-семинар. Педагогикалық жобаның түрлері. Білім беру аймағындағы

әрекеті сипаты бойынша-зерттеушілік, эксперименттік, іздеулер, қарым-
қатынастық. 
Оқу жобалауына қатысушылар белсенділігінің өнімдік сферасы пәндік 
немесе оқу мәселесімен беріледі, ал пәнаралық сипатқа ие. Мектеп аралық 
оқу кезінде тарихи, әдеби, географиялық және тілдік жобалаулар 
орындалады. «саяхат» немсе «оқиға» деген тақырыптарда тарих, география, 
экономика, құқық, мәдениет, экология деген білім жинақтамаларын қозғауға 
болады. 
20 жылдардың XX ғасырда жобалауды қолдау әдісі бойынша кез-келген 
жобалаудың құрылымы келесі кезеңдерді қамтиды. 
Барлық еңбек үдерісінің жолын анықтайтын стимулдың құрылуы, 
зерттеушілік стимул қоғамдық ортамен құрылған.
Қадамдық жоспардың құрылуы (индивидуалды, топтық, ұжымдық). Жоспар 
әр қадамның мұғалім қолдауымен құрылуын қарастырады. Осыған 
байланысты 
бақылаулар, 
материалдардың 
жинақтамалары, 
жұмыс 
нәтижелері бойынша шешімдер жүргізілді, осылайша ойын, әр типтік 
бейнелер, белсенді қарым-қатынастар сияқты формалар қолданылды. 
Жоспардың орындалуы; 
Орындаушылық сындар. 
Оқу жобалауларының ұйымы дәл осы логиканы қамтиды. 
1.Оқу 
жобаларының 
тақырыбы 
әрекетті 
меңгеруге 
байланысты 
оқушылардың өздерімен жүйелендіріледі. 
Мектеп жобалары бойынша, қоршаған ортаны меңгеру мүмкіндігі алуан 
түрлі болуы мүмкін. Бұл мұғалімдердің жобалауға қатысты кәсіби, 
әдістемелік, зерттемелік дайындығына тәуелді. Мұғалім осы жағдайда 
көмектесуге тиіс. 
Тақырыптарды таңдауда оның әлеуметтік аясын есепке алу өте маңызды. 
Американдық мұғалімдер мақсаттылы актінің қоғамдық ортаның 
қажеттілігін талап етеді дейді. Осыған бағытталатын тәрбие баланы өмірге 
тәрбиелеуге көмектеседі.
Жобалаудың алғашқы күннен қолданғаннан бастап, білім жүйесінде мақсат 
стимулының аса көп күшке ие екендігі анықталды, егер ол әрекет стимулын 
бекітетін болса, танымға деген қысым мен қызығушылық күшейеді. Е, 
Коллингстің жобалау әдісі бойынша, 1920 ж американдық мектептердің 
жұмыс тәжірибелерін анықтай келе, балаларға барлық нәрсені білу қызық 
екенін жазды. Балалар мектеп фартугін дайындауға, қуыршақ көйлектерін, 
суретке қатысты дәптерді дайындауға тырысады. 
Журнал бөлімдерінің кейбір беттерінде 1920 жылдарғы жобалау әрекетінде 
жобалаудың география тапсырмаларымен тығыз байланыстылығына көп 
көңіл бөлінген. География әр кезде қызығушылығы мол балаларды қамтиды. 
Тіпті оның қатысушыларымен бейнеленген жағдайда да жобалау қоршаған 
әлемнің шынайы күй-жағдайымен қамтылып отырады және оның өзгеруіне 
қатысты әлеуметтік қажеттіліктерімен де байланысқа түсіп отырады. Осыған 
байланысты, оған қатысты жүргізілетін зерттеу жұмыстарын барлық 
қатысушылар үшін тиімді әрі қызықты етіп жасауға болады. 

Мектеп оқушыларының статистикасына қатысты ағылшынның білім 
бағдарламасынан мысал келтіруге болады. «Сандвичті сату» оқу жоспары 
әрбір қатысушымен өзінің айналасындағы аймағын белгілі бір сандвич түрін 
таңдау жолымен ұйымдастырылған. Ол үшін әрқайсысына сұрақтама жүргізу 
мақсатында формализацияланған анкеталар беріледі. Кейін алынған 
нәтижелерді өңдеп, статистикалық әдістерді қолдана отырып, әр түрлі 
түрдегі диаграмма ретінде дайындау қажеттілігі туды. Бұл жерде кез-келген 
сандвич түрінің перспективалық сатылымын көрсетуге мүмкіндік туды. 
Оқушылардың статистикалық әдістерді практикалық тапсырмаларды шешуге 
қолдануға болатынына көздері жетті. Сонымен қатар, олар өздерінің 
коммуникативті дағдыларын, аналитикалық және графикалық әдістерін 
дамытуға деген мүмкіндіктерін алды. Осылайша, жоспар шынайы, 
тәжірибелік-бағытталған нүкте есебін қамтыды деп айтуға болады, ол 
тұрғындардың қажеттілігі туралы ақпаратқа негізделген. 
Оқытушы үшін қазіргі сәтте балалардың жоспарлы әрекет мазмұнын 
мектеп білім мазмұнымен ұштастыру маңыздырақ. Оқу жоспарына 
қатысушының қосылуына мұғалімнің жобалау жұмысы әсер етеді. Мұғалім 
үшін бұл оқу бөлімдерімен, тақырып немесе курстармен қамтылған. тақырып 
кілттік мәселелік сұрақтамалардан туындайды, мұғалімдердің көзқарасы 
бойынша, қатысушылар пәннің мазмұндық бөлімін игеру үшін жауап 
табулары қажет. Сонымен бірге, мұғалім оқу жобасының педагогикалық 
потенциалы қандай күйде болатынын бағалауы керек. 
С.Ч.Паркер өзінің «Бастауыш мектептегі білімнің жалпы әдісі деген 
кітабында 
мектеп 
практикасы 
бағытталатын 
қатысушылардың 
қызығушылықтарын көрсетеді»
Романтикалық оқиғаларға деген қызығушылық 
Адамдар мен жануарлардың әрекетіне деген қызығушылық 
Ритм рифм және дыбысталу мен әнег деген қызығушылық 
Қызығушылық, жұмбақ пен ақыл-ой жұмыстарына деген қызығушылық 
Өз сезімін, ойын білдіруге деген қызығушылық 
Физикалық әрекет пен қол еңбегіне деген ұмтылыс 
Коллекциолерлік қызығушылық 
Ойындарға деген қызығушылық 
Ұқсастыққа деген ойын 
2. Жобалау әрекетін ұйымдастыру логикасы мынадай. Жобалау тақырыбы 
әрбір қатысушымен жәй ғана тақырыпта беріледі. Тақырып бойынша жұмыс 
мерзімі көрсетіледі. Кейін әр қайсысы сол шекара аймағында өз мәселесін, өз 
сұрағын табулары керек. Жобалау тақырыбы кейін қатысушыларға оның 
жасы мен фантазиясына сай келетіндей тақырыпқа қатысты таңдалынады. 
3. Келесі бір жұмысты ұйымдастыру үшін шығармашылық топ (2-3 адам) 
құрылады. Топ ішілік жұмыстың арқасында түрлі болжамдар құрылады, әр 
қатысушының жоспарлды әрекетке деген үлесі нақтыланады, қажетті деген 
теориялық және практикалық тәжірибелердің «ревизиясы» жүргізіледі, соңғы 

жоспарлы өнімнің белгілі бір түрі анықталады. Оның сапасына қатысты 
қажеттіліктер талқыланады. 
Осы этапта қатысушылар жағынан мұғалім адресіне қатысты ақпараттық 
сұрақтар туындауы керек. Мұғалімнің тапсырмасы –оқу-әдістемелік 
материалдарын ұсыну, жоспардағы жұмыс мазмұны мен мамандықтан 
түсіндіру, сонымен қатар әдебиет пен интернет ресурстармен байланысты 
консультативті көмек көрсету. 
4. Кейін жобалауды жүйелендіруге байланысты өзіндік жұмыстар басталады, 
онда жеке және топтық әрекеттер ұштастырылады. Бұл жұмыс 
тақырыптарды игеруге қатысты уақытпен байланысатын оқу сабақтарында 
да жүргізіледі. Мұғалім міндетті түрде жұмыс формасын қайта қарау қажет, 
онда қатысушылар бір-бірімен және мұғалімдермен ақпарат алмаса алады. 
Бұл семинарлар, топтағы дискуссиялар, лабораториялық жұмыстар, 
имитациондық модельдердің алуан түрі болуы мүмкін. 
5. Жобалау материалдарын дайындау кезіндегі жалпыламалар қандай да бір 
интегративті өнімді алуға мүмкіндік береді. Бұл өнім бастапқы кездегі 
этаптағы критериялармен ұштастырылып, жалпы ортақ талқылауларда 
көрсетіліп отырады. 
6. Жобалау қорғанысы-қатысушының өміріндегі оқиға, сол себептен алдын-
ала оның жолын, дайындығын шешу керек және әр қатысушыға дайындыққа 
деген өз жобалаудың нәтижелік процедурасын, нақты анықтау керек және 
сұрақтармен, дискуссия және бағалы талдау бөлігімен байланысты бөлігін де 
талқылау қажет. 
7. Оқу жобасын аяқтайтын процедуралардың бірі бағалауға көмектесетін 
соңғы рефлекция. 
Қатысушылар мен мұғалімдердің жұмысын жеңілдетуге жоспар бойынша 
құрылатын жұмыстардың құрылуы көмектесіп отырады. Мысалы: жұмыс 
этаптарының көрсетілуі. 
Жобалау бойынша құрылатын жұмыстың мазмұны (мұғалім үшін) 
Қатысушының жобалы әрекетке енуі 
Жобалау тематикасының анықталуы мен тұжырымдалуы 
Жобалау бойынша жұмыс графигінің құрылуы 
Әдеби негізгілердің анализі 
Жобалауды орындаудағы процестің анализі мен контролі. 
Жобалауды дайындаудағы бақылау 
Жобалауды ұйымдастыру және жүргізу тәсілі 
Жобалауды бақылау 
Жобалау қорғанысы 
Жобалау қорытындысы 
Жұмыс мазмұны 
Жобалау жайлы ақпарат алу 
Жобалау тақырыптарын таңдау 
Жеке жұмыс графигін құру 
Жобалаудың орындалуын қадағалау 
Жобалауды дайындау 

Топтағы қорғаныс 
Жобалау жұмысы 
Жобалау қорғанысы 
2. Жобалауды мектептік білім жүйесінде қолданудың пәндік сферасы және 
жас ерекшелік диапазоны. Ол ешнәрсемен шектелмеген. Бастауыш, орта, 
жоғарғы білім жүйесінде жобалау режимінің білім, оқыту мысалдарын табуға 
болады. Мысалы, «менің жануарым» деген экологилық жобалауда балаларға 
мынадай тапсырма беріледі, біз жануарды үйге асыраған кезімізде, оған кері 
әсерімізді тигізіп алмаймыз ба? Жұмыс мақсаты: үй жануаврын адаммен 
бірге меңгеру. Тап: міндетті түрде қажетті ақпаратты жинақтау, өмірге 
бақылау жүргізу және үй жануарын қадағалау, олардың өмірін жақсартуға 
байланысты практикалық рекамендацияларды өңдеу.
Әр қатысушыны бақылауға байланысты объект ретінде үй жануарын 
таңдайды: мысық, ит, хомяк, балық. 
Жұмыс тақырыптарға байланысты топтарда жүргізіледі. «Алтын балық біздің 
сыныпта; Алтын хомячок» Жоспарлы жұмыстың нәтижесіне газет, альбом, 
плакат, үй жануарларымен жүру ережесінің кодексі жатады. Басқа мысал 
ретінде бизнес-жобалаудың оқу жобалары, ол «Бизнеске кіріспе» және 
«Экономика негізі» деген курспен байланысты. X сыныбының 
қатысушылары мен осы X сыныппен бір мезгілде оқитын қатысушылар 
үшін. Бастауыш этаптан кейінгі мұғалімнің жоспарлы тапсырмалары 
терминологиялық негізгілерімен бацйланыса отырып, экономикалық 
ойлаудынегізгі заңдармен байланысуды құра бастады, олар коммуникативті 
дағдыларды қамту. Мақсатына бағытталады. Бизнес-жобалаулар түрлі 
бөлшектер мен адам әрекетінің алуан түрлі сфераларымен құрылады. 
Жобалаудың арқасында қатысушылар әлеуметтік-экономикалық өмірдің көп 
және ең ауыр мәселелердің бірі екенін түсінеді.
Жобалау әдісі бұл жағдайда оқу процесінің бір бөлшегі болып табылатын 
гимназиялық тәжірибелердің бірінде қолданылады. Жобалауды қамтитын 
ұйымдық-басқару процедуралары мынаны қамтиды: 
Тәжірибені жүргізуге қатысты сыныптарды таңдау 
Мұғалімдерді 
интегративті 
курстарды 
дайындайтын 
авторлардың 
командасын және оқу жобаларын игеруі 
Мақсаттардың сәйкестігі 
Оқу процесін жоспарлау 
өз тематикасына жақын пән бойынша интегративті курс программаларын 
құру. 
3.Жазғы демалыс лагерьлерінің өмірін жобалау программасы. Педагогикалық 
жобалау білім сферасындағы кез-келген маманның жұмыс жүйесіне кіре 
алады. Ол мұғалім мен тәжірибеленушілердің әрекетін қамтитын негізгі 
компоненттерін қамтиды. Соның нәтижесінде жобалаулардың алуан түрлері 
пайда болады. Соның бірі «каникулярлы» деген атаққа ие болды. Ол арқылы 
белгілі бір құжат қарастырылады. Онда құжат түрлі процестермен, 

педагогикалық жүйелермен бейнеленеді. Осы құжаттардың біріне жазғы 
демалыс лагерлерінің программалары мен мектептегі тәжірибелік
жұмыстардың концепциясы, қандай да бір педагогикалық акцияның 
сценарийі, ауысымға байланысты жүргізілетін жұмыстың жобасы жатады. 
Каникулярлы жобалаудың негізгісіне-бала уақыты, оның демалысы жатады, 
ал оның мазмұны мен ұйымдастырылуы-тұлғаның белсенді өмірлік мәселесі 
болып табылады. Каникулярлы жобалаулар бала мен ересек адам өмірінің 
әрекетімен шектелсе белгілі бір мәнге ие болады. Жобалаудың түрі оларсыз 
мәнсіз болып келеді. 
Кеңістіктегі педагогикалық жобалаудың логикасы жоспарлы әрекеттің 
жалпы логикасына тәуелді. Оның құрамы лагердің өміріне тәуелді 
каникулярлы жобалауға негізделеді және территорияға, жылдық белгілі бір 
уақытына да қатысты. Каникулярлы жоба мақсат пен идеядан туындайды 
(уақыттың тематикасы, лагерь профилі, ұйымдастыру мәселесі). Сол 
жағдайда ғана жобалаудың пәніне мақсатты реализациялау мен осыған 
қатысудың формасы жатады. Ал егер оны жетекшілікке алатын оның негізгі 
принциптеріне келетін болсақ, олар: денсаулық, жай-күй жайлы ойлау, 
өмірдің демокрациясы, ол балалар мен кез-келген жастағы ересек 
адамдардың, әлеуметтік топтардың инициативалық қолдауын көрсетеді. 
Каникулярлы жобалаудың кең таралған түріне лагерьдегі балалар мен 
ересектердің өмірлік программасы жатады. Осы программаға келесі 
қажеттілік комплекстері кіреді. 
Белсенділік, 
ол 
балалардың 
ата-аналардың, 
тәрбиешілердің 
қызығушылықтарымен байланысты және де уақыт, территориясы
мамандықтармен сәйкестендіріліп отырады. Оның құрамына демалыс кіреді. 
Толықтылық алдын-ала жоспарланған логикалық әрекеттерде байқалады. 
(театрлық қойылымдар, реабилитациялық жүйелендірілген программа, жаңа 
шығармашылық ұжымның пайда болуы). 
Болжамсыздық, көрсетілген мақсаттарға джеген ұмтылыс, болашақтағы 
әрекет. 
Жүйелілік, белгілі бір жағдайдағы орындалатын шарт. 
Лагерьдің түпнұсқалығы, өмірінің мамандықтарына, оның салт-дәстүріне, 
шығармашылық ұмтылыстарына қызмет ету. 
Жазғы демалыс лагерьлерінің өмірлік жобасын жасау программасы уақыт 
пен әрекетті орнықтырумен байланысты. Осыған байланысты комплексті, 
профилді, қысқа мерзімді, ұзақ мерзімді программаларды бөліп көрсету 
керек. Кешенді бағдарлама демалыстың алуан түрін, лагерьдегі 
ұйымшылдықты, 
балалар 
тәрбиесін 
көрсетеді. 
Бейінді 
немесе 
специализацияланған программалық әрекеттің приоритетті бағытымен 
байланысты, ол белгілі бір контингенттің ерекшелігімен немесе пәндік 
бөлімге бағытталатын бағыттармен қамтылады. Мысалы, мүгедек-бала 
өмірлерін ұйымдастыруға қатысты әлеуметтік педагогикалық жоспарлар 
қалыптасқан экологиялық, өнер, спорттық, күрделі лагерь ауысымдарының 
программалары жобаланған. 

Қысқа мерзімді бағдарлама қысқа мерзімді уақытты жүйелендіруге 
бағытталады. Ұзақ мерзімді программа 2 нұсқада көрсетіледі. Біріншісі әртү -
лі балалармен жұмыс істеуге, ал екіншісі бірнеше жыл бойы жұмыс істеген 
еңбек әрекетіне бағытталады. Бұл жағдайда жобалаудың даму тиімділігі 
қатысушылардың жеке программаларына және лагерлерге бағытталады. 
В.П.Бедерханова қоғамдық көзқарастарды бейнелей отырып, лагерлік 
жобалау процедурасын жазады, ол адамдардың кәсіби және өмірлік 
тәжірибесіне негізделеді. Жобалау алғашқыда ойын жанрында және 
функцианалдық қарым-қатынаста орындалған. 
Балалардың, мұғалім мен қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыру 
диогностикасымен қиыншылық және жеткіліксіз анализі. 
Маңызды мсәселені шешу болжамы. 
Ұжымдық шығармашылық әрекеттің түрлі механизмін қолдана отырып, 
активизациялық тәсілін игеру. Ойын 4 этаптан жүргізіледі 1-ші этаптың 
тапсырмасы лагердің болашақтағы жоспарына байланысты банк идеясын 
құруға арналады. Ол үшін әр отряд 3-5 адамға бөлінеді. Әр топтың лоцманы 
болады. Ойынды жүргізу процедурасы қатысушылар арасында концептуалды 
тапсырмаларды ұсынады. Осы тапсырманы шешу мүмкіндігі бала, мұғалім 
мен қоғам бағытынан басталады. Бірлескен әрекеттің жолы ережелермен 
негізделеді: критикаға деген тыйым, айтылған, жұмсалған уақытты шектеу. 
Күшпен құрылған ұйымдық орталықтардың идеясы жүйелендірілді, соның 
нәтижесінде шешімді қажет ететін мәселелер туындады. Нәтижесінде 
балалардың лагерге деген қанағатсыздық себептері, қарама-қайшылықтары 
көріне бастады. Ойынның 2-ші кезеңінің тапсырмасы маңызды мәселені 
шешуге бағытталады. Ол үшін топтық дискуссия, қоғамдық сраптама 
құрылды. Соңында жоспарға деген қажеттіліктер туындады. Қайта өңдеулер 
нәтижесінде бала мен ересектердің мәселелерге жаңаша қарауға әсер етті. 

жүктеу/скачать 2,73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: