228
ЗЕРТТЕУ ЖОБАСЫН ЖҮРГІЗУ: НЕГІЗГІ НҰСҚАУЛЫҚ
Зерттеу бастала сала бағалау туралы шешім шығарғанда...
Жобаны жоспарлаи� сала оның мои�ындалған бөлігін бағалауға қажеттік туса,
тіпті жақсы. Ондаи� жағдаи�да барлық нұсқа қолыңызда тұр. Ерте жоспарлау
сізге кездеи�соқ басқарылатын қиындықтар, басқару топтарымен жүргізілетін
квази-эксперименттер, дизаи�нға деи�інгі және дизаи�ннан кеи�інгі салыстыр-
малы зерттеуді құрастыруға мүмкіндік береді (8-тарауды қараңыз). Бірақ көп
жағдаи�да баға беруді кеи�ін жоспарлаи�сыз, ол әдіснамалық мүмкіндіктеріңізді
шектеи�ді.
Нәтижеге тәуелді баға беруші зерттеу салыстырылатынын ұдаи�ы естен шы-
ғармаңыз. Ең дұрысы – кем дегенде екі дерек жиынын қолдануды ұмытпау.
Тиімді баға беру деи�інгі және кеи�інгі деректерге (бастамаға деи�ін жинақталған
деректерді бастамадан кеи�інгі деректермен салыстырудан шыққан деректер)
немесе кеи�с/басқару деректеріне (бастаманың өзгерісін тәжірибеден өткізген
және өткізбеген екі топтан жинаған деректер) негізделеді.
Алдын ала жоспарламасаңыз, аталған мүмкіндіктердің қаи�сысына қолыңыз
жетуі мүмкін екенін ои�ланыңыз. Яғни негіз болатын деректерді жинаи� аласыз
ба немесе салыстыруға мүмкіндік беретін басқару тобын таба аласыз ба – анық-
тап алыңыз. Ал негіз болатын деректер немесе салыстыруға арналған басқару
тобы
жоқ болса, онда мынадаи� әдіснамалық нұсқалар бар:
1.
Тексеріліп отырған бастаманың ықпалын білгіңіз келсе мүдделі топтар үшін «тек
кейінгі топ» зерттеуін жүргізіңіз. Салыстырма әдісі секілді мықты болмаса да, бұл
тәсілдің де маңызы зор. Мұндағы басты мәселе – нені күтетініңізді анық білу.
Клиенттеріңіз әдіснамалық шектеулерден және зерттеу
нәтижелеріне қалай ық-
пал етуі мүмкін екенінен де хабардар болуы керек.
2.
Бастаманың құрылымына, жеткізілуіне және енгізілуіне қатысты мүдделі та-
раптардың ойын назарға алатын процесті бағалайтын зерттеу түрімен ғана
шектеліңіз.
Мақсат нақтыланбағанда және өлшенбегенде
Көтерген бастамаңыздың мақсатына жеткенін не жетпегенін анықтағыңыз
келсе, мына екі нәрсені: ол мақсаттар қандаи� болғанын/қандаи� екенін; олар-
ды қалаи� өлшеуге болатынын нақты білуіңіз қажет. Осы уақытқа деи�ін белгілі
мақсаттар: нақты, өлшенбелі, қолжетімді, өзекті және уақытқа саи� – НӨҚӨУ
(SMART). Бастамаңыз әдіснамалық дизаи�н тұрғысынан ои�ластырылғанда, осы
мақсаттар ескерілсе, жарты жолды еңсергеніңіз. Мақсатыңыз өлшенбелі, сон-
дықтан бары мен жоғын екшеп, өлшеуіңіз керек. Бірақ мақсаты нақтыланбаған
немесе өлшенбеген бастамаларда көбірек жұмыс істеуге тура келеді. Қолда жоқ
немесе нақтыланбаған мақсаттарды бағалаи� алмағандықтан, мына қадамдарды
ескеріңіз:
229
Әдіснамаларды түсіну:
баға беруші, іс-әрекетке негізделген және эмансипаторлық стратегиялар
y
Бастаманың мақсатын нақтылап және айқындап алу үшін мүдделі тараптармен –
бағдарлама логикасымен жұмыс істеу (кейін кеңірек тоқталамыз).
y
Қандай мақсатты бағалауға артықшылықтар берілетіні туралы шешім қабылдау.
y
Бұл мақсаттар қалай жүзеге асырылатынына байланысты
шешім қабылдау және
ол туралы ортақ келісімге келу (мысалы, «балалардың оқуға қызығуын» өлшей
алатын әдісті құрап шығудан «үшінші сынып оқушыларының
оқу жылының соңы-
на қарай бос уақытта оқумен шұғылдануы 50%-ға жоғарылағанын» өлшей алатын
әдісті құрастыру әлдеқайда қиын).
Достарыңызбен бөлісу: