Кұралы. Орал: М.Өтемісов атындағы БҚм у бак, ж эне баспа орталығы, 2007
жүктеу/скачать 3,47 Mb. Pdf көрінісі
|
сімдіктер систематикасы О у ралы
| Балды рлар - A lgae
Балдырлар - еш қандай дене м үш елеріне бөлінбейтін, сабағы , жапырағы , тамыры болмайтын, автотрофты жолмен коректенетін, алғаш ы нда сулы ортада емір сүрген ағзалар. Балдырлар клеткасы нда фотосинтезді камтамасыз ететін хлорофилла жэне баскада пигмент түрлері кездеседі. Балдырлар түщы ж эне мүхит суларында, кұрлы кта (топырақта, агаш кабығында. тастарда) тіріш ілік етеді. Балды рлар екі топка бөлінеді: ядросы з ж эне ядролы. Балды рларды ң денесі - таллом бір- жэне көпклеткалы, колониялы , кейде клеткаланбаган, ал клеткаларының орналасуы на орай жіп тэрізді жэне такта тэрізді болып келеді. Клетка ж асұны к (целлю лоза) және пектинді заттардан түратын кабыкш амен капталган. Клетка кабыкш асыны ң сырты кремнеземмен (диатомды балдырлар) немесе көмірқыш қыл тұзы мен (кызыл балды рлар, эвгленді балдырлар) каныккан сондыктан ою -өрнекпен безенген. К летканы ң цитоплазмасы нда , клетка ш ы ры ны на толы - вакуоль орналаскан, бір немесе бірнеш е ядросы (кейде ядрош ы ғы д а болуы мүмкін), пигментті -хром атоф орлары болады. Х роматофорлары такта пішінді (кладофора), тостаған тэрізді, спиральды, 10 дискатәрізді (вош ерия), жулдызш а (зигнема), торлы т.б. пішінді болып келеді. Х ром атоф орларда белокты денеш ік - пиреноидтар түзіледі, ал олардың маңында қор заттары корға жиналады. Балдырлардьщ ф орм алары эр турлі: Лмебоидты (ризоподаильды) кұрылым, кэдімгі клетка кабыкшасы болмайтын, тек сыртын тығыздалған протоплазма бөлігі - перипластом каптайтын ағзаларға тән. Соган байланысты денесінің белгілі бір ф орм асы болм айды, үнемі өзгеріп отырады. Алтын түстес, сары-жасыл, эвгленді, пироф итті ж эне кейбір жасыл балдырларға б \:і күрылым тэн. Монадсты курылым барлы к козғалғы ш балдырларға тэн. Псшьмеллоидты қурылымды организм дердің клеткалары кілегеймен коршалган, бірак бір- бірімен байланыспай, кілегей ішінде бос жатады. Мысалы, носток. КоккоиОты құрылым, барлы қ бірклеткалы , колониальды жэне көп қозғалмайтын балдырларда болады. Ж іп и іе лі курылым пішіні жіпш е туріндегі балдырлар. Әртүрлі ж іпш елі куры лы м. Балды рдың денесі екі түрлі бөліктен тұрады. Көптеген ж іпш елерден куралган дөңгелек келген такта тэрізді (пластинкалы) бөлігі төсеміш ке (субстратқа) бекініп жатады. Пластинкадан жоғары карай түссіз жіпш елер көтеріледі. П ласт инкалы қурылым. Балдырлардың пішіні пластинка тәрізді болады . Х араф ит т і күрылым - тек хара балдырларына ғана тән тән. Балдырлардың кепшілігінде хлорофилл болады жэне олар автотрофты коректенеді. Балдырлар вегетативті, жы ныссыз ж эне жынысты жолдармен көбейеді. егетативті ж олм ен көбейгенде балды р екі немесе бірнеше беліктерге тен оөлінеді. У лотрикс балды рлары нда окинеттер, сфацеллерия балдырында өлінгіш бүрш іктер, ал хар а балды рлары нда түйнектер түзіледі. Ж ыныссыз көбею козғалғы ш зооспоралар жэне козғалмайтын апланоспоралар мен автоспоралар арқылы жузеге асады. Зооспоралар екіталдшқты (хлам идом онада), төртталшықты (лотрика), көпталшықты д 0ШеРия) немесе талш ы қтар топтамасынан (эдогоний) турады. планоспоралар бір спорангия (моноспоралар), терт тетраспора жэне көптеген апланоспоралар тузеді. Ж ынысты ж олм ен көбею бірнеш е эдістермен жүреді: ологамия - екі козғалғы ш жаланаш клеткалардың косылуы («холос» - жалаңаш), тутас клеткаларды ң қосылуы. зогамия - («изос» - тең). Е кі бірдей қозғалғыш гаметалардың косылып, зигота тузуі. Гетерогамия — (ам изогам ия). А налы к гамета улкен, аталы к гамета кіші. Көбею процесі екі гаметаның косы луы арқылы журеді. огамия. Оогоняйлерде ж ұм ы ртка клеткасы, антеридияда сперматозоидтар түзіледі. Қозгалмайтын ж ұм ы ртка клеткасы мен кішкентай козғалгыш спрематозоидтар косылады. оньюгация. К онью гация екі жолмен ж уреді: сатылап және буйірлік. ^&лдырлардьщ кейбір түрлеріне даму сатыларынын кезектесуі тэн. Даму атыларынын кезектесуі гетером орф ты ж әне изоморфты болуы мумкін. Д а м у сат ыларыныц гет ероморфты кезектесуі. Ж апырақ тактасының бетінде көптеген зооспоралары бар зооспорангиялар тузіледі (диплоиды ламинария). Зоспоралар түзілу барысында редукциялы бөліну жэне көптеген гаплоидты зоослоралардын пайда болуы катар жүреді. Әрбір зооспора м икроскопиялык өскінге айналады. Бір өскіндер аналык, ал екіншілері аталыкка айналады. А налык өскінде жұмыртка клеткалары дамитын оогония түзіледі, ал аталык өскінде сперматазоидтары бар антеридиялар түзіледі. Бүлардын қосылуы нәтижесінде жаңа ламинария өсіп шығатын диплоидты зигота пайда болады. Д а м у сат ыларының изоморфты кезектесуі (диктиота). Спорофитте ш артәрізді, коңыр түсті тетраспорангийлер түзіледі. Тетраспорангийлерде 4 шар пішінді тетраспора дамиды. Редукциялы бөліну барысында оларда гаполоидты хромосомалар жүбы пайда болады. Гаплоидты тетраспоралардан сырткы белгілері спорофитке үксас балдырлар өсіп шығады. Алайда олардын бірінен жүмыртка клеткалары бар оогоний тузіледі, ал екінші біреулерінде сперматозоидтары бар антеридийлер пайда болады. Ж ұмыртка клеткасымен сперматозоид бір-біріне күйылып. диплоидты зигота пайда болады, ал одан өз кезегінде диплоидты диктиота дамиды. жүктеу/скачать 3,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|