Бағдарламасы аясында іске асырылды The Essential Guide to zina o’leary 3 rd Edition

225
Әдіснамаларды түсіну: баға беруші, іс-әрекетке негізделген және эмансипаторлық стратегиялар
Делдал/ментор
Сенім тудыру 
қабілеті: бастама 
сәтті болса 
нәтижелер сенімді 
болады
«Жаманын жасыру, 
жақсысын асыру» 
тенденциясы 
пайдалы болуы 
мүмкін
Ол дұрыс ұсыным 
жасауға әсер етуі 
мүмкін
Әдетте қарым-
қатынастар жағымды 
бола тұра, клиенттер 
кері байланыс орната 
алмаған/нақты деректер 
ала алмаған жағдайда 
зерттеуіңізден көңілі 
қалуы мүмкін
Шындығында, 
бұл клиенттерге 
жұмысының 
құндылығын 
сезіндіреді. Процесс 
туралы кеңестің 
ескерілу мүмкіндігі 
жоғары
Менторлар сенімді 
нығайтуы және 
бағалаудың құндылығын 
ұғындыруы мүмкін. Бірақ 
клиент тым сыншыл 
болса, ментордың кеңесін 
бағаламауы мүмкін
Саясаткер
Сенім тудыру 
қабілеті: нәтижелер 
саяси контекст 
тұрғысынан 
зерделенуі қажет
Сөздің астарында 
не жатқанын түсіне 
білген дұрыс
Нәтижелер 
зерттеуді 
тексерушілердің 
өзекті сұрақтарына 
жауап беретіндей 
құрылуы керек
Нәтижелер айқын 
болса, бәрі оңайлайды. 
Зерттеуші мен клиенттің 
міндеттері бір-біріне 
қайшы келмеуі үшін 
ашық болуы және бәрі 
келісілуі керек
Саясаткер мен клиент 
мақсаттас болса 
(жарамды ету) қарым-
қатынас жақсы болуы 
ықтимал. Ал екеуінің 
мақсаты бір-біріне 
қарама-қарсы болса, 
клиенттің қанағаттану 
деңгейі төмендейді
Жақсы тенденция, өйткені 
мақсаттар белгілі бір 
өзекті мәселелермен 
сәйкестендіріле 
жасалады. Сыни пікірдің 
деңгейі талқыланады 
және өзара келісіледі
Сонымен, баға беруші зерттеудің әртүрлі саяси және ғылыми мақсатына 
баи�ланысты қандаи� келісімге келесіз, тепе-теңдікті қалаи� ұстаи�сыз? Бірінші 
сатыда зерттеуші–зерттелуші ақиқаты мен қарым-қатынасын түсіну керек. 
Мысалы, бастамалардың бағаланғанын қалаи�тындардың бәрі де бір мақсатқа 
жұмылмауы мүмкін. Сондаи�-ақ кеи�біреулер шынаи�ы және ашық сын-пікірді 
естігісі келмeуі, тағы бірінің ісі жарамды екенін ғана білгісі келуі, өзгелері 
қаржыландыру талабына саи� болу үшін ғана жұмыс істеп жүруі ғажап емес.
Меи�лі ол инсаи�дерге не аутсаи�дерге қатысты болсын, зерттеуші туралы да 
тура осылаи� аи�туға болады; баға беруші зерттеудің бәрі де бір мәнерде, бірдеи� 
қабілетпен және бір мақсатпен жұмыс істемеи�ді. Мысалы, кеи�біреулер саяси 
контекстің қандаи� болғанына қарамастан, анық әрі бұлжымас мақсаты сенім 
тудыратын нәтиже беретініне күмәнданбаи�ды, объективті зерттеуші екеніне 

226
ЗЕРТТЕУ ЖОБАСЫН ЖҮРГІЗУ: НЕГІЗГІ НҰСҚАУЛЫҚ
қалтқысыз сенеді. Өзгелері, негізінен, саяси деңгеи�де жұмыс істеи�ді және үкі-
меттік/ұи�ымдық/саяси қаржыландыру ақиқатымен және өздерінің осыдан 
кеи�інгі кеңес беру, кеңес алу мүмкіндігіне ие боламын деп зерттеу жасаи�ды. 
Тағы біреулері тым сыншыл болуға беи�ім және өзгелердің жұмысындағы кем-
шіліктерді көрсету арқылы білімін дәлелдеп отырғысы келеді. Өзін көмекке 
келген делдал немесе ментор ретінде көрсетіндер де бар.
Алғаш рет баға беруші зерттеумен аи�налыса бастағанымда, санамалап өт-
кен мәселелердің бәрінен сабақ алдым және «болашақта объективті зерттеуші 
боламын» дедім. Кеи�інірек баға беруші зерттеуде саяси мақсатты елемеуге 
болмаи�тынын, шынаи�ы өмірге баға берудегі басты талаптың икемділік екенін 
түсіндім. Ал қазір кәсіби этикама сүи�ене отырып, ең басты мақсатым – се-
нім тудыратын және паи�далы нәтижелерге жету екенін аи�тқым келеді. Бірақ 
ол нәтижелер не нәрсеге ерекше мән беруім керек екеніне және кеи� кезде не 
нәрсе туралы үнсіз қалғаным жөн болатынына баи�ланысты. Бұл саясатқа да, 
контекске де тікелеи� қатысты дер едім. 
10.2-кесте зерттеуші–зерттелуші мақсаттарының тоғысуын зерттеушінің 
сенім тудыру қабілеті және зерттеуші–зерттелуші қарым-қатынасы тұрғысы-
нан қараи�ды. Ол матрица барлық мүмкіндіктерді қамтымағанымен де, саяси 
ортада тиімді жұмыс істеуге қажет қабілет және баға беруші зерттеудің ақиқаты 
туралы түсінік береді. 
Баға беруші зерттеушілермен бірге көп жұмыс істедім, менің ои�ымша, олар-
дың ішіндегі ең жақсысы – саяси тұрғыда икемді, бірақ қаи� кезде де іскерлік 
этика мен интеграция кодексінің шеңберінде жұмыс істеи�тіндері. Баға беруші 
жақсы зерттеушілердің түгелге жуығы клиенттің де, зерттеушінің де қажет-
тіктеріне саи� және аи�қын нәтижелерді өзара келісіп алу керек екенін түсінеді.
Жұмыстың нәтижесі көңіл көншітпесе, бағалауымды қалай жазғаным 
дұрыс?
Өте мұқият жазыңыз! Баға беруші зерттеуі жасап жүрген адам ретінде 
мақсатыңыз туралы ои�ланғаныңыз аса маңызды: 1) жан-жақты зерттеу 
жүргізу; 2) сенім тудыратын нәтиже мен маңызды қорытынды шығару; 
3) жақсы кеңес беру; 4) ол кеңесті ұи�ым қолданатындаи� түрде беру; 5) мүм-
кіндігінше болашақта баға беруші ретінде жұмыс барысына араласу (мұны 
да кестеге қосуға болады). Ең алдымен, және ең маңыздысы, зерттеуіңізді 
қолданысқа енгізе алатындаи� және сенім тудыратындаи� етіп, жаңа ғана 
санамалап өткен 1 және 2-талаптарды ескере отырып жүргізуіңіз керек 
Сұрағым бар

227
Әдіснамаларды түсіну: баға беруші, іс-әрекетке негізделген және эмансипаторлық стратегиялар
(4-тарауды қараңыз). 3–4 талаптардың ең қызық тұсы – ұи�ым 

жүктеу/скачать 7,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: