НұРСҰлтан назарбаев тәуелсіздік дәуірі әож 23 (574) кбж 66. (5Қаз) н 19 н 19
жүктеу/скачать 3,95 Mb. Pdf көрінісі
|
38c124e6864be4e165f7b53504281d9e
| 5.
ОРТАҚ ШАҢЫРАҚ АСТЫНДА ҚОҒАМ МЕН САЯСАТ Ішкі саясат: бейбітшілік пен келісімді нығайту Т әуелсіздіктің алғашқы жылдарында саяси басымдықтарымызды анықтаған кезде мен тұрақтылықты, азаматтық қоғам мен жалпыұлттық келісімді нығайтудың міндеттерін айрықша атап көрсеткен болатынмын. 1990-шы жылдардың басында Қазақстанның бекем мемлекеттілігін қа- лыптастыра алатындығына көпшіліктің сене қоймағанын еш уақытта ұмы- туға болмайды. Шетелдік скептиктердің ойынша, халықтың этноконфессио- налды құрылымы мен геосаяси жағдайы бұл мақсатқа жетуге үлкен кедергі болуға тиіс-тін. Оның үстіне, «егемендік шеруі» кезеңінде көптеген пост- кеңестік елдерді ұлтшылдық пен өзара тартыстар шарпып үлгерген еді. Біздің елді «Екінші Балқанға» теңеген мәлімдемелер де сол кезде айтылып қалып жатты. Оны, тіпті, әне-міне болады деп төндіріп те қойды. Біз осы болжамдардың бәрін жоққа шығарып, сауатты әрі жүйелі саяси ерік-жігер барда мәдениеттердің, этностар мен өркениеттердің қақтығысын айналып өтуге болатынын дәлелдедік. 1990-шы жылдардың екінші жартысы бұл басымдықтардың дұрыс екенін көрсетті. Мен адамдарға өзінің этномәдени мүдделерін еркін жүзеге асы- руға және сонымен бірге азаматтық қауымдастық пен ауызбіршілік сезімін дамытуға мүмкіндік беруге тиіс екенімізге толық сенімді болдым. Халықтар арасындағы достық пен ұлттар арасындағы келісімнің қандай да бір ортақ «рецепті» болмайтынына жаһандық тарих көзімізді жеткізіп отыр. Бұғанасы қатпаған жас мемлекет сыртқы емес, жергілікті ерекшелік- терді ескере отырып жұмыс істейтін ішкі саясат тетіктеріне мұқтаж болатын. Қазақстан халқы Ассамблеясы (ҚХА) қоғамды ұйытып, этностарды жақын- дастырып, қақтығыстардың алдын алатын осындай тиімді тетікке айналды. Мен алғаш ҚХА делегаттарының алдында сөйлеген сөздерімнің бірін- де: «Біздің елімізде тұрып жатқан ұлт пен ұлыстардың барлығы бірдей ор- тақ саяси, экономикалық һәм мәдени кеңістікте тең дәрежеде өмір сүреді», – деп атап өткен болатынмын. Ал мұның бәрі тұрақтылықтың арқасында ғана жүзеге асады десек, елдің тұрақтылығы Қазақстанда тұратын әртүрлі ұлт өкілдерінің қазақ ұлтының өз мәдениеті, тарихы мен ұлттық ерекшелігін ҰЛЫ БЕТБҰРЫС. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЕКІНШІ ЖАҢҒЫРУЫНЫҢ БАСТАЛУЫ 147 жаңғыртуға деген құлшынысына құрметпен қарағанда ғана мүмкін болмақ. Басқаша айтар болсақ, азаматтық қоғам әлеуетті қазақ мәдениетінің айна- ласына топтасады, этностар дамуға тең дәрежеде мүмкіндік алады. Ұлтаралық қатынастардың қазақстандық үлгісі елдің төл тарихына арқа сүйеп, этностық және азаматтық сәйкестіктің маңыздылығын түсінуге не- гізделеді. Сол себепті 1996 жылы сәуір айында ҚХА-ның III сессиясында әрбір қазақстандыққа саналы түрде өз азаматтығын шешу жайлы мәселе көтерілді. Мен «азамат дегеніміз – шыққан тегіне қарамастан, өз тағдыры мен ел тағдырын ортақ деп қарайтын адам» екенін барлық азаматтардың есіне салдым. Әрине, мұндай сәйкестікке жету үшін біраз уақыт керек, бірақ бұған келмей болмайды. Ал Ассамблея жаңа азаматтықтың көпірі болып табылады. Қазақстан 1996 жылдан бастап бірінші рет 1 мамырды Қазақстан халқы- ның бірлігі мерекесі ретінде атап өте бастады. Бұрынғы бірінші мамыр дәстүрі жаңа қазақстандық мазмұнға ие болды. Келісім саясатының маңызын ерекшелеу мақсатында 1997 жыл жал- пыұлттық келісім және саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу жылы болып жария ланды. Сол жылы Қазақстан бірінші рет 31 мамырда саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күнін атап өтті. Мен Қазақстан дамуының 2030 жылға дейінгі стратегиясында ішкі саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету мен қоғамды біріктірудің негізгі бағыттарын анық айқындап бердім, олар: 1) еліміздегі барша азаматтардың тең мүмкін- дігіне негізделген біртұтас азаматтықты дамытуға кепілдік жасау; 2) ұлтара- лық алауыздық себептерін жою; барлық этностық топтардың тең құқылығын қамтамасыз ету; 3) ұзақмерзімдік болашақта саяси тұрақтылықты, сонымен қатар қоғамның бірігуін қамтамасыз ететін дәулетті Қазақстанның қалыпта- суына жігерлі түрде атсалысу; 4) әртүрлі конфессиялар арасындағы өзара сыйластықты, төзімділік пен сенімді күшейту. Жалпыұлттық келісімге қол жеткізуге бағытталған салиқалы ішкі саясат өзінің оң нәтижесін берді. Егер 1993 жылы еліміздің әрбір төртінші тұрғыны ұлтаралық қарым-қатынастың шиеленісуіне алаңдайтын болса, 1997 жылы мұндай азаматтардың саны 6 проценттен аспаған. Қазақстандықтар билік өкілдерінің іс-қимылы Конституция мәлім еткен бағытқа сәйкес екендігі- не, сол себепті қауіп-қатерге еш негіз жоқтығына көз жеткізді. 1996 жылы желтоқсанда ЕҚЫҰ мен оның аз ұлттар жөніндегі комиссары Ван дер Стул: «Қазақстан ұлтаралық қарым-қатынастарды үйлестіруге байланысты жүйе- лі саясат жүргізіп отыр», – деп бекер айтпаса керек. Президент сайлауынан кейін, 1999 жылы қаңтар айында өткен ҚХА- ның V сессиясында мен: «Ұлттық келісімді халыққа ешкім де көктен 148 ТӘУЕЛСІЗДІК ДӘУІРІ бере салмайды, ол термен, еңбекпен келетін дүние, сол себепті «мен – қазақстандықпын!» деген сөзді әрқайсымыз мақтанышпен айту үшін біраз тер төгуіміз керек», – дедім. Сонымен бірге, полиэтностық мемлекеттің қазақстандық үлгісінің ерек- шеліктерін де атап өттім. Оның біріншісі – өзге этностарды бірге дамыта отырып, қазақтың мәдени діңін мақсатты түрде дамыту. Екіншісі – теңдес- тірілген тілдік саясат. Үшіншісі – зайырлы мемлекет қағидаттарын ұстану. Төртіншісі – Қазақстан халқы Ассамблеясын қолдау. Қазақстандық үлгі «Әралуандықтан – бірлікке» ұйыстыру қағидатына негізделген. Мәдени әралуандықты сақтап, оны көбейтуге мемлекеттің этнос тық тілдер мен мәдениеттерді қолдауға бағытталған бұлжымас саяса- ты көмектесіп отыр. Қазақстанның ұлттық саясаты халықаралық стандарт- тарға толығымен сай келеді. Біздің еліміз адам құқы бойынша 160-тан астам негізгі халықаралық құқықтық құжаттарға қосылған. Олардың ішінде Копенгаген құжаты (біз оған 1992 жылы қосылдық), білім беру саласындағы азшылық ұлттардың құқы турасындағы Гаага ұсыныстары (1996), азшылық ұлттардың тілдік құқы турасындағы Осло ұсыныстары (1998), азшылық топтардың қоғамдық- сая си өмірге тиімді араласуы турасындағы Лунд ұсыныстары (1999) және т.б. Осылайша Қазақстан әуел бастан қай ұлттан шыққанына қарамастан, барша азаматтардың мүдделерін, құқы мен міндеттерін өзара үйлесімде ұстауға негізделген бағыт ұстанды. Ал оның ұстыны – алғашқы күннен ел- дегі ұлт аралық сенімнің бірегей үлгісін қалыптастырған қазақ халқының төзімділігі болды. Алматыдағы Достық үйінің Ассамблеяға берілуі де есте қаларлық оқиға. ҚХА этноұлттық саясатты жүзеге асыруда іс жүзінде Президенттің бір- ден-бір жақын көмекшісі қызметін атқаратындықтан, біле-білген адамға бұл да бір маңызды ишара болды. Мен ҚХА делегаттарын президенттігімнің алдағы жеті жылында қа- зақстандық ұлттық саясаттың негізгі өзегі сол күйінде қалатынына сендірдім. Жауапкершілік салмағы зор бұл мәлімдемеге барлығы қолдау білдірді. Осылайша, осы бір кезеңде Қазақстан халқы Ассамблеясына қоғамды біріктіру мен ұлтаралық келісімге келтіру, ұлтаралық қарым-қатынастардың қазақстандық үлгісін және осымен бір мезетте мемлекеттік ұлттық саясат пен жалпы саясатты жүзеге асыру сияқты маңызды міндет жүктелді. ҰЛЫ БЕТБҰРЫС. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЕКІНШІ ЖАҢҒЫРУЫНЫҢ БАСТАЛУЫ 149 жүктеу/скачать 3,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|