Жұмыс бағдарламасы (Syllabus). Бірінші басылым Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 2,23 Mb. Pdf көрінісі
|
Биоиндикационные методы иследования Умкд
| Л.Н. Гумилев атындағы
Еуразия ұлттық университеті Пәннің оқу-әдістемелік кешені Басылым: алтыншы - Нормадан аз ауытқу және организм өмірі үшін қауіп төндірмейді; Ауытқушылық орташа ауырлықта, ағзаның критикалық жағдайын сипаттайды; - Ағзаның өлуін растайтын интоксикация белгілері айқын бейнеленген. Ластану аймағындағы балықтардың ауруларының жалпы индексі (Z) келесі формулада анықталады: Z=(1N 1 +2N 2 +3N 3 ) / ZNtot : N 1 ,N 2 ,N 3 – балықтардың 1,2,3 деңгейдегі аурулары, Ntot – ластану аумағындағы зерттелген балықтар саны, (1,2,3) коэффициенттері интоксикация деңгейлерін көрсетеді. Егер су қоймасындағы барлық балықтарда токсин белгілері болса, онда Z=0. Ауру саны мен деңгейі көтерілгенде, тиісінше сан да көбейеді. S.M. Adams et al ағза денсаулығын бағалау индексі түсінігін енгізді (HAI). Индекс анықтамасы ластанған аумақта өмір сүрген балықтар тобы негізінде анықталды. Морфологиялық ауытқулар көзбе көз анықталады және ағзаға берілген балдар негізінде денсаулықтың жалпы индексі шығарылады. Бұл әдіс Ю.С. Решетников ұсынған әдіске өте ұқсас . Егер 3-4 өмірлік жүйеде өзгеріс байқалса, балықтар өмір сүреді, бірақ бір ағзаның ауруы өлімге алып келуі мүмкін. Әрине, қарастырылған әдістер жартылай сапалық санатқа жатуы мүмкін, себебі соңғы мағыналар эксперттің біліктілігіне байланысты. Келесі жағынан, нормадан ауытқушылықтың үш деңгейін де жұмыс тәжірибесі аз болса да білуге болады. Бірақ, біздің жүйеде көрсетілгендей, дұрыс диагноз бен ауру деңгейін анықтауға көмектесетін биохимиялық және патогистологиялық қосымша зерттеулер жүргізілуі қажет. Биохимиялық әдістер (микродеңгей) ағзадағы аномалияларға жауап беретін механизмдерді анықтауда өте маңызды. Табиғи су қоймаларындағы балықтардың аз ғана интоксикациясы жағдайында детоксикация үшін балықтардың физиологиялық жүйелері белсендірілетіні көрсетілген. Н.Н.Немова мен Р.У. Высоцкий БИИ биохимиялық көрсеткішін ұсынды, балықтардағы токсиндік заттар әсерінен зат алмасудың бұзылуын көрсеткен Биохимиялық өзгерістер организм бұзылуларындағы сезімтал субағзалық биомаркерлер болып қарастырылады. Антропогендік күйзелістің өсуінен ағза қалыпты фазадан өлімге жақын өзгермейтін фазаға ауысады. Биохимиялық әдістер физиологиялық, морфологиялық нормалардан ауытқушылықтан бұрын болатын ағзадағы зат алмасу өзгерістерін анықтауға көмектеседі, бейімделушілік қасиетінің шегін көрсетеді және осының негізінде түрлердің сезімталдық деңгейін анықтайды . R.Lee et al сәйкес, биохимиялық көрсеткіштер физиологиялық өзгерістерді алдын алуы мүмкін. Бірақ көптеген табиғи шарттар, ағзаның жеке физиологиялық күйі секілді, ағзаның биохимиялық деңгейіне әсер етуі мүмкін,оларды ластанған аумақта қолданылуы шектеуге алып келеді. Биохимиялық және физиологиялық |