Жұмыс бағдарламасы (Syllabus). Бірінші басылым Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 2,23 Mb. Pdf көрінісі
|
Биоиндикационные методы иследования Умкд
| Л.Н. Гумилев атындағы
Еуразия ұлттық университеті Пәннің оқу-әдістемелік кешені Басылым: алтыншы 9. Күзде жапырақтардың түсуі. Жапырақтардың түссізденуінен басталады. Қандыағаш, терек сияқты түрлерде уақыт өтуіне байланысты алғашқы жапырақтарының түсуі байқалады. Сонымен бірге репродуктивті фазалар жіктелуін бөлек феноспекторда көрсетуге болады. Ағаш тектес өсімдіктерде олар келесі фазаларда болады: 1.Бүршіктену. Түйіршіктің пайда болуымен анықталады (алма ағашы, алхоры, мойыл) немесе (қандыағаш, қайың). 2.Гулдеу. Фазаның басталу белгісі - алғаш гүлдердің атауы (үйеңкі, долана, алма) немесе тозаңдану (қандыағаш, қайың, шырша, қарағай). 3.Жемістердің пісуі. Жемістердің көлемінің піскен кездегі көлеміне сәйкес келуінен басталады. 4.Жемістердің пісіп жетілуі. Бұл фазаға өтуінің белгісі піскен жемістің түсуі және жануарлардың олармен қоректенуінен басталады. Өсімдіктер үшін үлкен көлемді фенофазының басталуы деп 40-50% кем емес зерттеліп отырған популяция түрлерінің қатысуы. Көбіне антропогендік немесе басқа (биотикалық және абиотикалық) факторлардың әсері вегетативті мерзім ұзаруына әкеліп соғады. Вегетативті мерзімнің басында метерологияда шартты түрде орташа тәуліктік температура +5 о С жоғары болған мезгілде мұнда зерттеу жүргізілетін орын белгіленеді. Мысалы, Сібірде қыста топырақтың өте қатты қатуынан соң, көктемде тіпті орташа тәуліктік температура +5 о С жоғары болса да вегетация байқалмайды. Топырақ қатпайтын аудандарда (Ставропольск, Краснодарский край) көктемде нөлден жоғары температурада өсімдіктерде вегетацияның басталғаны байқалады. Биологтар өсімдіктердегі вегетацияның басталуының алғашқы белгісі бүршіктің ісінуі, көбіне жапырақтардың ұшуының пайда болуы деп қабылдайды. Басқа ғалымдар вегетацияның басталуын, өсімдіктерде көктемде болатын өзгерістерді міндетті түрде судың болуы деп қабылдайды. Көптеген өсімдіктерде мұндай белгілерге бүршіктің ісінуін жатқызуға болады, яғни уақыты өте байқалатын тоқтаусыз өсу. Мәңгі жасыл өсімдіктерде, тургордың қалыпқа келтіруден басқа (егер ол жоғалған болса) вегетация басындағы өте жақсы белгі деп қазанақ (багульника), итбүлдірген (брусники) и арша қылқандары (арша қылқан жапырақтары), қылқан жапырақты, шырша сияқты өсімдіктердің жапырақтарының анық жаздық қою бояуының болуын айтады. Ормандарда көктемде қайыңның, үйеңкінің алғашқы вегетациялық белгісі басталады. Осындай информативті белгілердің бірі болып көктемгі эферемероидтарының алғашқы жапырақтарының ашылуы болып табылады. Вегетацияның аяғы деп метерологтар қар жамылғысының пайда болуын атайды. Көптеген зерттеушілер вегетацияның соңы деп ағаштың жапырақтың |