184
Айналымдағы қан көлемі төмендеуі ірі артериялар мен жүрек
қуыстарындағы көлемдік рецепторларды (волюморецепторлар)
қоздырып, әлдостеронның түзілуін көбейтеді. Әлдостерон
бүйрек түтікшелерінде натрий иондарының кері сіңірілуін
ұлғайтады. Натрий иондары қанның осмостық қысымын
көтеріп, гипоталамустың осмостық рецепторларын қоздырады.
Осыдан
гипоталамустың
супраоптикалық
және
паравентрикулалық
ядроларында
антидиурездік
гормон
(вазопрессин) түзілуі артады. Ол бүйрек нефрондарының
дисталдық өзекшелеріндегі эпителий жасушаларының сыртқы
қабығындағы V
2
-рецепторларын қоздырып, аденилатциклаза
ферментінің белсенділігін арттырады. Осыдан жасуша ішінде
цАМФ көп өндіріліп, протеинкиназа-А ферменті әсерленеді.
Сол себептен жасуша ішіндегі суды өткізетін каналдар
жасушаның сыртқы қабығымен бірігіп кетеді де, бүйрек
өзекшелеріндегі алғашқы несептен судың қанға қайта кері
сіңірілуін
қамтама- сыз етеді. Осының нәтижесінде
бүйректің несепті қоюландыру қызметі атқарылады.
Вазопрессиннің екінші қасиеті қан тамырларын жиыру. Ол
қан тамырларының тегіс ет жасушаларының қабықтарында —
V
1
-
рецепторларына әсер етіп, фосфолипаза С ферментін
әсерлендіреді.
Содан
инозитүшфосфат
(ИҮФ)
және
диацилглицерин (ДАГ) өндіріледі. Біріншісі жасуша ішінде
Са
2+
иондарын жұмылдырып, екіншісі протеинкиназа С
ферментін әсерлендіріп, тегіс ет жасушаларының жиырылуын
туындатады.
Вазопрессиннің бұл екі әсері де жануарлар дамуындағы
пайда
болған
қансыраудан
сақтандыруға
бағытталған
организмнің маңызды бейімделу жолдары. Біріншісінің
нәтижесінде бүйрек өзекшелерінде судың кері қанға
сіңірілуі
болады
да,
айналымдағы
қанның
көлемін
арттырады. Қан тамырларының жиырылуы нәтижесінде қан
қысымы көтеріледі.
Достарыңызбен бөлісу: