247
қан тамырларының жиырылуына, тер бөлінуінің азаюына,
қанға
және
тіндерге
адреналин,
норадреналин,
тиреиодтық
гормондардың
артық
түсуіне
әкеліп,
жылудың
сыртқа
шығарылуын азайтады да, тін жасушаларында жылу өндірілуді
арттырады.
Парасимпатикалық
жүйке
жүйесінің
алдыңғы
гипоталамустағы орталыгы қозғанда тері мен шырышты
қабықтардың қан тамырлары кеңіп,
тер бөліну артуынан
жылуды сыртқа шығару көбейеді.
Қызба
кезінде
эндогендік
пирогендердің
әсерінен
гипоталамустағы «орнықтыру нүктесі», қалыпты дене қызымын
төмен деңгей деп қабылдап, жаңа жоғары температура
деңгейіне ауысады. Енді ол симпатикалық жүйке жүйесінің
орталықтарын қоздырып, парасимпатикалық жүйке жүйесін
тежеп, жылу өндіруді арттырады да, жылуды сыртқа шығаруды
шектейді. Осыдан ары қарай
денеде жылу өндіру мен оны
сыртқа шығарудың арасында тепе-теңдік жаңа жоғары деңгейде
қалыптасады.
Эндогендік
пирогендер
гипоталамустагы
«орнықтыру
нүктесінің» нейрондарына Е
1
және Е
2
простагландиндердің
қатысуымен әсер етеді (1-сурет). Оған дәлел ретінде мына
деректерді келтіруге болады. Егер жануарлардың миындағы
бүйірлік қарыншаларға өте аз
мөлшерде простагландин Е
1
немесе Е
2
енгізсе, онда оларда дене қызымы көтеріледі. Ал,
простагландиндердің түзілуін тежейтін аспирин, парацетамол
т.с.с. дәрілерді дене қызымы көтерілген жануарларға немесе
адамдарға енгізгенде дене қызымы қалыпты деңгейге түседі.
Сонымен бірге, қызба кезіндегі дене қызымы реттелуінің
жаңа жоғары деңгейге көтерілуі нейрон мембраналарындағы
кальций насосының қызметі бұзылуына байланысты болады.
Мәселен,
тәжірибелік
жануарлардың
гипоталамусындағы
преоптикалық
аумағын мұздатса, бұл нейрондардан Са
2+
иондарының сыртқа шығуы артады. Ал, керісінше, көрсетілген
аумақты қыздырғанда жүйке жасушаларынан Са
2+
иондарының
сыртқа шығарылуы тежеледі. Қызба
туындататын пирогендерді
гипоталамустағы преоптикалық аумаққа енгізсе, бұл аумақтың
жасушаларынан Са
2+
иондарының жасуша сыртына шығарылуы
көбейеді.