И қазақ тіл білш інің антологиясы с. Исаев Қазіргі қазақ тіліндегі негізгі грамматикалық ұғымдар Павлодар 2010


астында,  бөрі жоқ деме, (ол) бөрік  астында



Pdf көрінісі
бет133/167
Дата25.02.2022
өлшемі10,59 Mb.
#133346
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   167
Байланысты:
И аза тіл білш іні антологиясы с. Исаев азіргі аза тілінде

астында
бөрі жоқ деме, (ол) бөрік 
астында
(Мақал); бас жарылса, (ол) бөрік 
ішінде, 
қол 
сынса, 
(ол) жең 
ішінде 
(Мақал); қызым 
үйде, 
қылығы 
түзде 
(Мақал), т. б. Тіпті 
кейде негізгі ережеге қайшы келетін (әдетте, мысалы, одағай 
сөйлем мүшесі болмайды) бірлі-жарым фактілер, мысалы, 
Уһ - одағай дегенде, уһ - бастауыш болып түр, кездесіп оты- 
руы тілдің жүйелік сипатын жоққа шығармайды. Сөйтіп, баян- 
дауыш қызметіндегі сөз әрдайым жіктеліп жұмсалады, 3-жақта 
арнайы жіктік жалғауының болмауы оның нольдік формасы
133


болып табылады. Әдетте көсемше тұлғалары (-а,-е, -й және 
-ып, -іп, -п) мен бұйрық райдың 3-жағында ғана арнайы жіктік 
жалғауы болады. Тек бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы бо- 
лып келгенде ғана, ол баяндауыш кейбір тиянақсыз формада 
тұрғанда (мысалы, -а, -е, -й, -ып, -іп, -п, -ғалы, -гелі, -қалы, -келі 
көсемше формалары, есімше формаларына шылаулар мен шы- 
лау сөздер тіркескен немесе жатыс, шығыс септік түрлерінде, 
мысалы, -ған кезде, -ған сайын, -ғанда, -ғаннан бері, т. б.) жіктік 
жалғау жоқ, өйткені ол тұлға үш жаққа да оның жақтық мәні 
бастауыштан ғана көрінеді. Мысалы, мен 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   167




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет