Бұл таң қалатын жайт емес, себебі бұл аурулардың қауіптілігі бір ұрпақ өмірі аралығында анықталады. Жасуша немесе ағзаның белгілерін анықтайтын ақпарат дезоксирибонуклеин қышқылынан тұратын жасушаның генетикалық материалында сақталады. ДНҚ суббірліктерден - нуклеотидтерден тұрады, олар өз кезегінде бес көмірсулы қанттан (екі-дезоксирибоза), фосфор қышқылынан және пуриндік немесе пиримидиндік азоттан тұрады. Бұл суббірліктер кеңістікте спиралды екі жіптен тұратын құрылымды құрайды. Екі жіптің әрқайсысы дезоксирибоза молекулаларынан тұрады, олар фосфор |