Жұмыс бағдарламасы (Syllabus). Бірінші басылым Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 2,23 Mb. Pdf көрінісі
|
Биоиндикационные методы иследования Умкд
| Л.Н. Гумилев атындағы
Еуразия ұлттық университеті Пәннің оқу-әдістемелік кешені Басылым: алтыншы бағалау үшін оның түрлі белгілері қолданылады. Ең кең таралған және қарапайымы морфологиялық тәсіл болып табылады /1/. Түрлі әдебиеттерде негізгі осьтің жылдық өсімінің өлшемін, жапырақ тақтасының ұзындығы, генеративті мүше өлшемдерін қолдану ұсынылады. Ағаш өсімдіктеріне жүргізілген зерттеулер ауыр металдар, күкірт т.б элементтер өсімдік органдарына жинақталатын және олардың мөлшері мен құрамына қарап қалалар және одан да кең территориялардың экологиялық жағдайын мүмкіндігін көрсетіп анықтау. Көбіне мұндай ластаушы заттар қыс уақытында, яғни сұйық жауынның болмауынан көптеп жиналады. Бұл жинақтау диффузия жолымен қатар, ауыр металдардың немесе олардың ерігіш тұздарының белок, иілік заттар сияқты аз қозғалғыш заттармен байланысының нәтижесінде пайда болады. Құрамына ауыр металдар кіретін күлдің проценттік мөлшері бойыншатүрлі территориялардың экологиялық тұрақсыздығын анықтауға болады. Сараптамалық материал жеткілікті (бір жерде 10-15 жана ағаш өсімдік) болып, статистикалық өңдеу жүргізілген кезде, ластанған территорияның карта-схемасын құруға болады. Бұл өсімдіктер атмосфералық ластаушыларға тұрақты, оларды өз мүшелеріне жинақтайтын және өте көп тараған болуы шарт. Мысалы: қала экожүйелерінде үйеңкі, қайың немесе қылқандардың кей түрлері басым болып келеді. Күкіртті газ индикаторлары 0,08-0,1 мг/м3 концентрацияда күкіртті газ фотосинтез процесін бұзып, хлоропластта қоңыр дақтардың пайда болуына, хлорофиллдердің жойылуына, қабаттардың өсуіне кедергі келтіреді. Ал рН көрсеткіші 3,2-3,4 болғанда хлорофилл қайтымсыз тотығады, ал 2-3 болғанда ол феофитинге айналады да, әрі қарай ыдырайды. Ылғалдылықтың жоғарлауы күкіртті газдың еріп, ортаның қышқылдануына әкеледі. Сондықтан қыналар ылғалдылық жоғары болғанда фитотоксиканттарға тұрақсыз болып келгенімен, құрғақ жағдайда күкірттің қос тотығының мөлшері жоғары болғанда да тіршілік ете алады. Фтордың өсімдік индикаторлары Атмосфераның фтормен ластануын индикациялауда өсімдіктердің екі тобы: оларға тұрақтылары және тұрақсыздары пайдалынады. Аталған фитотоксиканттраға тұрақтылары оны өз бойына жинақтайды. Бұл өсімдіктердегі фтор мөлшері ауаның фтормен ластануының көрсеткіші болып табылады. Фторға өте сезімтал өсімдіктер осы фитотоксиканттардың өте аз концентрациясын сезіп, жапырақта некроздың дамуымен анықталады. Ауыр металл индикаторлары |