1.4.
Ботай мәдениеті (2-сабақ)
Оқу мақсаты
5.4.1.1 ежелгі адамдардың кәсібін сипаттау.
Тірек сөздер
ауыздық
Ресурстар
1. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дей-
ін. I том. – Алматы: Атамұра, 2010.
2. Зайберт В.Ф. Ботай мәдениеті. – Алматы:
ҚазАқпарат, 2009. – 576 б.
Оқулық: Ботай мәдениеті,
26-27-бет.
Зерттеу сұрағы:
не себепті ботайлықтарды
жылқыны алғашқы қолға үйретушілер деп атайды?
Сабаққа дайындық
Сабақтың алдында жылқыны қолға үйрету-
дің маңыздылығы жазылған 7 кеспеқағазды төрт
топқа жеткілікті мөлшерде дайындап қойыңыз.
1-кеспеқағазда көлік ретінде маңызы, 2-кеспеқағаз-
да қымыз сусыны алынатыны, саумалын емге қолда-
натыны айтылады. 3-кеспеқағазда етінің азық ретін-
де маңызы; 4-кеспеқағазда терісінің киім, ыдыс (саба,
торсық) жасауға қолданылатыны; 5-кеспеқағазда
жер жыртудағы және атты әскер құрудағы маңызы;
6-кеспеқағазда спорттық ойындарға қолданылаты-
ны және 7-кеспеқағазда адамның ертедегі дүние-
танымындағы өнер туындыларына арқау болғаны
туралы жазыңыз.
Сабақтың деректі материалдары
Ботай тұрағының ашылуы энеолит кезеңінде-
гі адамдардың өмірін білуде маңызды ақпараттар
алуға мүмкіндік берді. Осы арқылы адамдардың
жылқыны қолға үйретуі туралы тың зерттеулер
жүргізілді. Жылқыны көлік ретінде қолдану мерзімі
анықталды. Бұл оқиға адамдардың кәсібіне өзгеріс-
тер әкелді. Аң аулау үшін көлік ретінде жылқы пай-
даланылды, жылқының сүтінен құнарлы сусын
дайындалды. Жылқыны қолға үйрету энеолитте-
гі адамдардың тіршілігіне елеулі өзгерістер әкелді.
Біріншіден, үлкен қашықтықтарды бағындыру мүм-
кіндігі ашылды, екіншіден, тағам түрлері көбей-
ді, үшіншіден, жылқыны пайдалы жануар ретінде
құрметтеу адамдардың дүниетанымына әсер еткен.
Мұны ботайлықтардың жерлеу дәстүрінен білеміз.
Жылқыны қолға үйретумен байланысты қолөнер
заттарын жасауда жаңалықтар болды. Энеолит за-
манында аттың жабдықтары, жүген, ауыздық, кісен
жасалды. Энеолиттен кейінгі кезеңдерде жылқыны
бағу әдістері мен жүйесі қалыптасты. "Ботай тұрғын-
дарының тұрмыс-салты" атты бірлескен бағдарлама
негізінде М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан
мемлекеттік университеті, Көкшетау Мемлекеттік
университеті, Экзетер, Бристоль, Кембридж универ-
ситеттерінің арасында бірлесе зерттеу туралы келісім
жасалған болатын. Шетелдік ғалымдармен бірге Бо-
тай мәдени қабатына палеографиялық және пале-
омагниттік зерттеулер жүргізілді. Сол зерттеулердің
негізінде 2009 жылы "SCIENCE" ғылыми журналында
мақала жарияланды. Мақалада жылқы жануарының
ең алғаш Солтүстік Қазақстанда қолға үйретілгені,
б.з.д. IV-III мыңжылдықта ботайлықтардың жылқы
сүтінен дайындалған қымыз сусынын тұтынғаны жа-
зылды. Бұл туралы толық ақпаратты "Қазақстан та-
рихы" (көне заманнан бүгінге дейін) І том. – Алматы
2010 ж.", "Зайберт В.Ф. Ботай мәдениеті. – Алматы,
2009 ж." еңбектерінен аласыз.
Достарыңызбен бөлісу: |