Оқулық Алматы «Атамұра» 2018 (ХVІІІ-ХІХ ғасырлар) ҚазаҚстан тарихы
ұлт-азаттық көтерілістің алғашқы ке зеңi. 1782
жүктеу/скачать 9,4 Mb. Pdf көрінісі
|
3467 Kaz-n tarih 8-7kl kaz
- Бұл бет үшін навигация:
- 1782–1783 жылдың қы сында шегара шебiнiң iшкi тірек сөздер
| 2. ұлт-азаттық көтерілістің алғашқы ке зеңi. 1782
жылдың аяқ кезiнде патша үкiметiнiң жарлығы шығып, қазақтардың Жайықтың оң жағалауындағы аймақтарға қыс мез гiлiнде жайылымдық жерлердi жалға алу арқылы ғана уақытша өту iне рұқсат етiлдi. Орал казактары бұл жарлықты өз мүддесiне пайдалана қойды – казактардың жерiн қазақтардың жалға алуына тыйым салынды. Орал шегара шебiндегi бекiнiстердiң күзетi кү шей тiл дi. Қазақтар аманат бе- руге тиiстi болды. 1782–1783 жылдың қы сында шегара шебiнiң iшкi тірек сөздер: • Қазына • Старшын • Расправа • Айшуақ хан • Қаратай сұлтан пікірің қажет Нұралы ханның беделден айыры луына не әсер етті? 64 жағында казактар қазақтардың 4 мың нан астам жылқысын күшпен тартып алды. Қыстың өте су ық болуы жағ дайды одан сайын қиындатып жiбердi. Жұт басталды. Дала тұрғында рының 10 000-нан астам жылқысы мен сиыры қы ры лып қалды. Мiне, осындай қиын-қыстау жағдайда Кiшi жүздiң шега- ра шебiне таяу ауыл дарында бұқаралық қозғалыс басталып, ол көп ұзамай азаттық кү ресiне ұласты. Көтеріліс Елек, Қобда, Ойыл, Жем және Сағыз өзендері алабын қамтыды. 1783 жылдың көктемiнде қазақтар Орал шегара шебiне шаб уыл жа- сай бастады. Қазақ жасағы Гирьял бекiнiсiндегi сарбаздарды тұт қын ға алып, малдарын айдап кеттi. Орынбордың солтүстiк- шы ғы сында тама руының жасақтары шабуылдау- мен болды. Орынбор коменданты қазақ даласы на Орын бор казактарының жазалаушы әс керлерi мен башқұрттардың 1500 сарбазын жiбердi. Қазақ кө- те рi лiс шiлерi оларға табандылықпен қарсылық көрсеттi. Қазақтардың тастан тұрғызған бекiнiсi дұшпанның баса-көктеп бiрден лап қойған шабуылы кезiнде алынды. Тұтқынға алынған 56 адам қазыналық жұ мыстарды атқаруға жiберiлдi. Қазақтардың әскери бекiнiстер мен сауда керуендерiне шабуылы жиiлей түстi. Мұның өзi орыс мемлекетiнiң Орта Азия хандықта рымен жасалатын сауда-саттық деңгейiн құлдырата төмендетiп жi бер дi. Қарағай бекiнiсiне бiрден лап қойған шабуыл жасалды. Көте рiлiсшiлер Орынбор мен Елек қорғанысының екi арасын байланыстыратын даңғыл жолды өз бақылауына алды. Көтерілісшілердің жалпы саны 7 мың адамға дейін жетті. 1785 жылы қазақ жасақтары Төменгi Орал шегара шебiнiң ай мағында патша үкiметiнiң әскерлерiмен кескiлескен шайқасқа түстi. С. Датұлы 2700 сарбазы бар жасаққа, старшын Барақ 2000, Тiленшi батыр 1500 сарбазы бар жасақтарға басшылық еттi. Бұларға қарсы казактардың үш отряды жасақталды. Ру старшындарының Нұралы ханмен және оның төңi ре гiндегi лермен арадағы күресi күшейе түстi. Ханның халық көте рi лiсiн басып-жаншып тоқтатуға мұршасы келмедi. Ол – ол ма, кө те рi- лiс шiлер халыққа жексұрын болған оны орнынан түсiрудi талап еттi. Қазақтардың да, отаршыл билеушiлердiң де көз алдында өзiнiң беделiнен жүктеу/скачать 9,4 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|