189
Әдіснамаларды түсіну: сандық
және сапалық тәсілдер
оқығаным рас, бірақ феноменологиялық зерттеу жүргізуге көмек болардаи� жан-
жақты мәлімет алғаным жоқ. Яғни феноменологиядан тәжірибесі мол жетек-
шіңіз немесе ұстазыңыз болмаса, феноменологиялық зерттеу жүргізу үшін осы
бағыттағы еңбектерге өз бетіңізбен тереңдеп бои�лауыңызға тура келеді (осы
бөлімнің соңында біршама кітаптарды атап өттім).
Этноәдіснама
Күні бои�ы ата-анамызбен, достарымызбен, дүкен кассасындағы адаммен
сөи�лесеміз, тілдесеміз, араласамыз. Кеи�де саналы, бірақ көбіне беи�саналы түрде
өз-өзімізді қалаи� ұстауымыз керек және не аи�тқанымыз жөн деген шешімді
қабылдаи�мыз. Әдетте бұған еш қиналмаи�мыз, өи�ткені осындаи� қарым-қатынас
орнатуға көмектесетін қағидалар, нормалар және паттерндер сияқты белгілі
бір әдістермен әлеуметтенгенбіз.
Этноәдіснама күнделікті қарым-қаты-
настарды зерттеумен және жеке адамдар-
дың әлеммен қарым-қатынас орнатуын тү-
сіндірумен аи�налысады. Қарым-қатынасқа
мән-мағына беру үшін олар этноәдіснама-
ның атасы Гарфинкель (1967) «құжаттау
әдісі» деп атаған жолмен әрекет етеді. Бұл –
индекстілік, яғни паттерндерді растаи�тын
қоғамдық іс-әрекеттердегі белгілерді таң-
дау деп аталады. Паттерн осы қарым-қаты-
насқа мән-мағына береді. Бұл сөз күрделі
термин сияқты, бірақ іс жүзінде оп-оңаи�
ұғынылады, өи�ткені паттерн – күнде қаи�та-
лаи�тын, қалыптасып кеткен іс-әрекетіңіз.
Мысалы, әлдекім «сізді баи�қамау мүмкін
емес» десе, сіз әлеуметтік іс-әрекеттерден
осы пікірге ұқсас паттернді іздеп тауып, соған сәи�кес жауап қатасыз. Бұл сөзді
бои�дақтары көп түнгі клубта естісеңіз, демек, сөз иесі сізге «қырындап» тұрға-
ны. Жақтырмаи�, «жөніңе жүр, шамаңа қарамаи�ды екенсің» деп немесе кетәрі
емес екеніңізді білдіріп, «иә, сізді баи�қамаи� қалу тіпті мүмкін емес» деп жауап
қатуыңыз мүмкін. Содан соң, екінші жақ беи�саналы түрде дұрыс паттернді табуға
тиіс. Оның паттерні «қарым-қатынасты әрі қараи� жалғастырмау» не «флиртті
жалғастыру» болады, және соған саи� жауап қатады. Рефлексивтілікті қолдану
арқылы сіз де келесі қадамға көшесіз, қарым-қатынас аяқталғанша, осы қадам
жалғаса береді. Бұл тұрғыда паттернді эмерджентті деи�міз. Қарым-қатынастың
жаңа элементтерін түсіну үшін соңғы қадамға деи�ін жүріп өтесіз. Бірақ «сізді
Этноәдіснама
– жеке адамдардың күн
-
делікті іс-әрекетін орындау және әлеуметтік
әлеміне мән-мағына беру үшін
қолданатын
әдістерді зерттеу.
Этноәдіснаманың зерттеу
нысаны қарапайым өмірді бағыттайтын ере
-
желерді ашып көрсету. Ол үшін
айтылған не
жасалған нәрсе дұрыс па, бұрыс па, шын ба,
жалған ба, ол жағы қызық емес. Шындығында,
этноәдіснама «қандай» деген сұрақты елемей
-
ді, оның орнына қарым-қатынастар «қалай»
жүзеге асады деген сұраққа мән береді
Индекстілік
– мінез-құлық пен сөйлесудің
контекстік табиғаты, әсіресе паттерндерді ма
-
ғынасы бар таныс сипатқа айналдырады.