12.2-ҚОСЫМША.
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ КӨЗҚАРАС: МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ ЖӘНЕ МӘДЕНИЕТ
Балалар өздерін қалай ұстауы керек және оған үлкендердің реакциясы қан-
дай болуы керек, бұл әлеуметтік мәдени құндылықтарға байланысты. Мыса-
лы, христиан, иудей және мұсылман арасындағы діни сенімдер мінез-құлық-
ты қалыптастырады және балаға физикалық күш қолдануды жалғастыруға
«Аюға намаз үйреткен таяқ» (‘Spare the rod, spoil the child) деген тәртіппен
пәрмен беріп отыр. Бәдәуилердің Руала тайпасында жасөспірімді өскенде
мықты болады деп қанжармен жазалау салты болған, ал басқа бір қиыр-
дағы эскимо тайпасында тіпті біреулер балаларын ұрып-соғып, қарғап-сі-
леп жатса да, ата-аналары оларды елемейтін болған (Konner, 2010). Көбіне
Батыс мәдениетінде белгілі бір уақытта баланы ересектер мен құрбы-
ларынан алшақ ұстау, жас баланың қоғамдағы қиын немесе жат қылық-
тардан аулақ болуына көмектеседі деген түсінік бар. Бірақ коллектив-
ті мәдениетте тәрбиеленген (Азия, Африка, Латын Америкасы сияқты)
көптеген ата-аналар баланы бұлай қоғамынан алшақ ұстау, өте қа-
тал әрекет деп қарайды (Rogof, 2003; Wise and da Silva, 2007). Біріккен
Ұлттар Ұйымының зерттеуіне сәйкес, дүниежүзі бойынша балалардың
80–90 пайызы үйінде физикалық жазалаудан өтеді екен (Pinheiro, 2006).
Франция мен Чехиядан басқа Еуропаның барлық елдеріндегі мектеп-
те ұрып тәрбиелеуге тыйым салынған, ал Біріккен Корольдіктегі соңғы
сауалнама нәтижесі бойынша, ата-аналардың жартысы сол тәрбиелеу
үрдісін қайта жандандыруды қалайды (Stewart, 2011). Батыс тарапы-
нан қарағанда, Таяу Шығыс, Африка, Оңтүстік Америка елдерінде ба-
ланың құқығы жиі шектеледі, бірақ бұлар тым алшақ жатқан мәдениет.
Ганада қамшыны пайдалануды доғарғысы келген директорға оқушыла-
ры: «Ұстаз, егер сіз бізді жазалап тұрмасаңыз, біздің мінез-құлқымыз
түзелмейді және оқымай кетеміз», – деп айтқан (MacBeath, 2012). Англо-
америкалық және канадалық ата-аналар балаларына кішкентай кезінен
қасында болып әңгімелесуге бейім, сондықтан олар балалар өздерінің мі-
нез-құлқын бақылауға қабілетті дегенге сенеді. Керісінше, афро-америка-
лық және испан ата-аналар балаға ата-аналық қадағалау жүргізуге бейім
және баласы жасөспірім жасқа жеткенге дейін бақылап отыруды дұрыс
көреді.
Достарыңызбен бөлісу: |
