Ғылымилык жәие жүйелілік принципі

тик&тық, фотосинтез, белок биосинтезі, т.б. фактілерді білу ноти- 
жесінде үлкен ғылыми козкарасын қалыптастырады.
Ғылыми принципті іске асырудагы скінші мәселе-түсініктер. 
Мысалы, біртүтас түсінік - рефлекс. Осы түсініктің толык анық- 
каиығына жету үшін И.П. Павловтыи жоғаргы жүйке жүйесін 
зерттеу 
әдістемесін түсінудің нәтижесінде организмдегі барлык 
физиологиялык үдерістердіц озара байланыстарына, организм 
жүйесінің біртүтастыгына көзі жетеді. Сондыктан да осындай 
түсініктердің ғылымн жактарын анықтап түсіндіру онын мәнін, 
оны зерттеу әдістері және тәсілдері мен біртүтастығын көрсетеді. 
Осыған байланысты окушыларды ғылыми зерттеу әдістерімен де 
таныстырып отырған пайдалы.
Білім берудің көрнекілік принципі. 
Ерте уакыттан бері пай- 
даланып келе жаткан окыту приндиптерінің бірі көрнекілік бо- 
лып саналады. Бүл принциптің басты негізіне мынадай зацды- 
лыктар жатады: адам баласыныц сезім мүшелсрі сырттан келген 
тітіркенуді әртүрлі кабылдайды. Көптеген адамдарда ец сезгіш 
мүше көз болып есептеледі, себебі рецепторға келіп түскен тітір- 
кену орталык жүйке жүйесінде жүйке «каналдары» аркылы әр- 
түрлі жылдамдықпен козғалады. Мысалы, оптикалык байланыс 
«каналы» аркылы - 1,6x106 бит/с, есту - 0,32x106 бит/с, дене түй- 
сігі аркылы сезіну - 0,13х106 бит/с. Бүлай деп отырған себебіміз 
есту мүшесіне карағанда көру мүшесі аркылы миға козу импуль- 
сі 5 есе, ал дене түйсітіне Караганда 13 есе тез жетеді екен. Тағы 
бір ерекшілігі оптикалык «каналдар» аркылы келген акпараттын 
коды өзгеріске үшырамай, адам есіне тез, оңай карапайым түрде 
сақталады.
Сабак беру практикасында корнекілік принципінің тиімді 
жактарын дәлелдейтін көптеген фактілер бар:
- сабак беруде корнекі күралдар натуралды түрде корсетілсе, 
баска әдіске Караганда, окушы есінде оңай, тез және үзак 
уакыт калатындығын байкатады;
- балалардың есінде жақсы сакталатындар жоне ойлау кабі- 
летін дамытатындар - заттын пішіні, түсі, даусы, т.б. Кор- 
некілік принциппен оқьггу нактылы бейнелерді қабылдау
.3.6. Биологиями окыту одістерініц днлактикалиқ прнііциптері 
♦ 
63

мен оның үзақ есте калу жақтарына мүмкіндік береді;
- корнекілік принципін оку күралы ретінде пайдаланудың 
ец басты дидактикалық мәні окушылардың 
ыкыласпен 
тьщдау жоие ойлау мәдеиистін, шығармашылық кабілетіи 
арттырады.
Көрнекілік принцип - окушыларға өте күшті эсер етуші күрал. 
Сондыктан да оны дүрыс пайдаланған жон. Ал оған немқүрай- 
лы қарайтын окушылар алдына койылған басты максатты түсіпе 
алмауы мүмкін.
Т иянақты білім беруді және игеруді қамтамасыз ету жайлы 
коптсгеп талым педагогтар меп тәжірибелі үстаздар өз тэжірибе- 
лерін корытындылай огырып, теориялык және тәжірибсге негіз- 
Делу зандылыктармен бекітілгендігін айта кету ксрек.
Білімді мецгеру мен окушыныц танымын дамыту бір-бірімен 
байланысты оку үдерісінің екі жағы деп айтуға бодады. Оку ма- 
териалын тиянақты игеру тек объективті факторларға ғана байла­
нысты емес, ксйбір субъективті факторларта да тәуелді. Окушы- 
ның пәнге деген көзкарасы, үстаз бен карым-катынас, т.б.
Сондықтаи оку матсриалын гиянакты игеріп білім алу - өте 
күрдслі үдсріс. Соңгы кездері осы бағытта жүргізілген зерттеу- 
лер кейбір нәтижелерді көрсегіп жатыр. Мысалы, кей кездерде 
еріксіз жағдайларда есте калған фактідер, ерікті кезде есте калған 
фактілергс карағанда артығырақ болып саналады. Осындай фак- 
тілер оку практикасына аздап өзгсрістер енгізуге себеп болады, 
өйткені достүр бойынша, окыту үдсрісінде есте сактау еркін гур­
де жүргізілу керек деген ережелер бодады.
Қазіргі окыту үдерісінде естс қалдыруға Караганда ойлау ка- 
білеттілігі ең басты орын алу керек.
Сондыктан да окушыларға кейбір материалдарды жаттап алу- 
дан горі оның орнына ортүрлі аныктаушы сөздіктерді колдану- 
ды үсынған жон. Оку материалыныц логикалык түсіндіру ретіне 
коңіл боле огырып, бір-бірімен логикалык байланысты калып- 
тастырғанда тана матсриалды игеру тиянакты болады. Ғылыми 
жолмен аныкталған фактілерге сүйеие. оны өз бетімен кайгалай 
огырын, білімін тиянақтаған жон. Қайталау және бекіту арқылы
* 
3-тарау. Биология пәнін оқытулыц дидикгикалык ириицшггері...

тек есте сактау белсснділігін арттырып қоймай, оқушыныц ой- 
лау 
сезімдік 
жактарын да жоғарылатуға болады. Тиянақты бі- 
лім бсру үшін коңіл-күй котеріцкілігі мен мазмүндаумеи бірге, 
көриекі күралдарды, техпнкалық оку күралдарын, дидактикалык 
ойындар, окулык материалдарды талқылау, проблемалы іздепіс 
окыгу эдістерін колданған жөн.

жүктеу/скачать 9,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: