24
жасалды,
ол
ғылым
мен
практиканың
әртүрлі
талаптарын
қанағаттандырды. Мемлекеттік мағынада құрылған тақырыптық карталар
жоғары сапалығымен ерекшеленді. Оның ішінде мынадай карталар болды:
геологиялық (1:200000, 1:1000000), топырақтық (1:1000000), (1:2500000)
гипсометриялық. 1950-1959 жылдары жоғары мектеп (геологиялық,
тектоникалық, геоморфологиялық және т.б.) үшін
арналған, 1:4000000
масштабта СССР қабырға картасының ғажайып сериясы шығарылды.
Ұзақтылығы мен қазіргі кездегі сұраныстар бойынша атластардың ішінде
атап ӛтерлігі «Оқытушы атласы» - орта мектептер оқытушылары үшін
географиялық атлас (1954ж. бірінші баспасы), үштомдық «Теңіз атласы»
(1953-1958 жж.), «Әлемнің физика–географиялық атласы» (1964ж.),
«Антарктика атласы» (1966-1969жж.), үш томдық «Мұхиттар атласы»
(1971-1974жж.) және т.б. Карталарды басып шығарудың жан-жақты
бағыты мектеп карталары және атластарын тираждау мен құру болып
табылды. Картография және жеке тақырыптық картографияның дамуы
үшін кӛп
еңбек атқарған, советтік экономикалық және әлеуметтік
география негізін қалаушысы
Николай Николаевич Баранский
(1881 –1963
жж.) болды (1.8 - сурет). Ол географиялық зерттеулерде карта мен
картографиялық талдауға бірінші дәрежелі мән берді, экономикалық
карталарды талдау және құру әдістері
мен принциптерін негіздеді,
географиялық ойлау мағынасы мен түсінігін алғашқы анықтады.
H. Н. Баранский географиядағы картаның мәнісі мен ролін келесі түрде
қалыптастырды:
- карта – «географияның альфа мен омегасы», яғни, географиялық
зерттеулердің бастапқы және соңғы моменттері;
- карта – бос орындарды толтыруға ұсыныс;
- карта – географиялық заңдылықтарды табу құралы;
- карта – зерттеуші мен оның зерттейтін объектісі арасындағы қажетті
орта. Карта географияның екінші тілі болып табылады;
1.8 – сурет - Николай Николаевич Баранский
(1881 – 1963 жж.)
25
- карта тек қана географиялық
зерттеудің құралы ғана емес, сонымен
қатар, географиялық мазмұндаудың қажетті және ауыстырылмайтын
элементі. Карта мен мәтін бір-бірін ӛзара толықтырып отыруы керек.
Кӛптеген жылдар бойы отандық картографияның дамуы, советтік-
картографиялық
мектеп басшысы, ұлы ғалым және картографиялық
білімді ұйымдастырушы, бірнеше жылдар бойы Мәскеу университетінің
картография
кафедрасының,
сонымен
қатар,
Халықаралық
картографиялық ассоциация басқарушысы
Достарыңызбен бөлісу: