- pars nasalis et pars orbitalis
ossis frontalis
-
os lacrimale
-lamina orbitalis labyrinthus
ethmoidalis
-cjrpus ossis sphenoidalis
12 кесте. Көзұя қатынастары
Тесіктер атаулары
Көзұя қатынасатын құрылымдар
Қазақша атаулар
Латынша атаулар
Көру өзегі,
canalis opticus
-алдыңғы бассүйек шұңқыры
-fossa cranii anterior
Көзұяүстілік тесік
(тілік),
foramen
supraorbitale incisura
supraorbitalis
-маңдай аймағы
-regio frontalis
Мұрын-көзжасы өзегі,
canalis naso-lacrimalis
-мұрын қуысы (төменгі мұрын
жолы)
-cavitas nasi
meatus nasi inferior
Алдыңғы торлы тесік,
foramen ethmoidale
anterius
-торлы сүйектің алдыңғы және
ортаңғы ұяшықтары
-cellulae ethmoidales aneriores et
medii
Артқы торлы тесік,
foramen ethmoidale
posterius
-торлы сүйектің артқы
ұяшықтары
-cellulae ethmoidales posteriores
Төменгі көзұялық
саңылау
, fissura
orbitalis inferior
-самайасты шұңқыр
-қанат-таңдайлық шұңқыр
-fossa pterygopalatina
Жоғарғы көзұялық
саңылау,
fissura
-ортаңғы бассүйек шұңқыры
-fossa cranii media
60
orbitalis superior
Көзұяасты өзек,
canalis infraorbitalis
-жоғарғы жақсүйектің алдыңғы
беті (иттістік шұңқырша)
-facies anterior maxillae fossa
canina
Бет-көзұялық
тесік,
foramen
zygomaticoorbitale
-бет аймағы (бет-беттік тесік)
-самайасты шұңқыр (бет-
самайастылық тесік)
-regio zygomatica foramen
zygomaticofaciale
-fossa infratemporalis foramen
zygomaticotemporales
13 кесте. Көзұя қатынастарындағы түзілістер
Қатынастар
атауы
Түзілістер
артериялар
веналар
нервтер
Көру өзегі,
canalis
opticus
-a.ophthalmica
-n. opticus
Көзұяүстілік тілік,
incura supraorbitalis
-a. supraorbitalis
a.ophthalmica-
-v.
supraorbitalis
v.
frontalis-
- n. supraorbitalis - n.
ophthalmicus n.
frontalis-
Алдыңғы торлы тесік,
foramen ethmoidale
anterius
-a. ethmoidalis anterior
( a. ophthalmica-
дан
)
- v. ethmoidalis anterior
(v. ophthalmica superior
құйылысы
)
-n. ethmoidalis
anterior (
V-жұптың
n. ophthalmicus
-
ының тармағы
n.
nasociliaris
-тан
)
Артқы торлы тесік, ,
foramen ethmoidale
posterius
-a.ethmoidale
posterior( a.
ophthalmica-
дан
)
-v.ethmoidalis posterior
(v. ophthalmica superior
құйылысы
)
-n. ethmoidalis
posterior (
V-жұптың
n . ophthalmicus
-
ының тармағы
n.
nasociliaris
-тан
)
Жоғарғы көзұялық
саңылау,
fissura
orbitalis superior
-v. ophthalmica superior
(sinus
cavernosus
-қа
құяды
)
-n. oculomotorius
(III-жұп)
-n. trochlearis
(IV-
жұп)
-n. ophthalmicus
(V-
61
жұптың 1-тармағы)
-n. abducens
(VI-
жұп)
Төменгі көзұялық
саңылау,
fissura
orbitalis inferior
-a. infraorbitalis (a.
maxillaris-
тан
)
-v.infraorbitalis
(pl.venosus
pterygoideus-
құйылысы
)
-n. zygomaticus et n.
infraorbitalis (
V-
жұптың
n. maxillaris-
інің
тармағы
)
Көзұяастылық өзек,
canalis infraorbitalis
-a. infraorbitalis (a.
maxillaris-
тан
)
-v.infraorbitalis
(pl.venosus
pterygoideus)
-n. zygomaticus et n.
infraorbitalis (
V-
жұптың
n. maxillaris
-інің
тармағы
)
Бет-көзұялық тесік,
foramen
zygomaticoorbitale
-a. zygomaticoorbitalis
(a. temporalis
superficialis
-тен
)
-v. zygomaticoorbitalis
(v.
temporalis
superficialis
құйылысы
)
-n. zygomaticus (
V-
жұптың тармағы
n.
maxillaris n.
zygomaticotemporalis
және
n.
zygomaticofacialis
бо
лып бөлінеді
)
Мұрын-көзжасы өзегі,
canalis naso-lacrimalis
Ішінде мұрын-
көзжасы түтігі,
ductus
nasolacrimalis
орналасқан.
Мұрын қуысы,
cavitas nasi,
поrта facialis-
тің ортасында орналасқан, алдынан
жоғарғы жақсүйек тіліктері,
incisurae nasalis maxillae,
және мұрын
сүйектерінің, төменгі жиектерімен шектелген алмұрттәрізді апертурамен,
apertura piriformis,
шектелген. Артынан мұрын қуысы хоандар,
choanae,
арқылы жұтқыншаққа ашылады. Әр хоана, сынатәрізді сүйек қанаттәрізді
өсіндісінің медиалды табақшасымен,
lamina medialis processus pterygoidei
ossis sphenoidalis,
желбезек сүйек,
vomer,
сынатәрізді сүйектің денесі, corpus
ossis sphenoidalis,
және таңдай сүйектің горизонтальды табақшасымен
, lamina
62
horizontalis ossis palatini,
шектелген.
Мұрын қуысы төмендегідей қабырғалардан құралған: жоғарғы, төменгі және
латералды, осылармен қатар мұрын қалқасынан. Ең күрделі латералды қабырғасында
бір-бірінен
жоғарғы, ортаңғы және төиенгі мұрын жолдарымен бөлінген
мұрын кеуілжірлері орналасқан.
Жоғарғы мұрын жолы,
meatus nasi superior,
торлы лабиринттің бөліктері
жоғарғы және ортаңғы мұрын кеуілжірімен,
concha nasalis superior et concha
nasalis media,
шектелген.
Жоғарғы мұрын жолына ашылады:
- торлы сүйектің артқы ұяшықтары,
cellulae ethmoidalis posteriores,
- сынатәрізді қойнау,
sinus sphenoidalis,
(жоғарғы мұрын кеуілжірінің
артына ашылады)
Ортаңғы мұрын жолы,
meatus nasimedius,
ортаңғы және төменгі мұрын
кеуілжірлер аралығында орналасқан,
concha nasalis media
et
concha nasalis
inferior,
соңғы жеке сүйек.
Ортаңғы мұрын жолына ашылатындар:
- торлы сүйектің алдыңғы және артқы ұяшықтары,
cellulae ethmoidales
anteriores et medii
- маңдай қойнауы,
sinus frontalis,
- жоғарғы жақсүйек (Гаймор) қойнауы,
sinus maxillaris
(Higmori)
- сынатәрізді-таңдай тесігі,
foramen sphenopalatinum,
ортаңғы мұрын
жолын сынатәрізді-таңдай шұңқырымен байланыстырады.
Төменгі мұрын жолы,
meatus nasi inferior,
төменгі мұрын кеуілжірімен мұрын
қуысының төменгі қабырғасының аралығында орналасқан, ол мұрын-
көзжасы өзегі,
canalis nasolacrimalis,
арқылы көзұямен қатынасады. Бұл өзек
көзжасы сүйегінің жоғарғы жақсүйектің маңдай өсіндісімен қосылыуынан
63
түзіледі. Мұрын қалқасы мен кеуілжірлердің медиалды беттерінің арасында
сагиттальды
саңылау түрінде орналасқан кеңістік жалпы мұрын жолын,
meatus nasi
communis,
құрады, ол ауыз қуысымен күректістік өзек,
canalis incisivus,
ал
алдыңғы бассүйек шұңқырымен тесіктелген табақшаның тесіктері,
lamina
cribrosa,
арқылы қатынасады.
14 кесте. Мұрын қуысы қабырғалары мен сүйектік қалқасының құрылысы
Қабырға атауы
Қабырғаларды түзетін сүйектік құрылымдар
Қазақша атаулары
Латынша атаулары
Жоғарғы қабырғасы,
paries superior
- мұрын сүйектері;
-маңдай сүйектің мұрын бөлігі;
-торлы сүйектің тесіктелген
табақшасы;
-сынатәрізді сүйектің денесі
-ossa nasalia;
-pars nasalia ossis facialis;
-lamina cribrosa
ossis ethmoidalis;
-corpus ossis sphenoidalis
Төменгі қабырғасы,
paries inferior
-жоғарғы жақсүйектің таңдай
өсіндісі (жұп);
-таңдай сүйектің горизонтальды
табақшасы (жұп)
-processus palatines maxillae;
-lamina horizontalis ossis palatini
Латералды
қабырғасы,
paries
lateralis
-жоғарғы жақсүйек денесінің
мұрындық беті мен маңдай
өсіндісі;
-көзжасы сүйегі;
-торлы лабиринт;
-таңдай сүйектің
перпендикуляр табақшасы;
-сынатәрізді сүйектің
-facies
nasalis
et
processus
frontalis maxillae;
-os
lacrimale
labyrinthus
ethmoidalis;
-lamina
perpendicularis
ossis
palatine;
-lamina
medialis
processus
64
қанаттәрізді өсіндісінің
медиалды табақшасы;
-төменгі мұрын кеуілжірі
pterygoidei ossis sphenoidalis;
-concha nasalis inferior
Мұрындық сүйектің
қалқасы,
septum nasi
osseum
-торлы сүйектің
перпендикулярлы табақшасы;
-желбезек;
-мұрындық қыр
-lamina
perpendicularis
ossis
ethmoidalis;
-vomer;
-crista nasalis
15 кесте. Мұрын қуысының кейбір қатынастарындағы түзілістер
Қатынастар
атауы
Түзілістер
артериялар
веналар
нервтер
Қанат-таңдайлық тесік,
foramen
sphenopalatinum
-a. sphenopalatina
(a.maxillaris-
тан
)
-v.
sphenopalatina
(қанаттәрізді веналық
өрімнің құйылысы)
-rr. nasales
posteriores
superiores mediales
et laterals (ganglion
pterygopalatinum-
нің тармақтары
)
Иттістік өзек,
canalis
incisivus
-rr. septales posteriores
(a.maxillaris-
тің
a.
sphenopalatina-сынан )
major-
дің соңғы
тармағы
(a.maxillaris-
тің
a. palatina
descendens
- інен
)
- n. nasopalatinus
(ganglion
pterygopalatinum-
нің
тармағы
)
Тесіктелген табақша
тесіктері,
foraminae
laminae cribrosae
- nn. olfactorii
(I-жұп)
65
Мұрын-көзжасы өзегі,
canalis nasolacrimalis
Сүйектік таңдай,
palatinum osseum,
бір-бірімен ортаңғы және көлденең
таңдайлық жіктер,
sutura palatina mediana et transversa,
арқылы қосылған.
Жоғарғы жақсүйектердің таңдай өсінділері мен таңдай сүйектің
горизонтальды табақшасынан құрылған. Егер аталған жіктер
толық қалыптаспаса «қасқыр таңдайы» (волчъя пасть)
faux lupine seu fissum,
атты даму ақауы пайда болады. Бұндай жағдайда нәрестені сүтпен
тамақтандыру тіптен мүмкін болмай қалады, себебі ауыздағы сүт
таңдай ақауы арқылы мұрын қуысына әрі қарай тыныс алу жолына өтеді.
Ауыз қуысы иттіс өзегі,
canalis incisivus,
арқылы мұрын қуысымен, ал үлкен
таңдайлық өзекпен,
canalis palatinus major,
қанат-таңдайлық шұңқырымен
қатынасады.
Қатты таңдай түзілістеріне тамырлар мен нервтер кіші таңдайлық тесіктер
арқылы жетеді. Ауыз қуысының қатынастарымен түзілістері 15-кестеде
көрсетілген.
16 кесте. Ауыз қуысының қатынастары мен түзілістері
Қатынастар
атауы
Түзілістер
артериялар
веналар
нервтер
Үлкен таңдайлық тесік,
canalis palatinus major
-a. palatina descendens
(a.maxillaris-
тан
)
-vv.palatinae
(қанаттәрізді веналық
өрім құйылысы,
plexus
venosus pterygoideus
)
-n . palatinus major
et rr. nasales
posteriores inferiores
mediales et laterals
(ganglion
pterygopalatinum-
нен
)
66
Кіші таңдайлық
тесіктер,
foramen
palatina minora
-aa. palatina minorae
(a. palatina descendens
-
тeн
)
-nn. palatini minores
(ganglion
pterygopalatinum-
нен
)
Самай шұңқыры,
fossa temporalis,
медиалды, алдыңғы және латералды
қабырғалардан тұрады. Алдыңғы қабырғасы,
paries anterior,
маңдай және
жоғарғы жақсүйектердің беттік өсінділері мен бет сүйегінен құралған.
Медиалды қабырғасын самай беті,
planum temporale,
түзеді, ал латералды
қабырға бет доғасынан,
arcus zygomaticus,
тұрады.
Самай шұңқырында орналасқан:
- самай бұлшықеті,
m.
temporalis;
- беткей самай артериясы,
a.
temporalis
superficialis
және оның
тармақтары (
rr. auriculares anteriores a. zygomaticoorbitalis a.
temporalis
media);
- терең самай артериясы,
a.
temporalis
profunda
(
a.maxillaris
-тің тармағы);
- беткей самай венасы,
v.
temporalis
superficialis
(
v. retromandibularis
)
құйылысы);
- беткей ортаңғы және терең самай веналары,
temporalis
superficiales
mediae et profundae
(
v. retromandibularis
-тің құйылысы);
- құлақ-самай нерві,
n. auriculotemporalis
терең самай нервтері, nn.
temporales
profund (n. mandibularis
-тің тармақтары,V-жұп);
- бет нервінің шықшыттық өрімі,
pl. рarotideus
Самайасты шұңқыры,
fossa infratemporalis,
алдыңғы, жоғарғы және
медиалды қабырғалардан тұрады.
Алдыңғы қабырғасы жоғарғы жақсүйектің төмпесі мен беттік өсіндісінен,
processus zygomaticus et tuber maxillae,
және бет сүйегінен,
os zygomaticus,
түзілген.
67
Жоғарғы қабырғасы біркелкі емес, ол самай сүйекпен,
os temporale
және
сынатәрізді сүйектің үлкен қанатының самайасты қырынан, төменгі бөлігі
самайасты бетінен,
facies temporalis ale majores ossis sphenoidalis,
құрылған.
Медиалды қабырғасы сынатәрізді сүйектің қанаттәрізді өсіндісінің
латералды табақшасынан,
lamina medialis processus pterygoidei ossis
sphenoidalis,
тұрады.
Самай және самайасты шұңқырлардың шекарасы самайасты
қыры,
crista infratemporalis,
бөледі.
Самайасты шұңқыр аймағында орналасқандар:
- медиалды және латералды қанаттәрізді бұлшықеттер,
mm.
pterygoideus
medialis et pterygoideus lateralis
;
- жоғарғы жақсүйектік артерия,
a.maxillaris,
және оның жақсүйектік,
қанаттәрізді бөліктерінен таралатын тармақтар:
а.
auricularіs
profunda,а.tympanica anterior, a.alveolaris inferior, a.meningea media,
masseterica, rr. pterygoidei, a. buccalis;
- қанаттәрізді веналық өрім,
pl. venosus pterygoideus;
- төменгі жақсүйекартылық вена,
v. retromandibularis;
- төменгі жақсүйек нерві,
n. mandibularis
(V-жұп) және оның
n.alveolaris
inferior, n. auricоtemporalis, n. massetericus, nn. pterygoidei medialis et
pterygoideus lateralis, n. buccalis;
- артқы альвеоларлық тесіктер,
foramіnа alveolariа posteriora,
арқылыөтеді:
alveolaris posterior superior (a.maxillaris-
тан
), rr. alveolares
superiores posteriores
(V-жұптың
n .maxillaris
-інің
n. infraorbitalis
-інен).
Қанат-таңдайлық шұңқырдың,
fossa pterygopalatina,
3 қабырғасын
ажыратады : алдыңғы, артқы және медиалды.
Қанат-таңдайлық шұңқыр бассүйектің әртүрлі топографиялық
құрылымдарымен бірқатар қатынастары бар, атап кететін нәрсе аталған
68
тесіктердің кейбіреулері көрші сүйектердің бір-бірімен қосылғанында ғана
қалыптасатындығынан жеке сүйектерде олар көрінбейді. Осындай
түзілістерге жататындар: сынатәрізді-таңдай тесігі,
foramen sphenopalatinus,
үлкен таңдайлық өзек,
canalis palatinus,
төменгі көзұялық саңылау,
fissura
orbitalis inferior.
17 кесте. Қанат-таңдайлық шұңқырдың қабырғалары
Қабырға атауы
Қабырғаларды түзетін сүйектік құрылымдар
Қазақша атаулары
Латынша атаулары
Алдыңғы қабырғасы,
paries anterior
- жоғарғы жақсүйек төмпесі;
-tuber maxillae
Артқы қабырғасы,
paries posterior
- сынатәрізді сүйектің
қанаттәрізді өсіндісі;
- processus pterygoideus ossis
sphenoidalis
Медиалды қабырғасы,
рaries medialis
- таңдай сүйектің
перпендикулярлы табақшасы
- lamina perpendicularis ossis
palatini
18 кесте. Қанат-таңдайлық шұңқырдың қатынастары
Қатынас атаулары
Қабырғаларды түзетін сүйектік құрылымдар
Қазақша атаулары
Латынша атаулары
Дөңгелек тесік,
foramen rotundum
-ортаңғы бассүйек шұңқыры
- fossa crania media
Төменгі көзұялық
саңылау,
fissura
orbitalis
-көзұя
- orbitа
69
Қанаттәрізді өзек,
canalis pterygoideus
- сыртқы бассүйектің негізі
-basis crania externa
Сынатәрізді-қанат
тесігі,
foramen
sphenopalatinum
- мұрын қуысы (ортаңғы мұрын
жолы)
- cavitas nasi (meatus nasi
medius)
Үлкен таңдай өзегі,
canalis palatinus major
- ауыз қуысы
- cavitas oris
Қанат-жоғарғы
жақсүйектік саңылау,
fissura
pterygomaxillaris
- самайасты шұңқыр
- fossa infratemporalis
19 кесте. Қанат-таңдайлық шұңқырдың қатынастары мен түзілістері
Қатынас
атауы
Түзілістер
артериялар
веналар
нервтер
Дөңгелек тесік,
foramen
rotundum
-n. maxillaries
(V-
жұптың 2 тармағы)
Төменгі көзұялық
саңылау,
fissura
orbitalis inferior
- а. infraorbitalis
(a.maxillaris-
тeн
)
-v. infraorbitalis
(
pl.venosus
pterygoideus-
тің
құйылысы)
- n. zygomaticus et n.
infraorbitalis
(V-
жұптың
n.maxillaris-
інен)
Қанаттәрізді өзек,
canalis pterygoideus
- а. canalis pterygoidei
(a.maxillaris-
тің
a.
palatina descendens-
інен
)
- v. canalis pterygoidei
(
pl.venosus
pterygoideus-
тің
құйылысы)
- n. canalis
pterygoidei (n.
petrosus major
мен
n. petrosus minor-
дің
қосылыуынан
)
Сынатәрізді-қанат
тесігі,
foramen
sphenopalatinum
- а. sphenopalatina
(a.maxillaris-
тeн
)
-
v.
sphenopalatina
(
pl.venosus
pterygoideus-
тің
құйылысы)
- rr. nasalis
posteriores
superiores mediales
et laterales
Үлкен таңдай өзегі,
- a. palatina descendens - vv. palatinae
- n. palatinus major
70
canalis palatinus major
(a.maxillaris-
тeн
)
(
pl.venosus
pterygoideus-
тің
құйылысы)
et nasales posteriores
inferiores (ganglion
pterygopalatinum-
нен
)
Қанат-жоғарғы
жақсүйектік саңылау,
fissura pterygomaxillaris
- a.maxillaris
- aa. palatinae minores
(a.maxillaris-
тің
a. palatina descendens-
інен
)
- plexus venosus
pterygoideus
(
v.
retromandibularis
-тің
құйылысы);
- nn. palatini minores
(ganglion
pterygopalatinum-
нен
)
Достарыңызбен бөлісу: |