Ұлы дала тұЛҒалары қҰдайберген
теп -кі деген есімге -ле
жүктеу/скачать 3,08 Mb. Pdf көрінісі
|
Жұбанов Қ.
| теп
-кі деген есімге -ле үстеуі жамалып жасалған түр » (8, 384). Демек, ғалым -ңқыра/-ңкіре мен -ғыла/-гіле жұрнақтарының семантикалық жағынан ұқсас болғанымен, түбірге жалғану мүмкіндігі жағынан бірдей еместігін таныған, яғни -ңқыра/-ңкіре жұрнағының етістік түбіріне жаппай жалғана алуы, ал -ғыла/-гіле жұрнағының етістік түбіріне талғап жалғануы ғалымның оларды екі бөлек категорияға бөліп қарастыруына негіз болған. Ғалымның аталған қосымшаларды етіс жұрнақтарына жатқызу-жатқызбауына байланысты айтқан тұжырымдары бүгінде жалпы сөзжасам мен формажасамның (морфология) арасын ажырататын негізгі критерийлер ретінде қалыптасып отыр. Сондай-ақ Қ.Жұбанов атап көрсеткен бұл жұрнақтар осы күнгі грамматикаларда «сыпат» категориясы ретінде, ал функционалды грамматикада аспектуалды семантиканы жасайтын негізгі тілдік құралдар ретінде қарастырылуда. Етіс мәселесінде Қ.Жұбанов ой саларлық басқа да ғылыми пікірлер айтқан. Тіл заңдылығы бойынша, бір грамматикалық категория жұрнақтары бірінің үстіне бір жалғанбайды. Ал етіс тұлғаларының ерекшелігі – олар бірінің үстіне бірі жалғанып, бұл теорияға қайшы келеді. Осы белгісіне қарай зерттеушілердің бір тобы оны сөзжасам қосымшасы ретінде қарайды. Қ.Жұбанов етістердің осы тілдік табиғатын айқын аңғарып, тіпті етіс тұлғаларының үстемеленіп жалғанған түрін «сағыс етіс» деп атайды. Бірақ кейінгі еңбектерінде етістің бұл түрін етістер қатарынан алып тастаған. « Сағыс етіс дегенді шығарып тастадық. Үйткені, бұл – ортақ етіс пен өзгелік етістің қосылғаны ( айт-ыс-тыр ). Етіс үстеулері бірінің үстіне бірі жамала береді, мысалы, жүктеу/скачать 3,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|