252
жүйкелердің межеқуаты көтерілуі де тахикардия дамуына
белгілі үлесін қосады. Жүрек соғуы жиілеудің нәтижесінде
қанның минөттік көлемі үлкейеді. Ет ысуының бірінші
сатысында артериялық қан қысымы көтеріледі,
терінің қан
тамырлары
жиыры-лады,
ішкі
ағзалардың
тамырлары,
керісінше, кеңиді. Үшініпі сатысында дене температурасы
күрт төмендеуінен артериялардың межеқуаты қатты азайып,
қан тамырлары қызметінің қауырт дамитын жеткіліксіздігі
(коллапс) байқалуы мүмкін.
Кейде дене қызымы көтерілуіне қарамай тахикардия
дамымайды. Мысалы, іш сүзегі немесе соқпа сүзек кездерінде
брадикардия дамуы ықтимал. Ол көрсетілген микробтардың
уыттарымен организмнің уыттануынан дамиды.
Тыныс алу
қызбаның бірінші сатысында біршама сирейді. Ары қарай дене
қызымы үлкен деңгейге жеткен соң, тыныс, кейде 2-3 есе
жиілейді. Бұл кезде тыныс алудың тереңдігі азаяды, бірақ
оның
жиілеу
есебінен
өкпенің
минөттік
желдетілуі
өзгермейді. Сыртқы тыныстың жиілеуі мидағы тыныс алу
орталығының ыстық қанмен қоздырылуынан болады.
Қызба кезінде ас қорыту жүйесінде айқын өзгерістер
пайда болады, сілекей бөлінуі азаяды (ауыз
қуысы
құрғақтанып, тілде таңдақтар пайда болады), асқазан
сөлінін бөлінуі мен оның қышқылдығы төмендейді, ішек-
қарынның қимылдық әрекеттері әлсірейді.
Қызба эндокриндік жүйенін өзгерістерімен сипатталады.
Бүйрек үсті бездерінің сыртқы қабаты глюкокортикоидтық
гормондарды артық түзеді. Жұқпалы аурулар кездерінде ет
ысуы қалқанша бездің гормондарының көп түзілуіне әкеледі.
Осыдан негізгі алмасу көтеріледі.
Орталық жүйке жүйесінде қозу мен тежелу үрдістерінің
ара қатынасы өзгереді, жоғары жүйке әрекеттері әлсірейді,
бас ауыруы,
шаршау сезімі, ұйқы басу немесе көз ілінбеу
т. б. белгілер пайда болады. Жұқпалы аурулар кездерінде,
әсіресе жас балаларда, бұл құбылыстар өте ауыр түрде өтуі
мүмкін. Бұл кезде естен тану, сандырақтау, елестеу пайда
болады. Кейде бұл құбылыстар дене қызымының тіпті орташа
көтерілуінде де болуы мүмкін.
Сондықтан олардың даму
жолдарында
организм
уыттануының
маңызы
зор
екенін
көрсетеді.
Қызба кезінде зат алмасу үрдістерінің барлық түрлері
бұзылады. Ең алдымен көмірсуларының алмасуы бұзылады.
Бауырда, бұлшықеттерде гликогеннің мөлшері азайып, қанда
гипергликемия
дамиды.
Глюкозаның
тотығуы
күшейеді.
Артынан көмірсуларының организмде қоры азаюына байланысты
майлардың пайдаланылуы артады. Май қышқылдарының тотығуы
аяғына дейін жүрмей, аралық өнімдері (кетондық денелер)