Г. К. Сатыбалдиева а в т о р л а р

- оқушылардың білім сапасын жоғарылатады; 
оқушылардың жаратылыстану цикліндегі пәндсрге дегси 
кызығушылыктарын дамытады жоне жогарылатады; 
окушыларда жалпы жаратылыстаиу пәндері туралы ортак 
түсініктерді, жинакталған: олшсу. графикалық, моделдеу, 
қадағалау, эксперимент жасау, дағдыларын калыптастыра- 
ды, үйренуге мүмкіндік жасайды;
окулыкта берілген тапсырмаларды, матсриалдарды ғана 
емес, одан да күрдслілерін окушылардын түсіне отырып. 
үйрсне алатындытына сенімділіктерін калыптастырады.
- оку үдсрісі барысында алдагы уакыттарда да оқушылар- 
дың баска да авторлык компьютерлік бағдарламаларды 
колдануына мүмкіндік береді;
- окушылардың шығармашылык кабілеттерінің дамуына 
эсер етеді, көзкарасын кеңейтеді, негізгі курстык бағдар- 
ламанын материалын барынша терен түсінуі мен игеруіне 
көмектеседі;
- окушыларды ғылыми зергтеу ісінс дайындайды.
Ғылыми жаратылыстану - ғылыми таиымдылык әдісінің эле-
менттерін кешенді түрде пайдалану. Кіріктіріліп берудің ерек- 
шелігі - шсшілуге таңдап алынған мәселелерді, онын ішіндс 
физика, матемитика, информатика, химия, биология шекаралық 
байланыстарын жан-жакты зерттеп, ксрск емес кейбір компо- 
нснттерін алын тастап осыныц ішіндсгі мапызды проблемалар- 
ды шсшуге мүмкіндік туғызу. Сондыктан мәселелерді жан-жакты 
зерггеу жоне жаратылыстану ғылыми әдісін кешенді пайдалану- 
ға мынадай жске элементтерді қолдануга болады:
- мәселені түсіну, оны пакты анықтау және баска мәсслелер- 
ден шектелуі;
- осы мәселеге катысты барлык жағдайларды карастыру;
- мәсслені шешудің жолдарын жоспарлаи. барынша накты 
гипотезаны таңдау;
- гипотезаны тексеру үшін жоспар және тәжірибс жасау, ба- 
кылау тәжірибесін өткізу;
- корытындылау жәнс олардың негізін калау, оптималды 
тандау;
116 ♦ 
5-тарау. Білі.м бсрулегі шшоваішялык технология, іар

_ дәл сол факторлар (осы моселслерді зерттеу пегізінде туын- 
даған факторлар) осер ететім жана жағдайларда корытын- 
дыларды тарату. жариялау.
Дегенмен екі пәннің кіріктірілуі жүзсгс асырылғаида оның бі- 
реуінін ролі басым (доминантты) болуына жол бермеу, оның екеуі 
бірдей колданылуы керск ексндігін сетей шығармау керек. Әйтсе 
де. кіріктірілгенде оның біреуінің накты маңызыи сақтайды да, 
екіншісі оған көмекші рөл аткарады.
Понаралык байланыс оқушылардын ғылым негіздерін жан- 
жакты және тереи меңгерілуінің дидактикалык шарты және қү- 
ралы болып табылады.
Пәнаралык байланыстарды бслгілеу терең білім алуға тылы- 
ми түсініктер мен зандылыктардың қалыптасуына, оку-торбие 
үдерісінің жетілдірілуіне, ғылыми козкарастың қалыптасуына, 
материалдық олемнің бірлігі жөнінде түсінік алуға, табиғат псн 
коғамдағы күбылыстардьщ озара байланысын білуге мүмкіндік 
жасайды. Сонымен катар окушылардың логикалык ойлау қабіле- 
тінін, шығармашылык кабілеттерінің дамуына ыкпал етеді.
Пәнаралык байланыстар - биологияны окытудың маңызды 
үстанымдарыиын бірі. Пәнаралык байланыс жаратылыстаным- 
дык және олеуметтік гуманитарлык пәндердің озара байланысын 
камтамасыз етіп, оқу тәрбиелік жүмыстардың біртүтастығын 
камтиды. Баска пәндер мүғалімдерімен коса биолог ия пәнінің 
мүғалімі пәнаралық байланыспен оку үдерісінің міндеттср ке- 
шенін шешсді. Жатпы биологиялық білім берудің негізгі міндеті 
- тірі табиғаттын ғылыми жаратылыстанымдык бсйнссін ашып 
корсету. Ал дүниенің ғылыми жаратылыстанымдык бейнесінін 
өзегі - ол физикалык бейнесі. Биология пәні дүниенің физикалык 
бейнесін толыктырып өзгерістер енгізсді, нәтижесінде түрлі дең- 
гейдегі биологиялык жүйелерде физика-химиялык үдерістер жүр- 
уінің ерекшелігін көрсетеді.
Қогамтану, техникалык жәие ауылшаруашылык гылымдарға 
сүйене отырып, биология-адам-табиғат немесе табиғат-қоғам- 
адам байланыстарын ашып корсетеді. Түрлі физика, биология, 
химия, технологиялык үдерістсрдің зерттелуі жаратылыстаным­
дык ғылымдар арасындагы байланыстарды күшейтеді.
5 6. Кіріктірілген окытудыц идеялары, әдістсрі мсн пршпшптсрі 
♦ 117

Биологияны окытуда пәнаралық байланыс біркатар кызмет- 
терді аткаруы тиіс.
Әдіашмсаық қызмет.
Тек понаралық байланыс негізінде оқу- 
шыларда табиғат жайлы ғылыми көзкарас калыптастырады және 
табиғаттыц біртүтастығы мен дамуына көз жеткізеді.
Білімдііік қызмет.
Понаралық байланыс көмегімен окушы- 
ларды жүйелілік, тсрендік, сана ссзімдік және икемділік сияқты 
білімдер калыптастырады. Осы кезде понаралык байланыс биоло- 
гиялык жәпс жалпы жаратылыстанымдык түсініктерді дамыту кү- 
ралы ретінде карастырылады.
Дамытушьиық қызмет.
Пәнаралык байланыс окушылардың 
жүйелік жоне шығармашылык ойлау кабілетін дамытатын таны.м- 
дык белсенділіктерін, өзіндік әрскстін жәнс тірі табиғатты танып 
білуде қызығушылықтарын қалыптастыру.
Тәрбиеіік қызмет.
Пәнаралык биологияны окыту барысында 
окушыларды тәрбиелеудің барлық түрлеріне көмектеседі.
Конструктивтік қызмет.
Пәпаралык байланыс комегімен 
оку материалының мазмүны, әдістері жәнс окытуды үйымдасты- 
рудың гүрлері жетілдіріледі.
Пәнаралык байланыс - окытудың заманауи үстанымы, се- 
бебі:
1) біркатар пондердің оку материалынын іріктелуіне және кү- 
рылымына эсер етеді;
2) окьпу әдістсрін активтендіреді;
3) окытуды үйымдастырудын кешенді түрлерін колдапуға ба- 
ғытталады;
4) оку-тәрбислік үдерісінің біртүгастығын камтамасыз етеді.
Понаралык байланыс педагогика ғылымының көкейкесті мә-
селесі ретінде ТМД және шетел ғалымдарыпын енбектерінде 
зерттеліп келеді.
Қазакстанда А.А. Бейсенбаева. Қ.А. Ай.мағамбстова. Ә. Мү- 
ханбстжанова, Ә. Түрікменбасв, М.Ә. Қүдайкүлов, Р.М. Қоянбаев. 
Д.С. Байгожанова, Н.А. Оразханова. Р.Г. Лемберг, Г.К. Шолпанкү- 
лова О.В. Будникова, Т.С. Сабыров және өзге дс ғалымдардын 
еңбектерінің зергтеу нысаны болып табылады. Бүл ғалымдардыц 
ецбектерінде понаралык байланысқа ортүрлі аныктамалар бе-
118 ♦ 
5-тарау. Білім берудегі шімоиация.іык техполопіялар

J
рііеді: оку пәндері арасыидағы байланыстарды жүзеге асыруга 
кажетті пакты деректерді негіздеген; поиаралык байланыстар- 
дын дүниетанымдық функциясына ерскше көніл бөлінген; түр- 
лі пәндердін пәнаралык байланыстарының дсцгейін корсететін 
әдістемелік нүсқаулар үсынылған. Алайда пәнаралык байланыс- 
тын кэсіптік білім беру саласында жүзеге асырылу жолдары мен 
әдістсріне байланысты мәселелер назардан тыс калып отырған. 
Ал бүгінгі тандағы техникалық және косіптік білім беру сала- 
сын күшейтуге койылып отырған талаатар және мемлскеттік 
жалпыға міндетті білім беру стандартының мамандар біліміне 
коятын талабы оларды дайындауда тиімді оқыту әдістерін іздес- 
тіруді, білім беру мазмүнын жетілдіруді керек етіп отыр.

жүктеу/скачать 9,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: