Бухгалтерлік есеп

160
Соңғы 
сальдо
Соңғы
№ 3 кесте
Шаруашылық операциялардың типтік өзгерістерінің сызбасы
Дт Кт
Шаруашылық құралдар
Шаруашылық құралдардың көздері
Көбеюі
Кемуі
Кемуі
Көбеюі
Активті шоттар
Пассивті шоттар
А
I 
тип
А 
А
III
 тип
П
IV
 тип
П
II
 тип
А
П
 
П
Сондай-ақ, авторлар студенттердің назарына бухгалтерлік есепті 
енді оқи бастаған студенттерге оңайластырған түрде бухгалтерлік 
проводкалар жазудың техникасын үйретуді ұсынады. Қажеттілік 
жағдайына қарай бухгалтерлік есептің басқа да мәселелері қаралады. 
Оқу материалы қарапайым және өте ыңғайлы түрде берілген.
Үйрену әдістемесіне кіріспес бұрын студенттерге бұрын өткен 
оқу материал мен ондағы кейбір белгілі жағдайларды қайталау 
ұсынылады:
1) 
Кәсіпорынның активтері мен пассивтері деген не?
Активтер, бұл — кәсіпорын құралдарының бар болуы мен оның 
дебиторлық қарыздарын (кәсіпорынға біреу бірдеңе үшін қарыз 
болған жағдайда) білдіретін объектілер.
Пассивтер, бұл — кәсіпорын құралдарының пайда болу көздері 
мен оның кредиторлық қарызын (кәсіпорын біреуге бірдеңе үшін 
қарыз болған жағдайда) білдіретін объектілер;
2) 
Активті және пассивті бухгалтерлік шоттар деген не?
Активті болып кәсіпорынның активтері, ал пассивті болып 

161
кәсіпорынның пассивтері бейнеленетін шоттар саналады.
3)
Активті шоттар дебетте көбейеді (қосылады), ал кредитте 
кемиді (шығыс етіледі). Пассивті шоттар дебетте кемиді (төленеді), 
ал кредитте көбейеді (есептеледі). (№ 2 кестеге сәйкес).
4)
Шаруашылық операциялардың 4 типін есімізге түсірейік:
а) бірінші «Активті-активті» тип кезінде баланстың активінде 
тек қана өзгеріс болады [А (+) — А (-)];
ә) екінші «Пассивті-пассивті» тип кезінде баланстың пассивінде 
тек қана өзгеріс болады [П (-) — П (+)];
б) үшінші «Активті-пассивті» тип кезінде баланстың активі мен 
пассивінде көбею жағына өзгерістер болады [А (+) — П (+)];
в) төртінші «Пассивті-активті» тип кезінде баланстың активі мен 
пассивінде кему жағына өзгерістер болады [П (-) — А (-)] (№ 3 
кестеге сәйкес);
5)
Кез келген шаруашылық операциялар жасалған кезде 
баланстың активі мен пассивінің теңдігі барлық уақытта міндетті 
түрде сақталады. Оны мынадай фактімен салыстыруға болады: бір 
ыдысқа қанша су құйылса да судың беті тегіс болып қала береді.
Енді қажетті белгілі жағдайларды есімізге түсіргеннен кейін 
шаруашылық операциялар (проводкалар) жасаудың әдістемесіне 
кірісеміз. Ол үшін кестені белсенді пайдаланамыз. Уақытты үнемдеу 
мақсатында қажетті бөлімшелерді қараймыз, ал қалғандары 
үшін шоттардың Жұмыс жоспарындағы олардың орнына сілтеме 
жасаймыз.

162

жүктеу/скачать 2,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: