В.В.Радлов нұсқасы (ХІХ ғ.):
а, ә, е, о, ө, ы, і, ұ, ү; к, қ, х, ғ, г, ж, дж, з, й, л, і, м, н, ң, р, с, т, б, у(w), п, ш, д
А.Байтұрсынұлы нұсқасы (ХХ ғ. басы):
а, ә, ы, і, о, ө, ұ, ү; б, д, ғ, г, ж, з, қ, к, п, т, с, ш, м, н, ң, л, р, й, у, х, ћ
І.Кеңесбаев (С.Мырзабеков) нұсқасы (ХХ ғ. екінші жар-тысы):
а, ә, е, э, ы, і, о, ө, ұ, ү, и, у, я, ю, ё; б, д, ғ, г, ж, з, п,
т, қ, к, с, ш, м, н, ң, л, й, р, у, в, ф, х, ц, ч, щ, ћ
Ә.Жүнісбек нұсқасы:
а, ә, п, б, м, ы, і, т, д, н, е, қ, к, ғ, г, ң, ұ, ү, с, з, р, о, ө, ш, ж, л, й, у(w)
Дұрысы, жазудан гөрі айту әлдеқайда маңызды. Басқаны айтпағанда, әрбір адам алдымен сөйлеуді үйренеді де, содан
соң жазуға көшеді. Күнделікті өмірде де адамның сөзді жазуынан гөрі айтуы, оқуынан гөрі тыңдауы көп орын алады. Тіпті
үнде-мей ойлау, оқу, жазудың өзі де дыбыстарды іштей айтумен бай-ланысты. Олай болатыны, сөздің өмір сүру формасы –
дыбыс. Әріп – сол дыбысқа берілген шартты таңба. Бір ғана дыбысты әр түрлі өрнектей беруге болады. өзімізге мектептен
таныс қағида: дыбысты айтамыз және естиміз, ал әріпті жазамыз және көреміз. Әріпті оқу, айналып келгенде, дыбысты айту
болып шығады.
А.Байтұрсынов алғашқы «Тіл-құрал» деп аталатын еңбе-гінде (1914 ж.) осыны айрықша қадағалап
айтқан: «Дыбыс таң-басын қарып деп атаймыз. Сондықтан жазған сөз ішінде пәлен қарып бар дейміз. Дыбыс пен қарып
екеуі екі басқа нәрсе. Біріне бірін қатыстырып, шатыстырмаққа тиіс. Дыбыс естілетін, көзге көрінбейтін нәрсе, қарып
көрінетін, естілмейтін нәрсе». Фонети-каны жақсы меңгеру үшін
Достарыңызбен бөлісу: |
