Медициналық-әлеуметтік сараптама жүргізу қағидаларын бекіту туралы

Медициналық-әлеуметтік сараптама жүргізу қағидаларын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 
жылғы 30 қаңтардағы № 44 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет 
министрлігінде 2015 жылы 31 наурызда № 10589 тіркелді.
"Қазақстан Республикасында мүгедектердi әлеуметтiк қорғау туралы" 2005 жылғы 
13 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 
1-тармағының 6-
7-бабының
тармақшасына және "Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы" 2013 жылғы 15 
сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 
1-тармақшасына сәйкес 
10-бабының
БҰЙЫРАМЫН:
Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 20.04.2020 
№ 143
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік 
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
1. Қоса беріліп отырған Медициналық-әлеуметтік сараптама жүргiзу 
қағидалары
бекітілсін.
2. Осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты 
әлеуметтік қорғау министрінің кейбір бұйрықтарының күші жойылды деп танылсын.
3. Әлеуметтік қызметтер департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен:
1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік 
тіркелуін;
2) осы бұйрықтың көшірмесін мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн 
ішінде мерзімдік баспа басылымдарына және "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде
ресми жариялауға жіберілуін;
3) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму
министрлігінің ресми интернет-ресурсында жариялануын қамтамасыз етсін.
4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Денсаулық 
сақтау және әлеуметтік даму вице-министрі С.Қ. Жақыповаға жүктелсін.
5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен 
соң қолданысқа енгізіледі.
Министр
Т. Дүйсенова
КЕЛІСІЛДІ
Қазақстан Республикасының
Білім және ғылым министрі
__________________ А. Сәрінжіпов
2015 жылғы 20 ақпан

Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау және
әлеуметтік даму министрінің
2015 жылғы 30 қаңтардағы
№ 44 бұйрығымен
бекітілген
Медициналық-әлеуметтік сараптама жүргізу қағидалары
Ескерту. Қағида жаңа редакцияда – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 12.12.2019 
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік 
№ 671
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Осы Медициналық-әлеуметтік сараптама жүргізу қағидалары (бұдан әрі – 
Қағидалар) организм функцияларының тұрақты бұзылуынан туындаған 
тіршілік-тынысының шектелуін бағалаулар негізінде куәландырылатын адамның 
әлеуметтік қорғау шараларына қажеттілік тәртібін айқындайды.
2. Медициналық-әлеуметтік сараптаманы (бұдан әрі – МӘС) Қазақстан 
Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Еңбек, әлеуметтік 
қорғау және көші-қон комитетінің аумақтық бөлімшелері (бұдан әрі – аумақтық 
бөлімшелер) жүргізеді.
Ауру мен мүгедектіктің деңгейіне, құрылымына қарай МӘС бөлімдері жалпы 
бейіндегі, мамандандырылған бейіндегі (кәсіптік ауруы бар, туберкулезбен ауыратын, 
психикалық ауытқулары бар науқастар үшін) және педиатриялық бейіндегі МӘС 
бөлімдері болып бөлінеді.
3. Осы Қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылады:
1) біліктілік – қызметкердің кәсіптік даярлығының дәрежесі, күрделілігі белгілі 
дәрежедегі жұмысты орындау үшін қажетті білімі, ептілігі мен дағдыларының болуы;
2) еңбек ету қабілетінен айырылу – қызметкердің жұмысты орындау, қызмет 
көрсету қабілетінен айырылуы, оның дәрежесі айырылған еңбек ету қабілетіне 
пайыздық қатынаста көрсетіледі;
3) еңбек қабілеті – жұмыстың орындалу мазмұнына, көлеміне және шарттарына 
қойылатын талаптарға сәйкес қызметті жүзеге асыру қабілеті;
4) "Еңбек нарығы" автоматтандырылған ақпараттық жүйесі (бұдан әрі – "Еңбек 
нарығы" ААЖ) – әлеуметтік-еңбек саласында халыққа мемлекеттік қызмет көрсету 
мақсатында халықты жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті органның, 

халықты жұмыспен қамтудың жергілікті органдарының, халықты жұмыспен қамту 
орталықтарының, еңбек ресурстарын дамыту және ведомствоаралық өзара іс-қимыл 
орталығының қызметін автоматтандыруға арналған аппараттық-бағдарламалық кешен;
5) кәсіп – арнайы даярлықтың және жұмыс тәжірибесінің нәтижесінде алған 
теориялық білімі мен практикалық машықтар кешенін меңгерген адамның еңбек 
қызметінің (кәсібінің) түрі;
6) кәсіптік ауру - жұмыскердің өз еңбек (қызметтік) міндеттерін орындауына 
байланысты оған зиянды өндірістік факторлардың әсер етуінен туындаған жіті немесе 
созылмалы ауру;
7) кәсіптік еңбек ету қабілеті – қызметкердің белгілі бір біліктіліктегі, көлемдегі 
және сападағы жұмысты орындауға қабілеті;
8) кәсіптік еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежесі (бұдан әрі – КЕА дәрежесі) – 
қызметкердің еңбек (қызметтік) міндеттерін орындау қабілеті төмендеуінің деңгейі;
9) куәландыру – оңалту әлеуеті мен болжамын белгілей және ескере отырып, МӘС 
жүргізу;
10) куәландырылатын адам – өзіне қатысты МӘС жүргізілетін адам;
11) Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 
"Е-Собес" автоматтандырылған ақпараттық жүйесі (бұдан әрі – "Е-Собес" ААЖ) – 
материалдық және заттай мәнде әлеуметтік көмек, арнаулы әлеуметтік қызметтер 
көрсетудің бизнес-процестерін автоматтандыруға, жергілікті атқарушы органдар 
жүргізетін іс-шаралардың дерекқорын қалыптастыруға, жүргізуге және пайдалануға 
арналған аппараттық-бағдарламалық кешен;
12) МӘС – мүгедектікті және (немесе) еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежесін 
белгілей отырып (белгілемей), организм функцияларының тұрақты бұзылуынан 
туындаған куәландырылатын адамның тіршілік-тынысының шектелуін бағалау, 
сондай-ақ оның әлеуметтік қорғау шараларына қажеттіліктерін айқындау;
13) МӘС әдіснама және бақылау бөлімі – аумақтық бөлімшенің МӘС мәселелері 
бойынша әдіснаманы және бақылауды жүзеге асыратын бөлімі;
14) МӘС бөлімі – аумақтық бөлімшенің МӘС жүргізу жөніндегі бөлімі;
15) мультипәндік топ – пациент организмінің функциялары мен құрылымдарының 
бұзылу сипатына, оның клиникалық жай-күйінің ауырлығына байланысты 
қалыптастырылатын әртүрлі мамандар тобы;
16) мүгедек – тұрмыс-тіршілігінің шектелуіне және оны әлеуметтік қорғау 
қажеттігіне әкеп соқтыратын, ауруларға, мертігулерге (жаралануға, жарақаттарға, 
контузияларға), олардың зардаптарына, кемістіктерге байланысты организм 
функциялары тұрақты бұзылып, денсаулығы нашарлаған адам;
17) мүгедек бала – тұрмыс-тіршілігінің шектелуіне және оны әлеуметтік қорғау 
қажеттігіне әкеп соқтыратын, ауруларға, мертігулерге (жаралануға, жарақаттарға, 

контузияларға), олардың зардаптарына, кемістіктерге байланысты организм 
функциялары тұрақты бұзылып, денсаулығы нашарлаған он сегіз жасқа дейінгі адам;
18) мүгедектерді әлеуметтік қорғау – мүгедектерге әлеуметтік көмек көрсету, 
оңалту, сондай-ақ олардың қоғамға етене араласуы жөніндегі шаралар кешені;
19) мүгедектерді оңалту – организм функцияларының тұрақты бұзылып 
денсаулықтың бұзылуынан туындаған тіршілік-тынысының шектелуін жоюға немесе 
мүмкіндігінше толық өтеуге бағытталған медициналық, әлеуметтік және кәсіптік 
іс-шаралар кешені;
20) "Мүгедектігі бар адамдардың орталықтандырылған деректер банкі" 
автоматтандырылған ақпараттық жүйесі (бұдан әрі – "МОДБ" ААЖ) – мүгедектікті 
белгілеу, еңбек ету қабілетінен айырылу, оңалтудың жеке бағдарламасын әзірлеу 
бойынша бизнес-процестерді автоматтандыруға, сондай-ақ МӘС бөлімдерінде 
куәландырудан өткен адамдар бойынша деректерді сақтау мен өңдеуге арналған 
аппараттық-бағдарламалық кешен;
21) мүгедектік – организм функциялары тұрақты бұзылып, денсаулығының 
бұзылуы салдарынан адамның тіршілік-тынысының шектелу дәрежесі;
22) мүгедекті оңалтудың жеке бағдарламасы (бұдан әрі – ОЖБ) – мүгедекті 
оңалтуды жүргізудің нақты көлемін, түрлері мен мерзімдерін айқындайтын құжат;
23) оңалту әлеуеті – мүгедек организмінің бұзылған функциялары мен қабілеттерін 
медициналық, психологиялық және әлеуметтік факторларды талдау негізінде қалпына 
келтірудің нақты мүмкіндіктерінің көрсеткіші;
24) оңалту болжамы – оңалту әлеуетін іске асырудың болжамды мүмкіндігі және 
мүгедекті қоғамға кіріктірудің болжамды деңгейі;
25) оңалту-сараптамалық диагностика – оңалту әлеуетінің, оңалту болжамының 
бағасы;
26) организм функциялары – организм жүйелерінің физиологиялық (психикалықты 
қоса алғандағы) функциялары;
27) организм функцияларының бұзылуы – организмнің қызметінде немесе 
құрылымында туындайтын, олардың нормадан едәуір ауытқуы ретінде қаралатын 
проблемалар;
28) өндірістік жарақат – өзінің еңбек міндеттерін орындау кезінде алған, еңбек ету 
қабілетінен айырылуына әкеп соққан, қызметкер денсаулығының зақымдануы;
29) тіршілік-тынысының шектелуі – адамның өзін-өзі қарап күту, өздігінен 
жүріп-тұру, бағдарлай алу, қарым-қатынас жасау, өзінің мінез-құлқын бақылау, оқу 
және еңбек қызметімен айналысу қабілетінен немесе мүмкіндігінен толық немесе 
ішінара айырылуы;
30) халықты әлеуметтік қорғау саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті 
орган) – әлеуметтік-еңбек саласындағы басшылықты жүзеге асыратын Қазақстан 
Республикасының мемлекеттік органы;

31) халықты жұмыспен қамту орталығы – жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің 
белсенді шараларын іске асыру, жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғауды және жұмыспен
қамтуға жәрдемдесудің өзге де шараларын ұйымдастыру мақсатында ауданның, 
облыстық және республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті 
атқарушы органы құратын заңды тұлға;
32) цифрлық құжаттар сервисі – операторға бекітілген және мемлекеттік 
функцияларды және олардан туындайтын көрсетілген мемлекеттік қызметтерді іске 
асыру мақсатында, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалармен өзара іс-қимыл жасау, 
электрондық нысанда қызметтер алу және көрсету кезінде электрондық құжаттарды 
жасауға, сақтауға және пайдалануға арналған "электрондық үкіметтің" 
ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымының объектісі.
Ескерту. 3-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
2-тарау. МӘС жүргізу тәртібі
1-параграф. МӘС жүргізу үшін негіздер
4. Медициналық ұйымның дәрігерлік-консультациялық комиссиясының (бұдан әрі 
– ДКК) жолдамасы:
1) организм функциялары тұрақты бұзылған кезде алғаш куәландыру;
2) қайтадан куәландыру (қайта куәландыру).
5. Медициналық ұйымдар тіршілік-тынысының шектелуіне алып келетін ауруға, 
жарақат зардаптарына немесе кемістікке байланысты организм функцияларының 
тұрақты бұзылуын растайтын диагностикалық, емдеу және оңалту іс-шараларын 
жүргізгеннен кейін, анатомиялық кемістіктері бар адамдарды немесе организм 
функцияларының едәуір немесе өте айқын білінетін бұзылушылықтары бар және 
оңалту әлеуеті жоқ жазылмайтын ауруларды қоспағанда, еңбекке уақытша 
жарамсыздық басталған немесе балаларға және жұмыс істемейтін адамдарға диагноз 
белгіленген сәттен бастап кемінде төрт айдан кейін МӘС-ке жібереді.
"Екі айдан астам еңбекке уақытша жарамсыздық мерзімі белгіленген аурулар 
түрлерінің тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және 
әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 1033 
(
бұйрығымен
Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12733 болып 
тіркелген) бекітілген екі айдан астам еңбекке уақытша жарамсыздық мерзімі 
белгіленген аурулар тізбесіне кірмейтін шамалы білінетін организм функцияларының 
бұзылуымен кәсіптік аурулар жағдайларында медициналық оңалтуды жүргізу үшін 
көрсетілімдер болмаған кезде куәландырылатын адам уақытша еңбекке жарамсыздық 
мерзімі есепке алынбастан КЕА дәрежесін белгілеу мақсатында МӘС-ке жіберіледі.

Ескерту. 5-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 20.04.2020 
№ 143
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік 
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
6. Медициналық ұйымдар қайта куәландырудың кезекті мерзімін ескере отырып, 
мүгедектерді және (немесе) еңбек ету қабілетінен айырылған адамдарды қайта 
куәландыруға (қайтадан куәландыруға) жібереді.
7. Медициналық тексеріп-қараудың толықтығын, көлемін және адамды МӘС-ке 
жіберудің негізділігін жолдама берген медициналық ұйымның ДКК төрағасы 
қамтамасыз етеді.
2-параграф. Куәландыру (қайта куәландыру) тәртібі
8. Куәландырылатын (қайта куәландырылатын) адамға МӘС оның тұрақты 
тұрғылықты (тіркелген) жері бойынша медициналық ұйымның ДКК жолдамасына 
сәйкес:
1) тиісті өңірдің МӘС бөлімдерінде және (немесе) МӘС әдіснама және бақылау 
бөлімдерінде;
2) стационарлық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдарында;
3) амбулаториялық-емханалық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдарында;
4) қылмыстық-атқару жүйесінің мекемелерінде және тергеу изоляторында;
5) үйінде көрсетіледі;
6) сырттай.
Ескерту. 8-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
9. Куәландыру (қайта куәландыру) осы Қағидаларға 
сәйкес нысан 
1-қосымшаға
бойынша медициналық-әлеуметтік сараптама жүргізуге арналған өтінішке (бұдан әрі - 
өтініш) сәйкес куәландырылатын адамның, өтініш берген кезде заңды тұлғаның жеке 
басын куәландыратын құжатты не цифрлық құжаттар сервисінен электрондық құжат (
сәйкестендіру үшін) ұсына отырып және "электрондық үкімет" шлюзі арқылы 
мемлекеттік ақпараттық жүйелерден электрондық-цифрлық қолтаңбамен (бұдан әрі – 
ЭЦҚ) куәландырылған электрондық құжаттар нысанында алынатын мәліметтер 
негізінде жүргізіледі:
1) адамды қылмыстық-атқару жүйесі мекемесінде немесе тергеу изоляторында 
ұстау фактісін растайтын анықтама (еркін нысанда);
2) "Денсаулық сақтау саласындағы есепке алу құжаттамасының нысандарын бекіту 
туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін 
атқарушының 2020 жылғы 30 қазандағы № ҚР ДСМ-175/2020 
(
бұйрығымен
Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 21579 болып 
тіркелген) (бұдан әрі – № ҚР ДСМ-175/2020 бұйрық) бекітілген № 031/е нысаны 

бойынша МӘС-ке қорытынды (бұдан әрі – № 031/е нысаны). Қазақстан Республикасы 
Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 5 мамырдағы № 321 
бекітілген "Дәрігерлік-консультациялық комиссияның қызметі туралы" 
бұйрығымен
ережеге (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11310 
болып тіркелген) сәйкес № 031/е нысанының мерзімі оған қол қойылған күнінен бастап
бір айдан кешіктірмейтін уақытқа жарамды;
3) медициналық ұйым оны әзірлеген жағдайда, № ҚР ДСМ-175/2020 
бұйрықпен
бекітілген № 033/е нысаны бойынша пациентті/мүгедекті оңалтудың жеке 
бағдарламасының медициналық бөлігі (бұдан әрі – ОЖБ медициналық бөлігі);
4) сырқат динамикасын талдау үшін амбулаториялық пациенттің медициналық 
картасы. Болған жағдайда ауру тарихынан үзінділер, мамандардың қорытындылары 
және зерттеу нәтижелері;
5) сараптамалық қорытынды туралы деректерді енгізу үшін қызметкер ұсынған 
уақытша еңбекке жарамсыздық парағы (анықтама);
6) алғашқы куәландыру кезінде еңбек етуге қабілетті жастағы адам ұсынатын еңбек 
қызметін растайтын құжат (бар болса), ал өндірістік жарақаттар және кәсіптік аурулар 
болған жағдайларда, сонымен бірге осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес нысан 
бойынша өндірістегі еңбек сипаты мен жағдайлары туралы мәліметтер (жұмыс беруші 
толтырады) ұсынылады;
7) міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысу (немесе қатыспау) фактісін 
растайтын құжат - осы әлеуметтік қатер бойынша жалпы еңбек ету қабілетінен 
айырылу дәрежесі (бұдан әрі - ЖЕА дәрежесі) алғаш рет белгіленген жағдайларда 
ұсынылады;
8) "Еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру 
материалдарын ресімдеу бойынша нысандарды бекіту туралы" Қазақстан 
Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 
желтоқсандағы № 1055 
(Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік 
бұйрығымен
тіркеу тізілімінде № 12655 болып тіркелген) бекітілген нысан бойынша еңбек 
қызметіне байланысты жазатайым оқиға туралы акт (бұдан әрі - жазатайым оқиға 
туралы акт) - өндірістік жарақат алған және/немесе кәсіптік ауруға шалдыққан адам 
осы жазатайым оқиға бойынша КЕА және (немесе) мүгедектіктің себебін белгілеу үшін
КЕА дәрежесін алғашқы рет белгілеу кезінде ұсынады.
Жазатайым оқиға туралы акт болмаса және жұмыс беруші-жеке кәсіпкердің қызметі
тоқтатылған немесе заңды тұлға таратылған жағдайда өндірістік жарақат алған және/
немесе кәсіптік ауруға шалдыққан адам ұсынатын еңбек (қызметтік) міндеттерін 
орындаумен жарақаттанудың немесе аурудың себеп-салдарлық байланысы туралы сот 
шешімі тіркеледі;
9) екі жылдық мерзімнен кеш емес берілген, кәсіптік ауруға шалдыққан адам 
ұсынатын кәсіптік ауру және улану диагнозын анықтау (аурудың кәсіппен байланысын 

анықтау) кезінде сараптаманы жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымының 
қорытындысы (еркін нысанда);
10) жаралануға, контузияға, жарақаттануға, мертігуге, ауруға байланысты 
мүгедектік себептерін анықтау үшін бір рет берілетін, себеп-салдарлық байланысты 
белгілеген тиісті қызмет саласындағы уәкілетті орган берген құжат;
11) қорғаншылықты (қамқоршылықты) белгілеген жағдайда қорғаншылықты (
қамқоршылықты) растайтын құжат;
12) куәландыратын адамның атын, әкесінің атын (бар болса) және тегін өзгертуді 
мемлекеттік тіркеген жағдайда қайта куәландыру кезінде ұсынылатын, "Мемлекеттік 
азаматтық хал актілерін тіркеу кітапшаларын жинақтау формаларын және осы 
кітаптардағы жазбалар негізінде берілген куәліктерді бекіту туралы" Қазақстан 
Республикасы Әділет министрінің 2015 жылғы 12 қаңтардағы № 9 
(
бұйрығымен
Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10173 болып 
тіркелген) бекітілген нысан бойынша атын, әкесінің атын, тегін өзгерту туралы куәлік.
Ақпараттық жүйелерде мәліметтер болмаған жағдайда, куәландырылатын адамның 
өтінішіне № 031/е нысаны, сондай-ақ тиісті құжаттардың қағаз жеткізгіштегі 
көшірмелері және салыстырып тексеру үшін түпнұсқалары қоса беріледі.
Құжаттар мемлекеттік және (немесе) орыс тілдерінде ұсынылады.
Ескерту. 9-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 20.04.2020 
№ 143
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік 
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР Еңбек және халықты 
әлеуметтік қорғау министрінің 03.03.2021 
№ 60
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); ҚР Еңбек және халықты 
әлеуметтік қорғау министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен 
кейін қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.
9-1. Мемлекеттік қызмет көрсету ерекшеліктерін ескере отырып, мемлекеттік 
қызмет көрсету процесінің сипаттамасын, көрсету нысанын, мазмұны мен нәтижесін 
қамтитын мемлекеттік қызмет көрсетуге қойылатын негізгі талаптар тізбесі осы 
Қағидалардың 2-1 қосымшасына сәйкес "Мүгедектікті және/немесе еңбек ету 
қабілетінен айырылу дәрежесін белгілеу және/немесе қажетті әлеуметтік қорғау 
шараларын айқындау" мемлекеттік қызмет көрсету стандартында (бұдан әрі - 
мемлекеттік қызмет стандарты) келтірілген.
Ескерту. 9-1-тармақпен толықтырылды – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау
министрінің 20.04.2020 
№ 143
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік 
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
10. Құжаттарды қабылдау барысында МӘС маманы, олардың (ақпараттық 
жүйелерден алынған мәліметтердің) толықтығын, қолданылу мерзімін тексереді.
Қолданылу мерзімі өткен құжаттарды және/немесе құжаттардың толық емес 
топтамасын ұсыну (мәліметтерді алу) кезінде, МӘС маманы өтінішті қабылдаудан бас 

тартып, осы Қағидаларға 2-2 қосымшаға сәйкес нысан бойынша құжаттарды 
қабылдаудан бас тарту туралы қолхат береді.
Ескерту. 10-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 20.04.2020 
№ 143
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік 
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
11. МӘС ұсынылған құжаттарды (клиникалық-функционалдық, әлеуметтік, кәсіптік
және басқа да деректерді) қарау, куәландырылатын адамды тексеру, организм 
функцияларының бұзылу мен тіршілік-тынысының, оның ішінде еңбек ету қабілетінің 
шектелу дәрежесін бағалау жолымен МӘС бөлімі басшысының немесе МӘС әдіснама 
және бақылау бөлімі басшысының және кемінде екі бас маманның қатысуымен алқалы 
түрде жүргізіледі.
МӘС бөлімінің және/немесе МӘС әдіснама және бақылау бөлімінің отырыстарын 
өткізу барысы аудиобейнежазба құралдарын пайдалана отырып белгіленеді. 
Аудиобейнежазбалардың деректері МӘС жүргізілген күннен бастап кемінде 4 (төрт) ай
сақталады.
Ескерту. 11-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 03.03.2021 
№ 60
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік 
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
12. МӘС бөлімінің немесе МӘС әдіснама және бақылау бөлімінің сараптамалық 
қорытындысы осы Қағидаларға 
сәйкес организмнің негізгі функциялары 
3-қосымшаға
бұзылуының және тіршілік-тынысы шектелуінің жіктемесі (бұдан әрі – жіктеме), 
сондай-ақ осы Қағидаларға 
сәйкес он сегіз жасқа дейінгі балаларға 
4-қосымшаға
мүгедектік мерзімдерін белгілеу үшін медициналық көрсетілімдердің негізінде 
организмнің жай-күйі мен тіршілік-тынысының шектелу дәрежесін кешенді бағалауға 
байланысты шығарылады.
Ескерту. 12-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
13. МӘС жүргізу қорытындысы бойынша тыныс-тіршілігі санаттарының бірінің (
өзін-өзі күту, жүріп-тұру, еңбек қызметі (еңбек қабілеті), оқу, бағдарлана білу, 
қарым-қатынас, өз мінез-құлқын қадағалау, ойын және танымдық қызмет, белсенді 
қозғалыс қабілеті) шектелуіне әкеп соқтыратын организм функцияларының тұрақты 
бұзылуы болмаған жағдайларда мүгедектік және (немесе) еңбек ету қабілетінен 
айырылу дәрежесі белгіленбейді.
14. МӘС бөлімінің сараптамалық қорытындысы:
1) жүгінген күні;
2) МӘС бөлімі алдын ала шығарылған сараптамалық қорытындысымен бірге 
куәландырылатын адамды және (немесе) куәландырылатын адамның құжаттарын МӘС
әдіснама және бақылау бөліміне консультацияға жіберген жағдайларда жүгінген 

күнінен бастап он жұмыс күні ішінде шығарылады. МӘС әдіснама және бақылау бөлімі
консультациялық қорытынды шығарады, ол МӘС бөлімі сараптамалық қорытынды 
шығару кезінде есепке алынады.
Егер куәландырылатын адам МӘС бөліміне және (немесе) МӘС әдіснама және 
бақылау бөліміне келмесе, МӘС бөлімі оныншы жұмыс күні алдын ала шығарылған 
сараптамалық қорытындыға сәйкес және МӘС әдіснама және бақылау бөлімінің 
консультациялық қорытындысын ескере отырып сараптамалық қорытынды шығарады.
15. Куәландыру (қайта куәландыру) куәландырылатын адамның немесе заңды 
өкілінің келісуімен үйде, стационарда және куәландырылатын адам тасымалдауға 
келмейтін және (немесе) қызмет көрсетілетін өңірден тыс жерлерде стационарлық 
емделуде жүрген жағдайларда сырттай, № 031/е нысаны бойынша ДКК ұсынысы 
негізінде жүргізіледі.
Сырттай куәландырылған (қайта куәландырылған) жағдайда № 031/е нысанды 
куәландырылатын адамның орналасқан жері бойынша өңірдің медициналық ұйымы 
рәсімдейді.
Ескерту. 15-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
16. Сырттай мүгедектік және (немесе) еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежесі 
куәландырылған адамды мүгедектік белгіленген күннен бастап алты айдың ішінде 
бақылап тексеріп, бір жылдан аспайтын мерзімге бір рет айқындалады.
17. № 031/е нысаны негізсіз рәсімделген жағдайда МӘС бөлімі тексерудің және 
ұсынылған медициналық құжаттарды талдау деректерінің негізінде сараптамалық 
қорытынды шығарады және сараптамалық қорытынды шығарылған күннен бастап он 
жұмыс күні ішінде бұл туралы медициналық және фармацевтикалық бақылау 
саласындағы мемлекеттік органның аумақтық бөлімшесіне және пациентті жіберген 
медициналық ұйымға № 031/е нысанының көшірмесін қоса бере отырып хабарлайды, 
бұл туралы МӘС актісінде және № 031/е нысанының МӘС сараптамалық 
қорытындысы туралы хабарламасында жазба жасалады.
Ескерту. 17-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
18. МӘС жүргізген кезде дау тудыратын сараптамалық мәселелерді шешу үшін 
МӘС әдіснамасы мен бақылау бөлімдерінің отырысына консультанттар (кардиологтар, 
онкологтар, офтальмологтар, педиатрлар, психологтар және басқа да бейінді мамандар)
шақырылады.
19. Осы Қағидалардың 9-тармағына сәйкес мүгедектікті, еңбек ету қабілетінен 
айырылу дәрежесін белгілеу күні куәландырылатын адамның және/немесе оның заңды 
өкілінің МӘС бөліміне жүгінген күні болып есептеледі.

20. Организм функцияларының бұзылуы мен тіршілік-тынысының, оның ішінде 
еңбек ету қабілетінің шектелуі дәрежесіне қарай мүгедек деп танылған адамға бірінші, 
екінші немесе үшінші топтағы мүгедектік, жеті жасқа дейінгі адамға "мүгедек бала" 
санаты, ал жеті жастан он сегіз жасқа дейінгі адамға бірінші, екінші, үшінші топтағы "
мүгедек бала" санаты белгіленеді.
Ескерту. 20-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
21. МӘС жүргізу кезінде мынадай мүгедектік себептері және (немесе) ЖЕА 
дәрежелері айқындалады:
1) жалпы ауру;
2) еңбек жарақаты;
3) кәсіптік ауру;
4) бала кезінен мүгедек;
5) жеті жасқа дейінгі мүгедек балалар;
6) жетіден он сегіз жасқа дейінгі мүгедек балалар;
7) тиісті қызмет саласындағы уәкілетті орган себептік-салдарлық байланысты 
белгілеген жағдайда, қызметтік міндеттерін атқару кезінде, әскери қызмет өткеру 
кезінде, азаматтық немесе әскери мақсаттағы ядролық объектілердегі авариялардың 
зардаптарын жою кезінде не ядролық объектілердегі авариялық жағдайлар нәтижесінде
алған жаралану, контузия, мертігу, ауру, әскери қызмет міндеттерін (қызметтік 
міндеттерін) атқаруға байланысты емес жазатайым жағдайдың салдарынан болған 
мертігу не әскери және қызметтік борышын орындауға байланысты емес ауру;
8) тиісті қызмет саласындағы уәкілетті орган себеп-салдарлық байланысты 
белгілеген жағдайда төтенше экологиялық жағдайлар, оның ішінде ядролық 
жарылыстар мен сынақтар кезіндегі радиациялық әсер етудің салдарынан және (немесе
) олардың зардаптарынан болған мүгедектер.
Мүгедектіктің себебі оның себептік-салдарлық байланысын анықтаған уәкілетті 
орган келтірген тұжырымдармен қатаң сәйкестікте шығарылады.
Ескерту. 21-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
22. Өзінің еңбек (қызметтік) міндеттерін атқару кезінде өндірістік жарақат алған 
және (немесе) кәсіптік ауруға шалдыққан қызметкерге (бұдан әрі – зақым келген 
қызметкер) МӘС жүргізу кезінде мынадай КЕА-ның себептері белгіленеді:
1) еңбек жарақаты;
2) кәсіптік ауру.
23. Егер куәландырылатын адам мүгедектік себебін ауыстырғысы келсе, осы 
Қағидалардың 9-тармағының 8), 9), 10) тармақшаларына сәйкес себептік-салдарлық 

байланысты растайтын құжаттарды МӘС бөліміне ұсынған күні мүгедектік себебін 
өзгерткен күн болып есептеледі.
Ескерту. 23-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
24. Мүгедектік мынадай мерзімдерге:
жеті жасқа дейінгі адамдарға – 6 айға, 1 жылға, 2 жылға, 5 жылға және он алты 
жасқа толғанға дейін;
жеті жастан он сегіз жастағы адамдарға – 6 айға, 1 жылға, 5 жылға немесе он сегіз 
жасқа толғанға дейін;
он сегіз жастан асқан адамдарға – 6 айға, 1 жылға, 2 жылға, 5 жылға немесе қайта 
куәландыру мерзімінсіз белгіленеді.
Ескерту. 24-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
25. Қайта куәландыру мерзімінсіз мүгедектік:
1) осы Қағидаларға 
сәйкес жасы он сегізден асқан адамдарға 
5-қосымшаға
мүгедектік тобы және (немесе) КЕА дәрежесі қайта куәландыру мерзімінсіз және (
немесе) ЖЕА дәрежесі міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қатысушысы "
Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы" Қазақстан 
Республикасы Заңының 11-бабының 1-тармағында көзделген жасқа толғанға дейін 
белгіленетін Қалпына келмейтін анатомиялық кемістіктер тізбесіне (бұдан әрі – 
Қалпына келмейтін анатомиялық кемістіктер тізбесі) сәйкес;
2) организм функцияларының тұрақты, қалпына келмейтін өзгерістері мен 
бұзылулары болған, толық көлемде жүргізілген оңалту іс-шаралары тиімсіз, мүгедектік
тобы тұрақты болған кезде және бірінші топтағы мүгедекті кемінде төрт жыл, екінші 
топтағы мүгедекті кемінде бес жыл, үшінші топтағы мүгедекті кемінде алты жыл 
динамикалық қадағалаған кезде;
3) "Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы" Қазақстан 
Республикасы Заңының 11-бабының 
көзделген зейнет жасындағы 
1-тармағында
адамдарға оңалту болжамы қолайсыз болған кезде белгіленеді.
26. Он сегіз жастан асқан адамдарға мүгедектік осы Қағидаларға 
6-қосымшаға
сәйкес он сегіз жастан асқан адамдарға мүгедектік 5 жыл мерзімге белгіленетін аурулар
, ақаулар тізбесіне сәйкес 5 жыл мерзімге белгіленеді.
27. Жоғалтылған еңбек ету қабілетіне пайыздық қатынаста көрсетілген адамның 
жұмысты орындау, қызмет көрсету қабілетінің төмендеу деңгейін сипаттайтын ЖЕА 
дәрежесі мынадай мерзімдерге: 6 айға, 1 жылға, 2 жылға, 5 жылға немесе міндетті 
әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушы "Қазақстан Республикасында зейнетақымен
қамсыздандыру туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 11-бабының 
1-тармағында

көзделген жасқа толғанға дейін белгіленеді. Мүгедекке ЖЕА дәрежесі кезекті қайта 
куәландыру мерзімімен белгіленген жағдайда ЖЕА дәрежесі мүгедектік мерзімі 
аяқталғанға дейін белгіленеді.
28. Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушының "Қазақстан 
Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы" Қазақстан Республикасы 
Заңының 11-бабының 
көзделген жасқа толғанға дейінгі ЖЕА дәрежесі:
1-тармағында
1) Қалпына келмейтін анатомиялық кемістіктер тізбесіне сәйкес;
2) организм функцияларының тұрақты, қалпына келмейтін өзгерістері мен 
бұзылулары болған, толық көлемде жүргізілген оңалту іс-шаралары тиімсіз, ЖЕА 
дәрежесі тұрақты болған кезде және ЖЕА дәрежесі 80-нен 100 пайызды қоса алғанға 
дейінгі мүгедектерді кемінде төрт жыл, 60-тан 79 пайызды қоса алғанға дейін кемінде 
бес жыл, 30-дан 59 пайызды қоса алғанға дейін кемінде алты жыл динамикалық 
қадағалаған кезде белгіленеді.
29. КЕА дәрежесі мынадай мерзімдерге: 6 айға, 1 жылға, 2 жылға, 5 жылға немесе 
қайта куәландыру мерзімінсіз белгіленеді. Мүгедекке кезекті қайта куәландыру 
мерзімімен КЕА дәрежесі белгіленген жағдайда КЕА дәрежесі мүгедектік мерзімі 
аяқталғанға дейін белгіленеді.
30. Қайта куәландыру мерзімінсіз КЕА дәрежесі:
1) Қалпына келмейтін анатомиялық кемістіктер тізбесіне сәйкес;
2) организм функцияларының тұрақты, қалпына келмейтін өзгерістері мен 
бұзылулары болған, толық көлемде жүргізілген оңалту іс-шаралары тиімсіз, КЕА 
дәрежесі тұрақты болған кезде және КЕА дәрежесі 90-нан 100 пайызды қоса алғанға 
дейінгі адамдарды кемінде төрт жыл, 60-тан 89 пайызды қоса алғанға дейін кемінде бес
жыл, КЕА дәрежесі 30-дан 59 пайызды қоса алғанға, 5-тен 29 пайызды қоса алғанға 
дейін кемінде алты жыл динамикалық қадағалаған кезде;
3) зейнет жасындағы адамдарға оңалту болжамы қолайсыз болған кезде белгіленеді.
31. Мүгедектік мерзімдері мен еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежелері 
куәландырылатын адамның оңалту болжамы мен оңалту әлеуетіне сәйкес белгіленеді.
32. Оңалту болжамы былайша бағаланады:
қолайлы – организмнің бұзылған функциялары мен тіршілік-тынысының шектелу 
санаттарын толық қалпына келтіру және (немесе) орнын толтыру, мүгедекті қоғамға 
етене араластыру мүмкіндігі;
біршама қолайлы – олардың шектелу дәрежесі төмендеген немесе тұрақтанған 
жағдайда, кірігу және толық әлеуметтік қолдаудан ішінара әлеуметтік қолдауға өту 
қабілеті 
кеңейген 
жағдайда 
организмнің 
бұзылған 
функциялары 
мен 
тіршілік-тынысының шектелу санаттарын ішінара қалпына келтіру мүмкіндігі;
күмәнді – болжамның анық болмауы;
қолайсыз – организмнің бұзылған функцияларын және тіршілік-тынысы санаттарын
қалпына келтіру немесе орнын толтыру мүмкіндігінің болмауы.

33. Оңалту әлеуеті былайша бағаланады:
жоғары – денсаулықтың, тіршілік-тынысындағы шектеулердің, еңбекке қабілеттігі 
мен әлеуметтік мәртебесінің толығымен қалпына келтірілуі (толық оңалту);
қанағаттанарлық – организм функцияларының шамалы білініп бұзылуы, 
тіршілік-тынысы санаттарын шектелген көлемде немесе техникалық көмекші (орнын 
толтырушы) құралдар арқылы орындау мүмкіндігі, әлеуметтік қолдауға мұқтаждық;
төмен – организм функциялары бұзылушылығының айқын білінуі, тіршілік-тынысы
санаттарының көпшілігін едәуір шектеулермен орындау, мүгедектің әлеуметтік 
қолдауға үнемі мұқтаж болуы;
оңалту әлеуетінің болмауы – организм функцияларының өте айқын бұзылуы, негізгі
қызмет түрлерінің орнын толтыруға немесе өздігінен орындауға мүмкіндіктің болмауы,
өзгелердің күтіміне мұқтаж болу.
34. ОЖБ ОЖБ-ны іске асыру мерзіміне сәйкес келетін әрбір оңалту іс-шарасын іске 
асыру мерзімі көрсетіле отырып, мүгедектікті белгілеу мерзіміне әзірленеді.
ОЖБ:
1) ОЖБ-ның медициналық бөлігінен;
2) Қағидаларға 
сәйкес нысан бойынша ОЖБ-ның әлеуметтік бөлігінен
7-қосымшаға
;
3) Қағидаларға 
сәйкес нысан бойынша ОЖБ-ның кәсіптік бөлігінен 
8-қосымшаға
тұрады.
Медициналық ұйымның мультидисциплинарлық топ ОЖБ-ның медициналық 
бөлігін Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 7 
қазандағы № ҚР ДСМ-116/2020 
(Нормативтік құқықтық актілерді 
бұйрығымен
мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 21381 болып тіркелген) бекітілген Медициналық 
оңалту көрсету қағидаларына және диагностика, емдеу және оңалтудың клиникалық 
хаттамаларына сәйкес әзірлейді, ВКК төрағасының ЭЦҚ-сымен куәландырылады.
Ескерту. 34-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 03.03.2021 
№ 60
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік 
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
35. Жүргізілген оңалту-сараптама диагностикасының нәтижелеріне және мүгедектің
оңалту іс-шараларын жүргізуге қажеттілігіне қарай, № 031/е нысанда көрсетілген 
оңалту іс-шараларының жоспарын ескере отырып МӘС бөлімшесі мыналарды 
әзірлейді:
"Мүгедектерді оңалтудың кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы 
Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 22 қаңтардағы № 26 
(Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10370 
бұйрығымен
болып тіркелген) бекітілген медициналық-әлеуметтік көрсетілімдер мен қарсы 
көрсетілімдер негізінде ОЖБ-ның әлеуметтік бөлігін;

мүгедектің еңбек және кәсіби қызметін ескере отырып, ОЖБ-ның кәсіптік бөлігін 
әзірлейді.
Тұрғын үй-тұрмыстық жағдайын жақсартуға ОЖБ-ның әлеуметтік бөлігін әзірлеу 
үшін мүгедек немесе оның заңды өкілі осы Қағидаларға 
сәйкес нысан 
9-қосымшаға
бойынша тұрғын үй-тұрмыстық жағдайды тексеру актісін ұсынады. Тұрғын 
үй-тұрмыстық жағдайды тексеру актісін жергілікті атқарушы органдардың мамандары 
жүргізеді.
Ескерту. 35-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 20.04.2020 
№ 143
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік 
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР Еңбек және халықты 
әлеуметтік қорғау министрінің 03.03.2021 
№ 60
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); ҚР Еңбек және халықты 
әлеуметтік қорғау министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен 
кейін қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.
36. Куәландырылатын адамның деректері "МОДБ" ААЖ-ға енгізіледі, онда осы 
Қағидаларға 
сәйкес нысан бойынша автоматтандырылған режимде 
10-қосымшаға
электрондық МӘС актісі, осы Қағидаларға 
және 
сәйкес нысан 
11
12-қосымшаларға
бойынша МӘС бөлімінің және МӘС әдіснама және бақылау бөлімінің 
медициналық-әлеуметтік сараптама жүргізу хаттамаларының журналдары және 
ережелері, осы Қағидалардың 37-тармағында көрсетілген құжаттар қалыптастырылады.
36-1. Мемлекеттік қызмет көрсету сатысы туралы мәліметтер МОДБ-дан автоматты
түрде мемлекеттік қызмет көрсету мониторингі ақпараттық жүйесіне түседі.
Ескерту. 36-1-тармақпен толықтырылды – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік 
қорғау министрінің 20.04.2020 
№ 143
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
37. МӘС жүргізу нәтижесі МӘС бөлімінің немесе МӘС әдіснама және бақылау 
бөлімінің сараптамалық қорытындысы болып табылады, оның негізінде 
куәландырылатын адамға немесе оның заңды өкіліне:
1) мүгедектік белгіленген жағдайда - осы Қағидаларға 
сәйкес нысан 
13-қосымшаға
бойынша мүгедектік туралы анықтама;
2) ОЖБ-ның әлеуметтік бөлігін әзірлеген жағдайда - мүгедекті оңалтудың жеке 
бағдарламасының әлеуметтік бөлігінен үзінді көшірме. Еңбек жарақаты және/немесе 
кәсіптік ауру салдарынан мүгедектер үшін - ОЖБ-ның әлеуметтік бөлігі;
3) ОЖБ-ның кәсіптік бөлігін әзірлеген жағдайда - мүгедекті оңалтудың жеке 
бағдарламасының кәсіптік бөлігінен үзінді көшірме. Еңбек жарақаты және/немесе 
кәсіптік ауру салдарынан мүгедектер үшін - ОЖБ-ның кәсіптік бөлігі;
4) ЖЕА дәрежесі белгіленген жағдайда - осы Қағидаларға 
сәйкес 
14-қосымшаға
нысан бойынша жалпы еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежесі туралы анықтама;

5) КЕА дәрежесі белгіленген жағдайда - осы Қағидаларға 
сәйкес 
15-қосымшаға
нысан бойынша кәсіптік еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежесі туралы анықтама, 
кәсіптік еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежесі туралы анықтамадан және 
медициналық-әлеуметтік сараптама актісінен үзінді көшірме;
6) зардап шеккен қызметкердің қосымша көмек түрлеріне және күтімге 
мұқтаждығы айқындалған жағдайларда - осы Қағидаларға 
сәйкес нысан 
16-қосымшаға
бойынша зардап шеккен қызметкердің көмектің қосымша түрлеріне және күтімге 
мұқтаждығы туралы қорытынды;
7) кезекті қайта куәландыру кезінде мүгедек деп танылмаған жағдайларда – осы 
Қағидаларға 
сәйкес нысан бойынша толық оңалтылуы туралы хабарлама
17-қосымшаға
беріледі.
Сараптамалық қорытындыны шығару кезінде МӘС бөлімі және (немесе) МӘС 
әдіснама және бақылау бөлімі тиісті медициналық ұйымға № 031/е нысанының МӘС 
сараптамалық қорытындысы туралы хабарламасын амбулаториялық пациенттің 
медициналық картасына қосу үшін (электрондық немесе қағаз форматта) жібереді.
Алғашқы куәландыру кезінде мүгедек деп танылмаған жағдайда, ОЖБ-ны әзірлеуге
медициналық-әлеуметтік көрсетілімдердің болмауына байланысты ОЖБ әзірлеуге 
немесе оны түзетуге негізсіз жіберген жағдайларда – куәландырылған адамға немесе 
заңды өкіліне № 031/е нысанының МӘС сараптамалық қорытындысы туралы 
хабарламасының телнұсқасы беріледі.
Мүгедектікті растау туралы ақпарат және осы тармақта көрсетілген, мемлекеттік 
қызмет көрсету кезінде куәландырылатын адам алған құжаттардың электрондық 
нысандары "электрондық үкімет" www.egov.kz веб-порталының "жеке кабинеті" 
арқылы ЭЦҚ-ны және/немесе бір реттік парольді пайдалана отырып, куәландырылатын
адамның сұрау салуы бойынша ұсынылады.
Ескерту. 37-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 20.04.2020 
№ 143
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік 
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР Еңбек және халықты 
әлеуметтік қорғау министрінің 03.03.2021 
№ 60
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы 
ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.
38. Бекітілгеннен кейін ОЖБ-ның әлеуметтік бөлігі есепке алу және ұсынылған 
оңалту іс-шараларын кейіннен орындау үшін автоматтандырылған режимде "Е-собес" 
ААЖ-ға, ОЖБ-ның кәсіптік бөлігі "Еңбек нарығы" ААЖ-ға келіп түседі.
Аумақтық бөлімшелер куәландыру күнінен бастап жеті жұмыс күні ішінде 
аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергілікті әскери басқару 
органдарына мүгедек деп танылған барлық әскери міндеттілер мен әскерге 
шақырылушылар туралы хабарлайды.

39. Куәландырылатын адам немесе оның заңды өкілі сараптамалық қорытындымен 
келіспеген кезде оны алған күннен бастап үш айдан кешіктірмей әкімшілік актісіне, 
әкімшілік әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасалатын әкімшілік органға, лауазымды 
адамға шағым береді.
Шағымдану Қазақстан Республикасы Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінің 
талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.
Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, сотқа 
шағымдануға Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінің 91-
бабының 5-тармағына сәйкес әкімшілік (сотқа дейінгі) тәртіппен шағымданғаннан 
кейін жол беріледі.
Ескерту. 39-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
39-1. Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер проблемалары бойынша аумақтық 
бөлімшенің және (немесе) оның лауазымды адамдарының әрекеттеріне (әрекетсіздігіне)
шағымдану: шағым аумақтық бөлімшенің басшысының не уәкілетті орган 
басшысының атына беріледі.
Шағым жазбаша нысанда пошта арқылы не аумақтық бөлімшенің немесе уәкілетті 
органның кеңсесі арқылы қолма-қол беріледі.
Аумақтық бөлімшелердің немесе уәкілетті органның кеңсесінде шағымды 
қабылдаған адамның тегі мен аты-жөнін, берілген шағымға жауап алу мерзімі мен 
орнын көрсете отырып шағымды тіркеу (мөртаңба, кіріс нөмірі және күні), оның 
қабылданғанын растау болып табылады.
Аумақтық бөлімшелердің, уәкілеті органның мекенжайына келіп түскен шағым, 
оны тіркеген күннен бастап 5 (бес) жұмыс күні ішінде қаралуға тиіс.
Көрсетілген мемлекеттік қызмет нәтижелерімен келіспеген жағдайда, 
куәландырылатын адам және/немесе оның заңды өкілі мемлекеттік қызмет көрсету 
сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті органға шағыммен жүгінеді.
Мемлекеттік қызмет көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті 
органның мекенжайына келіп түскен шағым, оны тіркеген күннен бастап 15 (он бес) 
жұмыс күні ішінде қаралуға тиіс.
Ескерту. 39-1-тармақпен толықтырылды – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік 
қорғау министрінің 20.04.2020 
№ 143
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР Еңбек және 
халықты әлеуметтік қорғау министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған
күннен кейін қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.
3-параграф. Мүгедектікті белгілеу критерийлері

40. Адамды мүгедек деп тану үшін мынадай бірнеше міндетті шарттардың бір 
мезгілде болуы:
1) организм функцияларының тұрақты бұзылуынан денсаулықтың бұзылуы;
2) тіршілік-тынысының шектелуі (адамның өзіне өзі қызмет көрсету, өздігінен 
жүріп-тұру, бағдарлану, қарым-қатынас жасау, өзінің мінез-құлқын бақылау, оқу 
немесе еңбек қызметімен айналысу қабілетінен немесе мүмкіндігінен толық немесе 
ішінара айырылуы);
3) әлеуметтік қорғау шараларын жүзеге асыру қажеттігі негіздеме болып табылады.
Жас мөлшеріне қарай организмде пайда болатын өзгерістер мүгедектік тобын 
белгілеу үшін негіздеме болып табылмайды.
41. Тіршілік-тынысының мынадай санаттарының бірінің айқын білінетін 
шектелуіне не олардың ұштасуына әкеп соқтыратын аурулардан, жарақаттар немесе 
кемістіктер салдарынан болатын организм функцияларының тұрақты едәуір немесе 
айқын білінетін бұзылуы бірінші топтағы мүгедектікті немесе бірінші топтағы мүгедек 
баланың санатын белгілеу үшін негіз болып табылады:
1) үшінші дәрежедегі өзіне-өзі қызмет көрсетуге;
2) үшінші дәрежедегі жүріп-тұруға;
3) үшінші дәрежедегі еңбек қызметіне (еңбек ету қабілеті);
4) үшінші дәрежедегі оқуға;
5) үшінші дәрежедегі бағдарлай білуге;
6) үшінші дәрежедегі қарым-қатынас жасауға;
7) үшінші дәрежедегі өзінің мінез-құлқын бақылауға.
Ескерту. 41-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
42. Тіршілік-тынысының мынадай санаттарының бірінің айқын білінетін 
шектелуіне не олардың ұштасуына әкеп соқтыратын аурулардан, жарақаттар немесе 
кемістіктер салдарынан болатын организм функцияларының тұрақты білінетін 
бұзылуы екінші топтағы мүгедектікті немесе екінші топтағы мүгедек баланың санатын 
белгілеу үшін негіз болып табылады:
1) екінші дәрежедегі өзіне-өзі қызмет көрсетуге;
2) екінші дәрежедегі жүріп-тұруға;
3) екінші дәрежедегі еңбек қызметіне (еңбек ету қабілеті);
4) екінші дәрежедегі оқуға;
5) екінші дәрежедегі айналасын бағдарлай білуге;
6) екінші дәрежедегі қарым-қатынас жасауға;
7) екінші дәрежелі өзінің мінез-құлқын бақылауға.

Ескерту. 42-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
43. Тіршілік-тынысының мынадай санаттары бірінің шамалы білінетін шектелуіне 
не олардың ұштасуына әкеп соқтыратын аурулардан, жарақаттар немесе кемістіктер 
салдарынан болатын организм функцияларының тұрақты шамалы бұзылуы үшінші 
топтағы мүгедектікті немесе үшінші топтағы мүгедек баланың санатын белгілеу үшін 
негіз болып табылады:
1) бірінші дәрежедегі өзіне-өзі қызмет көрсетуге;
2) бірінші дәрежедегі жүріп-тұруға;
3) бірінші дәрежедегі еңбек қызметіне (еңбек ету қабілеті);
4) бірінші дәрежедегі оқуға;
5) бірінші дәрежедегі айналасын бағдарлай білуге;
6) бірінші дәрежедегі қарым-қатынас жасауға;
7) бірінші дәрежелі өзінің мінез-құлқын бақылауға.
Ескерту. 43-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
44. Аурулармен, жарақаттардың салдарымен немесе ақаулармен шартталған, 
өзіне-өзі қызмет көрсету, жүріп-тұру, оқу, бағдарлана білу, қарым-қатынас жасау, ойын
және танымдық қызметке, өзінің мінез-құлқын бақылау, қимыл белсенділігі қабілетінің
орташа, айқын немесе қатты білінетін шектелуіне әкеп соқтыратын организм 
функцияларының тұрақты орташа немесе айқын немесе едәуір, қатты білінетін 
бұзылуы 7 жасқа дейінгі балаға мүгедектік белгілеу үшін негіз болып табылады.
Ескерту. 44-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
4-параграф. Жалпы еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежесін белгілеу критерийлері
45. ЖЕА дәрежесі өзі үшін әлеуметтік аударымдар жүргізілген міндетті әлеуметтік 
сақтандыру жүйесінің қатысушысына еңбек ету қабілетінен айырылуға (жоғалтуға) 
әкеп соқтырған оқиға (әлеуметтік қатер) туындағанда белгіленеді.
Тіршілік-тынысының шектелуіне әкеп соқтырған организм функцияларының 
тұрақты бұзылуын растайтын құжаттар болған кезде ЖЕА туындады деп есептеледі.
46. ЖЕА туындаған кезде өзі үшін әлеуметтік аударымдар жүргізілген міндетті 
әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қатысушысына ЖЕА дәрежесі 30-дан 100 пайызды 
қоса алғанға дейін белгіленеді.
47. Өзі үшін әлеуметтік аударымдар жүргізілген міндетті әлеуметтік сақтандыру 
жүйесінің қатысушысына жіктемеде көзделген, еңбек ету қабілетінен айырылуға әкеп 

соқтырған организм функцияларының бұзылу дәрежесі бойынша ЖЕА мынадай 
жағдайларда белгіленеді:
1) еңбек ету қабілетінің шамалы білінетін шектелуіне әкеп соқтырған организм 
функцияларының тұрақты шамалы білінетін бұзылуы кезінде 30-дан 59 пайызды қоса 
алғанға дейін;
2) еңбек ету қабілетінің білінетін шектелуіне әкеп соқтырған организм 
функцияларының тұрақты білінетін бұзылуы кезінде 60-тан 79 пайызды қоса алғанға 
дейін;
3) еңбек ету қабілетінің айқын білінетін шектелуіне немесе еңбек ету қабілетінен 
айырылуға әкеп соқтырған организм функцияларының айтарлықтай немесе айқын 
білінетін тұрақты бұзылуы кезінде 80-нен 100 пайызды қоса алғанға дейін белгіленеді.
5-параграф. Кәсіптік еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежесін белгілеу критерийлері
48. Зардап шеккен қызметкерлерге жіктемеде көзделген еңбек ету қабілетінен 
айырылуға әкеп соқтырған организм функцияларының бұзылу дәрежесі бойынша КЕА 
дәрежесі мынадай жағдайларда:
1) егер зардап шеккен қызметкер өзінің кәсіби қызметі біліктілігінің шамалы немесе
орташа төмендеуімен не атқаратын жұмысы көлемінің азайтылуымен немесе егер, 
организм функцияларының шамалы білінетін бұзылулары салдарынан оның кәсіптік 
қызметін орындауы бұрынғыдан көп күш қажет ететін жағдайда және (немесе) кәсіптік 
ауыруы кезінде зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік фактор әсерінің азайтылуымен 
жалғастыруға қарсы көрсетілімдер болмаса, 5-тен 29 пайызды қоса алғанға дейін 
белгіленеді;
2) егер зардап шеккен қызметкер өзінің кәсіби қызметін әдеттегі өндірістік 
жағдайларда біліктілігінің айқын төмендеуінен не атқаратын жұмыс көлемінің 
азаюынан жалғастыруға қарсы көрсетілімдер болмаса, немесе егер ол кәсіптік қызметін
организм функцияларының шамалы білінетін бұзылулары салдарынан және (немесе) 
кәсіптік ауыруы кезінде зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік фактор әсерінің 
азайтылуымен жалғастыру қабілетінен айырылған жағдайда 30-дан 59 пайызды қоса 
алғанға дейін белгіленеді;
3) егер зардап шеккен қызметкер өзінің кәсіби қызметін организм функцияларының 
білінетін бұзылуы салдарынан Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес 
мүгедекке жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы белгіленіп, мүгедектің жеке 
мүмкіндіктері ескеріле отырып арнайы жұмыс орны құрылып, арнайы жасалған 
жағдайларда ғана көрсетілімдер болғанда 60-тан 89 пайызды қоса алғанға дейін 
белгіленеді;
4) егер кез келген кәсіби қызмет түрін арнайы жасалған жағдайларда да атқаруға 
нақты қарсы көрсетілімдері болған кезде, зақым келген қызметкер организм 

функцияларының айқын бұзушылықтары салдарынан кәсіптік еңбек ету қабілетінен 
толық айырылған жағдайда 90-нан 100 пайызды қоса алғанға дейін белгіленеді.
49. Өндірістік жарақаттың немесе кәсіптік аурулардың салдары кезінде КЕА 
дәрежесі организм функцияларының білінетін бұзылу және еңбек ету қабілетінің 
шектелу дәрежесіне сәйкес келетін мөлшер шегінде белгіленеді. Өндірістік жарақаттар 
немесе кәсіптік аурулар салдары функциялардың бұзылу сипаты бойынша әртүрлі 
болған жағдайларда, КЕА дәрежесі ауырлық дәрежесі бойынша айқын білінетіндігіне 
қарай айқындалады.
КЕА дәрежесі егер өндірістік жарақат немесе кәсіптік ауру зардап шеккен 
қызметкердің бұрыннан бар ауруын (-ауруларын) және (немесе) өндірістік жарақатын (
-жарақаттарын) нашарлатып жіберген әрбір жағдай бойынша жеке пайызбен 
белгіленеді. Кәсіптік еңбек ету қабілетін жоғалту дәрежесі туралы анықтаманың артқы 
бетінде бұрын белгіленген қайта куәландыру мерзімінсіз немесе белгілеу мерзімі 
өтпеген КЕА дәрежесі көрсетіледі. Бұл ретте КЕА пайызы организм функцияларының 
бұрынғы бұзылуының және еңбек ету қабілеті шектелуінің біліну дәрежесіне КЕА 
пайызы организм функцияларының білінетін бұзылулары мен еңбек ету қабілетінің 
шектелу дәрежесіне сәйкес келетін мөлшер шегінде жалпы айқындалатыны ескеріле 
отырып, белгіленеді.
50. МӘС бөлімі КЕА дәрежесі белгіленген мерзімге Қазақстан Республикасы 
Азаматтық кодексінің 
сәйкес медициналық ұйымдардың ұсынымдарының 
937-бабына
негізінде куәландырылатын адамның:
1) қосымша медициналық көмекке (тегін медициналық көмектің кепілдік берілген 
көлемінің тізбесіне енбейтін), оның ішінде қосымша тамақтануға және дәрі-дәрмек 
сатып алуға;
2) зақым келген қызметкерге басқа адамның, оның ішінде оның отбасы мүшелері 
жүзеге асыратын күтімге (арнайы медициналық және тұрмыстық);
3) санаторлық-курорттық емделу кезеңіндегі барлық демалыс уақытына және зақым
келген қызметкердің емделу орнына баруына және келуіне, қажетті жағдайларда - оны 
алып жүретін адамның санаторлық-курорттық емделу орнына бару және кейін келу 
жол ақысын қоса алғанда, санаторлық-курорттық емделуге;
4) зақым келген қызметкерге еңбек қызметіне және тұрмыста қажетті техникалық 
көмекші (компенсаторлық) құралдарына;
5) мүгедектерді арнайы жүріп-тұру құралдарымен, осы Қағидаларға 
18-қосымшаға
сәйкес медициналық көрсетілімдер болған кезде мүгедектерді жүріп-тұру 
құралдарымен, сондай-ақ арнаулы автокөлікпен қамтамасыз етуге;
6) кәсіптік оқуға (қайта оқуға);
7) қажетіне қарай арнаулы жағдайлар жасай отырып жұмысқа орналастыруға 
қажеттілігін анықтайды.

6-параграф. Мүгедектік мерзімін және (немесе) еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежесін 
есептеу және бұрын белгіленген мүгедектік мерзімін және (немесе) еңбек ету қабілетінен 
айырылу дәрежесін қайта куәландыру тәртібі
51. Мүгедектер мен еңбек ету қабілетінен айырылған адамдар белгіленген 
мүгедектіктің және (немесе) еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежесінің мерзімдерін 
сақтай отырып қайта куәландырудан өтеді.
Ескерту. 51-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
52. Егер куәландырылатын адам МӘС бөліміне мерзімінде келмесе және қайта 
куәландыру кезінде оған қайтадан мүгедектік және (немесе) еңбек ету қабілетінен 
айырылу дәрежесі белгіленген болса, мерзімін өткізген кезеңге мыналар есептеледі:
1) қайта куәландырудың алдыңғы белгіленген күнінен бастап бір айдан аспайтын 
қайта куәландырудың кезекті мерзімін өткізіп алған жағдайда бір айға дейін;
2) дәлелді себептер (үздіксіз ұзаққа созылған стационарлық емделуіне не табиғи 
және техногенді сипаттағы төтенше жағдайларға байланысты келуге мүмкіндігінің 
болмауы) бойынша қайта куәландырудың мерзімін өткізіп алған жағдайда үш жылға 
дейін.
53. Мүгедектерді және (немесе) еңбек ету қабілетінен айырылған адамдарды, 
сондай-ақ оларға мүгедектік немесе еңбек ету қабілетінен айырылу қайта куәландыру 
мерзімінсіз немесе "Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы"
Қазақстан Республикасы Заңының 11-бабының 
көзделген жасқа толғанға 
1-тармағында
дейін белгіленген адамдарды мүгедектіктің және (немесе) еңбек ету қабілетінен 
айырылу мерзімінен бұрын қайта куәландыру мынадай жағдайларда:
1) осы Қағидалардың 9-тармағында айқындалған құжаттар негізінде:
денсаулық жағдайы өзгерген кезде;
мүгедектік себебін өзгерту мақсатында;
мерзімінен бұрын қайта куәландыру кезінде себебін көрсете отырып 
куәландыратын адамның өтінішінде,
2) МӘС актісінде (актілерінде) бар деректердің негізінде:
МӘС бөлімінің сараптамалық қорытындысының негізділігіне бақылау жүргізу 
кезінде;
мүгедектікті және (немесе) еңбек ету қабілетінен айырылуды белгілеу мерзіміне 
қарамастан дәйексіз құжаттарды ұсыну, сараптамалық қорытындыны негізсіз шығару 
фактілері анықталған кезде жүргізіледі.
Осы тармақта көзделген жағдайларда куәландырылатын адам бұрын берілген 
мүгедектігі туралы анықтаманы, жалпы еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежесі 

туралы анықтаманы және кәсіптік еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежесі туралы 
анықтаманы қайтарады.
7-параграф. Мүгедекті оңалтудың жеке бағдарламасын іске асыру
54. Оңалту іс-шараларын жүргізу кезінде оңалту іс-шараларын жүзеге асырудың 
жеке-даралығы, дәйектілігі, кешенділігі, сабақтастығы және үздіксіздігі, жүргізілген 
оңалту іс-шараларын динамикалық байқау және тиімділігін бақылау қамтамасыз етіледі
.
Медициналық оңалтуды денсаулық сақтау саласындағы заңнамаға сәйкес 
медициналық ұйымдар жүргізеді.
Әлеуметтік және кәсіптік оңалтуды халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің 
ұйымдары, сондай-ақ еңбек жарақаты және/немесе кәсіптік ауру жағдайларында жұмыс
берушілер жүргізеді.
55. ОЖБ-ның медициналық бөлігінің орындалуы туралы деректерді медициналық 
ұйымдардың мамандары медициналық ұйымдардың тиісті ақпараттық жүйелеріне 
енгізеді.
ОЖБ-ның әлеуметтік бөлігінің орындалуы туралы деректер "Е-собес" ААЖ-дан "
МОБД" ААЖ-ға, ал ОЖБ-ның кәсіптік бөлігінің орындалуы туралы деректер "Еңбек 
нарығы" ААЖ-дан автоматтандырылған режимде келіп түседі.
Жұмыс берушілердің ОЖБ-ның әлеуметтік және/немесе кәсіптік бөліктерін 
орындауы туралы деректерді куәландырылатын адамның ақпараты негізінде МӘС 
мамандары "МОБД" ААЖ-ға енгізеді.
Ескерту. 55-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
56. МӘС бөлімі ОЖБ-ның іске асырылуына мониторингті және ОЖБ жөніндегі 
іс-шаралардың тиімділігін бағалауды мүгедекті кезекті куәландыру кезінде жүзеге 
асырады.
ОЖБ медициналық бөлігінің жүргізілген кешенді оңалту іс-шараларының 
тиімділігін бағалауды мультипәндік топ, медициналық ұйымның ДКК жүзеге асырады.
Ескерту. 56-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
№ 397
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
енгізіледі) бұйрығымен.
57. Оңалту іс-шараларын орындамау себептеріне қарай, көрсетілімдердің болуы 
кезінде МӘС бөлімі ОЖБ-ның әлеуметтік, кәсіптік бөліктеріне түзету жүргізеді және (
немесе) оңалту іс-шараларын одан әрі жүргізудің қажеттігі және орындылығы туралы 
мәселені шешеді.
Медициналық-әлеуметтік

сараптама жүргізу қағидаларына
1-қосымша
Нысан
Медициналық-әлеуметтік сараптама жүргізуге арналған өтініш
Ескерту. 1-қосымшаға өзгеріс енгізілді – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 20.04.2020 
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік 
№ 143
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитетінің _________ облысы (қаласы)
бойынша департаменті, ______ бөлімі
ЖСН:___________________________________________________________________
_
Куәландырылатын адамның тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде):
________________________________________________________________________
__
Туған күні: _____ жылғы "___" _________
Жеке басын куәландыратын құжаттың түрі: __________________________________
___
Құжаттың нөмірі: __________ кім берген ____________________________________
___
Берілген күні _____ жылғы "___" _________
Тіркелген орны: _________________________________________________________
___
облыс___________________________________________________________________
__
қала (аудан) _____________________ ауыл: __________________________________
___
көше (шағын аудан)_______ ____ -үй _____- пәтер
Сізден мына мақсатта медициналық-әлеуметтік сараптама жүргізуді сұраймын:
1) мүгедектікті белгілеу: мүгедектікті алғашқы белгілеу, мүгедектікті қайта белгілеу
(қайта куәландыру), мүгедектік себебінің өзгеруі (қажетінің асты сызылсын);
2) жалпы еңбек ету қабілетінен айрылу дәрежесін, кәсіптік еңбек ету қабілетінен 
айрылу дәрежесін белгілеу (жалпы, кәсіптік) (қажетінің асты сызылсын);
3) ОЖБ қалыптастыру, ОЖБ түзету, зардап шеккен қызметкердің қосымша көмек 
түрлеріне және күтімге мұқтаждығын айқындау (қажетінің асты сызылсын).
МӘС жүргізу үшін құжаттардың және мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерінен 
алынатын мәліметтердің тізбесі:
№ Р/с
Құжат атауы
Құжаттағы парақтар саны
Ескертуге (электрондық 
немесе қағаз форматта)

1.
ж е к е
б а с т ы
куәландыратын құжат
2.
тіркелген 
орнын 
растайтын құжат
3.
МӘС-ке қорытынды
4.
ОЖБ-ның медициналық 
бөлігі
5.
амбулаториялық 
науқастың медициналық 
картасы, ауру тарихынан 
үзінді және зерттеу 
нәтижелері
6.
еңбекке 
уақытша 
жарамсыздық парағы (
анықтамасы)
7.
еңбек 
қызметін 
растайтын құжат және (
немесе) өндірістегі еңбек 
сипаты мен еңбек 
жағдайлары 
туралы 
мәліметтер
8.
міндетті 
әлеуметтік 
сақтандыру жүйесіне 
қатысу (немесе қатыспау)
фактісін растайтын құжат
9.
жазатайым оқиға туралы 
акт
10.
кәсіптік ауру мен улану 
диагнозын анықтау (
кәсіппен 
аурудың 
байланысын анықтау) 
кезінде сараптаманы 
жүзеге 
асыратын 
денсаулық 
сақтау 
ұйымының қорытындысы
(еркін нысанда)
11.
себеп-салдарлық 
байланысты белгілеген 
т и і с т і
қ ы з м е т
саласындағы уәкілетті 
орган берген құжат
12.
жарақаттың 
немесе 
аурудың 
еңбек 
(
қызметтік) міндеттерін 
о р ы н д а у м е н
себеп-салдарлық 
байланысы туралы сот 
шешімі
қорғаншылықты 
(
қамқоршылықты) 

13.
белгілеуді растайтын 
құжат
14.
атын, әкесінің атын, тегін
ауыстыру туралы куәлік
Дәрігерлік-консультациялық комиссияның қорытындысына сәйкес куәландыруды (
қайта куәландыруды) үйде, стационарда, сырттай жүргізуге келісім беремін (қажетінің 
асты сызылсын). Қайта куәландырылған жағдайда себебін көрсету
________________________________________________________________________
__
Мүгедектікті және/немесе еңбек қабілетінен айырылу дәрежесін белгілеуге және/
немесе қажетті әлеуметтік қорғау шараларын айқындауға қажетті менің жеке 
деректерімді және заңмен қорғалатын құпияны құрайтын мәліметтерді жинауға және 
өңдеуге келісім беремін.
Дәйексіз мәліметтер мен жалған құжаттарды ұсынғаным үшін жауапкершілік 
туралы ескертілді.
Қайта куәландыру кезінде мүгедектік тобының және соған сәйкес жәрдемақы 
мөлшерінің өзгертілу мүмкіндігі ескертілді.
20 ____ жылғы "____" __________
Өтініш берушінің, куәландырылатын адамның немесе заңды өкілінің қолы
________________________________________________________________________
_
Заңды өкілінің тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде)
________________________________________________________________________
_
Медициналық-әлеуметтік
сараптама жүргізу қағидаларына
2-қосымша
Нысан
Өндірістегі еңбек сипаты мен жағдайлары туралы мәліметтер
1. Тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде)
___________________________________________
2. Туған күні _____ жылғы "_____"
3. Ұйымның атауы _______________________________________________________
__
4. Кәсібі, лауазымы, мамандығы ____________________________________________
__
5.Тариф разряды, санаты __________________________________________________
__
6. Еңбек ұйымының түрі: (еңбек шарты, ұжымдық еңбек шарты, жұмыс ауысымы,

жұмыс күнінің ұзақтығы, іссапарлардың болуы, еңбек және демалыс режимі)
________________________________________________________________________
__
7. Функционалдық міндеттері: _____________________________________________
_
_______________________________________________________________________
8. Еңбек жағдайы (жұмыс орнының санитарлық-гигиеналық сипаты, зиянды 
өндірістік
факторлардың болуы)
________________________________________________________________________
__
9. Тиімді жұмысқа орналастыру мүмкіндігі __________________________________
___
________________________________________________________________________
_
Күні 20__ жылғы "___" ________
Тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде) ____________________ _________________
__
(басшы) (қолы)
М.О. (болған жағдайда)
Медициналық-әлеуметтік
сараптама жүргізу қағидаларына
2-1-қосымша
"Мүгедектікті және/немесе еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежесін белгілеу және/немесе 
қажетті әлеуметтік қорғау шараларын айқындау" мемлекеттік көрсетілетін қызмет 
стандарты
Ескерту. 2-1-қосымшамен толықтырылды – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік 
қорғау министрінің 20.04.2020 
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
№ 143
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және 
халықты әлеуметтік қорғау министрінің 27.10.2021 
(алғашқы ресми жарияланған
№ 397
күннен кейін қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.
1.
Көрсетілетін қызметті берушінің 
атауы
Қазақстан Республикасы Еңбек 
және халықты әлеуметтік қорғау 
министрлігінің Еңбек, әлеуметтік 
қорғау және көші-қон комитетінің 
аумақтық бөлімшелері (бұдан әрі 
– көрсетілетін қызметті беруші)
Өтінішті 
қабылдау 
және 
мемлекеттік қызмет көрсету 

2
2.
Мемлекеттік қызмет көрсету 
әдістері
нәтижесін беру көрсетілетін 
қызметті 
беруші 
арқылы 
жүргізіледі.
Мүгедектікті растау туралы 
ақпаратты және осы тармақта 
көрсетілген, мемлекеттік қызмет 
көрсету кезінде куәландырылатын
адам 
алған 
құжаттардың 
электрондық нысандарын беру "
электрондық үкімет" www.egov.kz
веб-порталының (бұдан әрі – 
портал) "жеке кабинеті" арқылы 
ЭЦҚ және/немесе бір реттік 
парольді пайдалана отырып, 
куәландырылатын адамның сұрау 
салуы 
бойынша 
жүзеге 
асырылады.
3
3.
Мемлекеттік қызмет көрсету 
мерзімі
1) жүгінген күні;
құжаттардың топтамасын тапсыру
үшін күтудің рұқсат етілген ең 
ұзақ уақыты – 1 (бір) сағат;
көрсетілетін қызметті алушы 
жүгінген күні қызмет көрсетудің 
рұқсат етілген ең ұзақ уақыты – 1 
(бір) сағат;
көрсетілетін қызметті алушыға 
үйде, 
мамандандырылған 
мекемелерде, түзеу мекемелері 
мен тергеу изоляторларында 
емделіп жатқан жері бойынша 
қызмет көрсету кезінде рұқсат 
етілген ең ұзақ уақыт көрсетілетін 
қызметті беруші орналасқан 
жерден бастап көрсетілетін 
қызметті алушы орналасқан жерге
дейін жол жүру уақытына 
байланысты – 4 сағат;
2) МӘС бөлімі алдын ала 
шығарылған 
сараптамалық 
қорытындысымен 
бірге 
куәландырылатын адамды және (
немесе) 
куәландырылатын 
адамның құжаттарын МӘС 
әдіснама және бақылау бөліміне 
консультацияға 
жіберген 
жағдайларда – өтінішті тіркеген 
күннен бастап 10 (он) жұмыс күн;
3) порталда – көрсетілетін 
қызметті алушы мүгедектікті 
растау туралы ақпаратты алу үшін
өтінімге қол қойған сәттен бастап 
1 (бір) сағат.

4
4.
Мемлекеттік қызметті көрсету 
нысаны
Электрондық 
(ішінара 
автоматтандырылған)/ 
қағаз 
түрінде
5
5.
Мемлекеттік қызметті көрсету 
нәтижесі
Мемлекеттік қызметті көрсету 
нәтижесін ұсыну нысаны:
1) көрсетілетін қызметті берушіде 
қағаз түрінде:
көрсетілетін қызметті алушыға 
мүгедектік белгіленген жағдайда –
мүгедектік туралы анықтама;
көрсетілетін қызметті алушыға 
ОЖБ-ның әлеуметтік бөлігі 
әзірленген жағдайда – мүгедекті 
оңалтудың жеке бағдарламасының
әлеуметтік бөлігінен үзінді 
көшірме. Еңбек жарақаты және/
немесе кәсіптік ауру салдарынан 
мүгедектер үшін – ОЖБ-ның 
әлеуметтік бөлігі;
көрсетілетін қызметті алушыға 
ОЖБ-ның 
кәсіптік 
бөлігі 
әзірленген жағдайда – мүгедекті 
оңалтудың жеке бағдарламасының
кәсіптік бөлігінен үзінді көшірме. 
Еңбек жарақаты және/немесе 
кәсіптік 
ауру 
салдарынан 
мүгедектер үшін – ОЖБ-ның 
кәсіптік бөлігі;
көрсетілетін қызметті алушыға 
жалпы еңбек ету қабілетінен 
айырылу дәрежесі белгіленген 
жағдайда – жалпы еңбек ету 
қабілетінен айрылу дәрежесі 
туралы анықтама;
көрсетілетін қызметті алушыға 
кәсіптік еңбек ету қабілетінен 
айырылу дәрежесі белгіленген 
жағдайда – кәсіптік еңбек ету 
қабілетінен айырылу дәрежесі 
туралы анықтама, кәсіптік еңбек 
ету қабілетінен айырылу дәрежесі 
туралы 
анықтамадан 
және 
медициналық-әлеуметтік 
сараптама 
актісінен 
үзінді 
көшірме;
зардап шеккен қызметкердің 
көмектің қосымша түрлері мен 
күтімге мұқтаждығы айқындалған 
жағдайларда – зардап шеккен 
қызметкердің көмектің қосымша 
түрлері мен күтімге мұқтаждығы 
туралы қорытынды;

кезекті қайта куәландыру кезінде 
мүгедек болып танылмағандарға –
толық оңалту туралы хабарлама;
алғашқы куәландыру кезінде 
мүгедек деп танылмағандарға – 
МӘС-тің 
сараптамалық 
қорытындысы туралы хабарлама.
2) электрондық портал арқылы – 
мүгедектікті растау туралы 
ақпарат және мемлекеттік қызмет 
көрсету кезінде куәландырылатын
адам алған, көрсетілетін қызметті 
беруші уәкілетті тұлғаның 
ЭЦҚ-мен 
куәландырылған 
құжаттардың 
электрондық 
нысандары қызмет алушының "
жеке кабинетіне" жолданады.
6
6.
Мемлекеттік қызмет көрсету 
кезінде көрсетілетін қызметті 
алушыдан алынатын төлемақы 
мөлшері 
және 
Қазақстан 
Республикасының заңнамасында 
көзделген жағдайларда оны алу 
тәсілдері
Мемлекеттік 
қызмет 
жеке 
тұлғаларға тегін көрсетіледі.
7
7.
Жұмыс графигі
1) көрсетілетін қызметті берушіде 
– Қазақстан Республикасының Ең
сәйкес демалыс 
бек кодексіне
және мереке күндерінен басқа, 
дүйсенбіден бастап жұманы қоса 
алғанда, сағат 13.00-ден 14.00-ге 
дейін түскі үзіліспен сағат 9.00-
ден 18.00-ге дейін.
Өтінішті 
қабылдау 
және 
мемлекеттік қызметті көрсету 
нәтижесін беру кестесі: сағат 
13.00-ден 14.00-ге дейін түскі 
үзіліспен сағат 9.00-ден 17.30-ға 
дейін.
Мемлекеттік қызмет алдын ала 
жазылусыз және жеделдетіп 
қызмет көрсетусіз кезек тәртібінде
көрсетіледі;
2) порталда – жөндеу жұмыстарын
жүргізуге байланысты техникалық
үзілістерді қоспағанда, тәулік 
бойы.
МӘС және (немесе) МӘС 
әдіснама және бақылау бөлімдері 
өтінішті 
қабылдау 
кезінде 
ЭЦҚ-мен 
куәландырылған 
электрондық 
құжаттарды 
(

электрондық үкімет) шлюзі 
арқылы мемлекеттік ақпараттық 
жүйелерден сұрап алады:
1) куәландырылатын адамның 
жеке басын куәландыратын құжат 
туралы мәлімет;
2) адамды қылмыстық-атқару 
жүйесінің мекемесінде немесе 
тергеу изоляторында ұстау 
фактісін растайтын мәлімет;
3) 
"Денсаулық 
сақтау 
саласындағы 
есепке 
алу 
құжаттамасының нысандарын 
бекіту 
туралы" 
Қазақстан 
Республикасы Денсаулық сақтау 
министрінің 
міндетін 
атқарушының 2020 жылғы 30 
қазандағы № ҚР ДСМ-175/2020 бұ
(Нормативтік құқықтық
йрығымен
актілерді мемлекеттік тіркеу 
тізілімінде № 21579 болып 
тіркелген) (бұдан әрі – № ҚР ДСМ
-175/2020 бұйрық) бекітілген № 
031/е нысаны бойынша МӘС-ке 
қорытынды (бұдан әрі – № 031/е 
нысаны). Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау және әлеуметтік
даму министрінің 2015 жылғы 5 
мамырдағы № 321 бұйрығымен 
б е к і т і л г е н
"
Дәрігерлік-консультациялық 
комиссияның қызметі туралы" 
ережеге (Нормативтік құқықтық 
актілерді мемлекеттік тіркеу 
тізілімінде № 11310 болып 
тіркелген) сәйкес № 031/е 
нысанының мерзімі оған қол 
қойылған күнінен бастап бір айдан
кешіктірмейтін уақытқа жарамды;
4) медициналық ұйым оны 
әзірлеген жағдайда, № ҚР ДСМ-
175/2020 бұйрықпен бекітілген № 
033/е нысаны бойынша пациентті/
мүгедекті оңалтудың жеке 
бағдарламасының медициналық 
бөлігі (бұдан әрі – ОЖБ 
медициналық бөлігі);
5) ауру динамикасын талдау үшін 
амбулаториялық 
пациенттің 
медициналық 
картасынан 
мәліметтер. Болған жағдайда – 
ауру тарихынан үзінді-көшірмелер
, мамандардың қорытындылары 
және зерттеу нәтижелері;

8
8.
Мемлекеттік қызмет көрсетуге 
қажетті құжаттар тізбесі
6) еңбекке уақытша жарамсыздық 
парағы (анықтама) – жұмыс 
істейтін адамдар куәландырудан 
өткен кезде;
7) алғашқы куәландыру кезінде, 
еңбек етуге қабілетті жастағы 
адамдарға қатысты – еңбек 
қызметін растайтын құжат (бар 
болса), ал өндірістік жарақаттар 
және кәсіптік аурулар болған 
жағдайларда, сонымен бірге осы 
Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес 
нысан бойынша өндірістегі еңбек 
сипаты мен жағдайлары туралы 
мәліметтер (жұмыс беруші 
толтырады) ұсынылады;
8) жалпы еңбек ету қабілетінен 
айырылу дәрежесі алғаш рет 
белгіленген жағдайларда – осы 
әлеуметтік қатер бойынша 
міндетті әлеуметтік сақтандыру 
жүйесіне қатысу (немесе қатыспау
) фактісін растайтын мәліметтер;
9) өндірістік жарақат алған және/
немесе кәсіптік ауруға шалдыққан
адамға осы жазатайым оқиға 
бойынша кәсіптік еңбек ету 
қабілетінен айырылу дәрежесін (
бұдан әрі – КЕА дәрежесі) 
алғашқы рет белгілеу кезінде 
мүгедектікті және (немесе) 
мүгедектіктің себебін белгілеу 
үшін – "Еңбек қызметіне 
байланысты 
жазатайым 
оқиғаларды 
тергеп-тексеру 
материалдарын рәсімдеу бойынша
нысандарды бекіту туралы" 
Қазақстан 
Республикасы 
Денсаулық сақтау және әлеуметтік
даму министрінің 2015 жылғы 28 
желтоқсандағы № 1055 бұйрығым
(Нормативтік құқықтық 
ен
актілерді мемлекеттік тіркеу 
тізілімінде № 12655 болып 
тіркелген) бекітілген нысан 
бойынша 
еңбек 
қызметіне 
байланысты жазатайым оқиға 
туралы акт (бұдан әрі – жазатайым
оқиға туралы акт);
Жазатайым оқиға туралы акт 
болмаса және жұмыс беруші-жеке 
кәсіпкердің қызметі тоқтатылған 
немесе заңды тұлға таратылған 
жағдайда өндірістік жарақат алған

және/немесе кәсіптік ауруға 
шалдыққан адам ұсынатын еңбек (
қызметтік) 
міндеттерін 
орындаумен жарақаттанудың 
немесе аурудың себеп-салдарлық 
байланысы туралы сот шешімі 
тіркеледі;
10) кәсіптік ауруға шалдыққан 
адамдарды куәландырған кезде – 
кәсіптік ауру және улану 
диагнозын белгілеу (аурудың 
кәсіппен байланысын анықтау) 
кезінде сараптаманы жүзеге 
асыратын денсаулық сақтау 
ұйымының қорытындысы;
11) жаралануға, контузияға, 
жарақаттануға, мертігуге, ауруға 
байланысты мүгедектік себептерін
анықтау үшін – себеп-салдарлық 
байланысын белгілейтін тиісті 
қызмет саласындағы уәкілетті 
орган берген құжат туралы 
мәлімет;
12) 
қорғаншылықты 
(
қамқоршылықты) 
белгілеген 
жағдайда 
қорғаншылықты 
(
қамқоршылықты) 
растайтын 
құжат туралы мәліметтер;
13) куәландырылатын адамның 
атын, әкесінің атын (бар болса) 
және тегін өзгертуді мемлекеттік 
тіркеген 
жағдайда 
қайта 
куәландыру 
кезінде 
– 
"
Мемлекеттік азаматтық хал 
актілерін тіркеу кітапшаларын 
жинақтау формаларын және осы 
кітаптардағы жазбалар негізінде 
берілген куәліктерді бекіту туралы
" Қазақстан Республикасы Әділет 
министрінің 2015 жылғы 12 
қаңтардағы № 9 
(
бұйрығымен
Нормативтік құқықтық актілерді 
мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 
10173 болып тіркелген) бекітілген 
нысан бойынша атын, әкесінің 
атын, тегін өзгерту туралы куәлік 
туралы мәліметтер.
Көрсетілетін қызметті берушілер 
цифрлық 
құжаттарды 
"
электрондық 
үкімет" 
веб-порталында 
тіркелген 
пайдаланушының 
ұялы 
байланысының абоненттік нөмірі 
арқылы ұсынылған құжат иесінің 

келісімі болған жағдайда, іске 
асырылған интеграция арқылы 
цифрлық құжаттар сервисінен бір 
реттік парольді беру арқылы 
немесе "электрондық үкімет" 
веб-порталының хабарламасына 
жауап ретінде қысқа мәтіндік 
хабарлама жіберу арқылы алады".
Ақпараттық 
жүйелерде 
мәліметтер болмаған жағдайда, 
куәландырылатын 
адамның 
өтінішіне № 031/е нысаны, 
сондай-ақ тиісті құжаттардың 
қағаз жеткізгіштегі көшірмелері 
және салыстырып тексеру үшін 
түпнұсқалары қоса беріледі.
9
9.
Қазақстан 
Республикасының 
заңнамасымен 
белгіленген 
мемлекеттік қызмет көрсетуден 
бас тартуға негіздеме
1) көрсетілетін қызметті алушы 
мемлекеттік көрсетілетін қызметті
алу үшін ұсынған құжаттардың 
және (немесе) оларда қамтылған 
деректердің 
(мәліметтердің) 
дәйексіздігін белгілеу;
2) 
көрсетілетін 
қызметті 
алушының 
және 
(немесе) 
мемлекеттік қызмет көрсету үшін 
қажетті 
ұсынылған 
материалдардың, деректердің 
және 
мәліметтердің 
Медициналық-әлеуметтік 
сараптама жүргізу қағидаларында 
белгіленген талаптарға сәйкес 
келмеуі.
Мемлекеттік қызмет:
1) тиісті өңірдің МӘС бөлімдері 
және (немесе) МӘС әдіснама және
бақылау бөлімдері орналасқан 
жерде;
2) көшпелі отырыстарда:
көрсетілетін қызметті алушының 
тұрғылықты (тіркелген) жеріндегі 
емдеу-профилактикалық мекеме 
базасында;
мамандандырылған мекемелерде 
емделіп жатқан орны бойынша;
көрсетілетін қызметті алушының 
барған 
жері 
бойынша 
қылмыстық-атқару жүйесінің 
мекемелерінде және тергеу 
изоляторларында;
үйде, стационарда – егер адам 
дәрігерлік-консультациялық 
комиссияның қорытындысына 
сәйкес денсаулық жағдайы 

1
10.
Мемлекеттік қызметті, оның 
ішінде электрондық нысанда 
көрсету ерекшеліктерін ескере 
отырып қойылатын өзге де 
талаптар
б о й ы н ш а
медициналық-әлеуметтік 
сараптамаға келе алмайтын болса;
3) сырттай – куәландырылатын 
адам тасымалдауға келмейтін 
және/немесе қызмет көрсетілетін 
өңірден 
тыс 
жерлерде 
стационарлық емделуде болса 
көрсетіледі.
Мүгедектік алғаш рет белгіленген 
жағдайда, адам мүгедектігі 
бойынша мемлекеттік әлеуметтік 
жәрдемақы, мүгедектігі бойынша 
арнаулы мемлекеттік жәрдемақы 
еңбек ету қабілетінен айырылған 
жағдайда төленетін әлеуметтік 
төлем, 
мүгедек 
баланы 
тәрбиелеушіге 
берілетін 
жәрдемақы және бала кезінен 
бірінші топтағы мүгедектің 
күтіміне байланысты жәрдемақы 
т а ғ а й ы н д а у
ү ш і н
медициналық-әлеуметтік 
сараптама (бұдан әрі – МӘС) 
бөліміне жүгінеді.
Мемлекеттік қызмет көрсету 
орындарының мекенжайлары 
Министрліктің www.enbek.gov.kz 
интернет-ресурсында, 
"
Мемлекеттік 
көрсетілетін 
қызметтер" 
бөлімінде 
орналастырылған.
Көрсетілетін қызметті алушының 
мүгедектікті растау туралы 
ақпаратты және ол мемлекеттік 
қызмет көрсету кезінде алған 
құжаттардың 
электрондық 
нысандарын ЭЦҚ-сы болған кезде
және/немесе бір реттік парольді 
қолданумен портал арқылы 
қашықтықтан 
қол 
жеткізу 
режимінде алуға мүмкіндігі бар.
Көрсетілетін қызметті алушының 
мемлекеттік қызметті көрсету 
тәртібі туралы ақпаратты "1414", 8
-800-080-7777 Бірыңғай байланыс 
орталығы 
арқылы 
алуға 
мүмкіндігі бар.
Цифрлық құжаттар сервисі 
мобильді 
қосымшада 
авторландырылған 
пайдаланушылар үшін қолжетімді.
Цифрлық құжатты пайдалану 
үшін 
электрондық-цифрлық 

қолтаңбаны немесе бір реттік 
парольді пайдалана отырып, 
мобильді 
қосымшада 
авторландырудан өту, одан әрі "
цифрлық құжаттар" бөліміне өтіп, 
қажетті құжатты таңдау қажет.
Медициналық-әлеуметтік
сараптама жүргізу қағидаларына
2-2-қосымша
Нысан
Құжаттарды қабылдаудан бас тарту туралы қолхат
Ескерту. 2-2-қосымшамен толықтырылды – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік 
қорғау министрінің 20.04.2020 
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін 
№ 143
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
"Қазақстан Республикасында мүгедектердi әлеуметтiк қорғау туралы" 2005 жылғы 
13 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 13-бабының 
басшылыққа 
2-1-тармағын
ала отырып, Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитетінің _________ облысы (
қаласы) бойынша департаментінің ______ бөлімі Сіздің мемлекеттік көрсетілетін 
қызмет стандартында көзделген тізбеге сәйкес қолдану мерзімі өткен құжаттарды және 
(немесе) құжаттардың толық емес топтамасын ұсынуыңызға байланысты "Мүгедектікті
және/немесе еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежесін белгілеу және/немесе қажетті 
әлеуметтік қорғау шараларын айқындау" мемлекеттік қызметін көрсетуге құжаттарды 
қабылдаудан бас тартады, атап айтқанда: қолдану мерзімі өткен / жоқ құжаттардың 
атауы:
1) ________________________________________;
2) ________________________________________;
3) ________________________________________.
Осы қолхат әрбір тарап үшін бір-бірден 2 данада жасалды.
_______________________________________________ _____________
Медициналық-әлеуметтік сараптама маманының (қолы) тегі, аты, әкесінің аты (бар 
болса)
Алдым: ________________________________________ _____________
көрсетілетін қызметті алушының тегі, аты, (қолы) әкесінің аты (бар болса)
20 ___ жылғы "___" _________
Медициналық-әлеуметтік
сараптама жүргізу қағидаларына
3-қосымша
Организмнің негізгі функцияларының бұзылуын және тіршілік тынысының шектелуін 
жіктеу
1. Адам организмінің негізгі функцияларының бұзылуын жіктеу:

1) организмнің психикалық функцияларының бұзылуы (аңғару, зейін, еске сақтау, 
ойлау, сөйлеу, эмоциялар, жігер, парасат, сана, мінез-құлық, психомоторлық 
функциялар);
2) сезіну функцияларының бұзылуы (көру, есту, иісті сезу, түйсіну және 
сезімталдықтың бұзылуы);
3) статикалық-динамикалық функциялардың (бастың, кеуденің, аяқ-қолдың қозғалу 
функцияларының, статиканың және қозғалыс үйлесімдігінің) бұзылуы;
4) қан айналымы, тыныстау, ас қорыту, сыртқа шығару, зат пен энергия алмасу, 
ішкі секреция, қан түзілуі, иммунитет функцияларының бұзылуы.
2. Организм функцияларының бұзылуын біліну дәрежесіне қарай жіктеу:
1) бірінші дәреже – функциялардың шамалы білінетін бұзылуы;
2) екінші дәреже – функциялардың орташа білінетін бұзылуы;
3) үшінші дәреже – функциялардың айқын білінетін бұзылуы;
4) төртінші дәреже – функциялардың едәуір немесе өте айқын білінетін бұзылуы.
3. Тіршілік-тынысының негізгі санаттарын жіктеу:
1) өзін өзі күту қабілеті – негізгі физиологиялық қажеттіктерін өз бетімен 
қанағаттандыра алу, күнделікті тұрмыстық әрекет жасау және жеке гигиена 
дағдыларын орындай алу қабілеті;
2) өз бетімен жүріп-тұру қабілеті – кеңістікте өз бетімен қозғала алу, кедергілерден 
өту, өзі орындайтын тұрмыстық, қоғамдық, кәсіптік қызметтер шегінде денесін 
тепе-тең қалпында ұстай білу қабілеті;
3) оқу қабілеті – (дәрістік, кәсіби және басқа да) білімді қабылдап және түсіне алу, 
дағдылар мен машықтарды (әлеуметтік, кәсіптік, мәдени және тұрмыстық) игеру 
қабілеті, сондай-ақ білім беру мекемелерінде оқу мүмкіндігі;
4) еңбек қызметіне қабілеті (еңбек қабілеті) – жұмыстың орындалу мазмұнына, 
көлеміне және шарттарына қойылатын талаптарға сәйкес іс-әрекетті жүзеге асыру 
қабілеті;
5) бағдарлана білу қабілеті – уақытта және кеңістікте бағдарлана білу қабілеті;
6) қарым-қатынас жасау қабілеті – адамдар арасында ақпаратты қабылдау, қайта 
өңдеу және алмасу жолымен қарым-қатынас орнату қабілеті;
7) өзінің жүріс-тұрысын бақылау қабілеті – өзін сезіне білу және 
әлеуметтік-құқықтық нормаларды ескере отырып барабар мінез-құлыққа қабілеті;
8) ойын және танымдық қызметке қабілеті – құрбы-құрдастарымен қарым-қатынас 
жасау, алатын тәжірибесінің болмысы мен елесін талдау қабілеті, бала жаста жас 
ерекшеліктерін ескере отырып оқу және даму қабілеті;
9) белсенді қозғалу қабілеті – баланың денесінің жай-күйін өзгерту, кеңістікте 
қозғалу арқылы әртүрлі қимылдарды орындау, объектілердің орнын ауыстыру, 
қозғалту немесе манипуляциясы, жүру, жүгіру, кедергілерден өту және әртүрлі көлік 
түрлерін пайдалану қабілеті.

4. Тіршілік-тынысының шектелуін біліну дәрежесіне қарай жіктеу:
1) өзіне өзі қызмет көрсету қабілетінің шектелуі:
бірінші дәреже – көмекші құралдарды пайдалана отырып, өзіне өзі қызмет көрсету 
қабілеті;
екінші дәреже – көмекші құралдарды пайдалана отырып және (немесе) өзге 
адамдардың көмегімен өзіне өзі қызмет көрсету қабілеті;
үшінші дәреже – өзін өзі күтуге қабілетінің болмауы және басқа адамдарға толық 
тәуелді болуы;
2) өз бетімен жүріп-тұру қабілетінің шектелуі:
бірінші дәреже – қажет кезінде көмекші құралдарды пайдалана отырып, неғұрлым 
көп уақыт жұмсап және қашықтықты қысқарту арқылы өз бетімен жүріп-тұру қабілеті;
екінші дәреже – көмекші құралдарды пайдалана отырып және (немесе) басқа 
адамдардың көмегімен өз бетімен жүріп-тұру қабілеті;
үшінші дәреже – өз бетімен жүріп-тұруға қабілетсіздігі және басқа адамдарға толық
тәуелді болуы;
3) оқуға қабілетінің шектелуі:
бірінші дәреже – оқу процесінің арнайы режимін сақтай отырып және (немесе) 
қосымша құралдарды пайдалана отырып жалпы үлгідегі оқу орындарында оқуға 
қабілеттілігі;
екінші дәреже – тек арнайы оқу орындарында немесе арнайы бағдарламалар 
бойынша үй жағдайында және\немесе көмекші құралдарды пайдалана отырып және (
немесе) өзге адамдардың көмегімен оқуға қабілеттілігі;
үшінші дәреже – білім беретін оқу бағдарламалары бойынша оқуға қабілетсіздігі;
4) еңбек қызметіне қабілетінің (еңбек қабілетінің) шектелуі:
бірінші дәреже – біліктілігін төмендеткен немесе өндірістік қызметтің көлемін 
азайтқан жағдайда, еңбек қызметін орындауға қабілеті, өз мамандығы бойынша 
жұмысты орындау мүмкіндігінің болмауы;
екінші дәреже – көмекші құралдарды пайдалана отырып, арнайы жасалған 
жағдайларда және (немесе) арнайы жабдықталған жұмыс орындарында және (немесе) 
басқа адамдардың көмегімен еңбек қызметін орындауға қабілеті;
үшінші дәреже – еңбек қызметіне қабілетсіздігі;
5) бағдарлануға қабілетінің шектелуі:
бірінші дәреже – көмекші құралдарды пайдаланған жағдайда бағдарлай білуге 
қабілеті;
екінші дәреже – қажет кезде көмекші құралдарды пайдалана отырып, басқа 
адамдардың көмегін талап ететін бағдарлануға қабілеті;
үшінші дәреже – бағдарлануға қабілетсіздігі (дезориентация);
6) қарым-қатынас жасау қабілетінің шектелуі:

бірінші дәреже – ақпаратты меңгеру, қабылдау және беру жылдамдығының 
төмендеуімен, көлемінің кішіреюімен сипатталатын қарым-қатынас жасау, қажет 
кезінде көмекші құралдарды және (немесе) ымдау тілі маманының қызметін пайдалану 
қабілеті;
екінші дәреже – көмекші құралдарды пайдалана отырып және (немесе) басқа 
адамдардың көмегімен қарым-қатынас жасауға қабілеттілігі;
үшінші дәреже – қарым-қатынас жасауға қабілетсіздігі;
7) өзінің мінез-құлқын бақылау қабілетінің шектелуі:
бірінші дәреже – өзінің мінез-құлқын өз бетімен бақылау қабілетінің ішінара 
төмендеуі;
екінші дәреже – өзінің мінез-құлқын тек қана бөгде адамдардың көмегімен ішінара 
немесе толық бақылау қабілеті;
үшінші дәреже – өзінің мінез құлқын бақылау қабілетсіздігі;
8) ойын және танымдық қызметке қабілетінің шектелуі:
бірінші дәреже – организмнің қандай да бір жүйесінде баланың одан әрі дамуын 
және әлеуметтік-рөлдік ұстанымының қалыптасуын шамалы дәрежеде қиындататын 
кемістіктің болуына орай ойын қызметі белсенділігінің төмендеуі. Орнын толтыру 
құралдары мен түзеу әдістерін қолданудың қажеттігі. Жүзеге асырылу процесіне баса 
назар аударуды және жеке тәсілді талап ететін танымдық және ойнау қызметі;
екінші дәреже – уәждеменің едәуір төмендеуіне немесе организмнің негізгі 
жүйелерінің айқын функционалдық жеткіліксіздігіне немесе соматикалық 
денсаулықтың бұзылуына орай танымдық және ойын қызметін нәтижелі жүзеге 
асырудың мүмкін болмауы. Орнын толтыру құралдары мен түзеу әдістерін қолданудың
тиімсіздігі;
үшінші дәреже – ойын қызметіне қабілетінің болмауы немесе өте айқын төмендеуі 
және басқа адамдарға толық тәуелділік;
9) қозғалыс белсенділігіне қабілетінің шектелуі:
бірінші дәреже – жүру ұзақтығының қысқаруы және сапасының нашарлауы, 
өздігінен жүріп-тұруға жалпы қабілетінің сақталуы кезінде қарапайым орнын толтыру 
құралдарын немесе тіректі пайдалану, жекелеген қозғалу актілерін орындау немесе 
жасына қарай көзделген қашықтықты еңсеру кезінде тұрақты көмекті пайдалану 
аясында еңсеретін қашықтық алыстығының азаюы. Ұсақ манипулятивтік 
қозғалыстардың дамуы екі эпикриздік мерзімге артта қалған. Дене жағдайын ұстау 
қабілетінің төмендеуі қосымша фиксация құралдарын пайдалану қажеттілігінсіз 
қозғалу режимінің сақталуын талап етеді;
екінші дәреже – жүру арқылы қашықтыққа қозғалыстың көмекші құралдар орнын 
толтыра алмайтындай бұзылуы. Қозғалыс кезінде ересектер тарапынан тұрақты көмек 
қажет. Денені белгілі бір жағдайда ұстап тұру қабілетінің шектелуі фиксацияның, 
түзеудің әдістері мен т.б. қосымша тәсілдерін талап етеді. Тепе-тең қозғалу сапасының 

өте айқын төмендеуі мен санының азаюы, манипулятивтік қозғалыс дамуының айқын 
бұзылушылығы байқалады;
үшінші дәреже – кеңістікте қозғалу, дене жағдайын сақтау мен манипулятивтік 
қызмет қабілетінің өте айқын шектелуі немесе толық болмауы. Қозғалыс функциясын 
сырттан тұрақты күтіммен немесе көлік құралын (кресло-арба) пайдалану есебінен 
толық ауыстыру, сондай-ақ толық көлемдегі тұрақты қосымша күтім қажет.
Медициналық-әлеуметтік
сараптама жүргізу қағидаларына
4-қосымша
Он сегіз жасқа дейінгі балаларға мүгедектік мерзімдерін белгілеуге арналған медициналық 
көрсетілімдер
Ескерту. 4-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрінің 27.10.2021 
(алғашқы ресми жарияланған күннен кейін қолданысқа 
№ 397
енгізіледі) бұйрығымен.
1. Мүгедек бала санаты немесе бірінші, екінші, үшінші топтағы мүгедек бала 
санаты 6 ай немесе 1 жыл мерзімге белгіленетін функционалдық өзгерістер мен 
патологиялық жай-күйлер.
Мүгедектікті белгілеу 6 ай немесе 1 жыл мерзімге бұзылған функцияларды қалпына
келтіру немесе едәуір жақсарту, адамның толыққанды өмірге оралу мүмкіндігін 
көздейді:
1) бас-ми жарақатынан, нейроинфекциядан және жүйке жүйесінің басқа да 
органикалық ауруларынан кейінгі шамалы білінетін қозғалу, психикалық, сөйлеу 
бұзылушылықтары;
2) операциядан кейінгі кезеңде (6 айдан астам) ұзақ мерзімді қалпына келтіру және 
оңалту іс-шараларын талап ететін жай-күй;
3) ағымының ұзақтығы 2 айдан асатын геморрагиялық васкулит кезінде туындаған 
патологиялық жай-күйлер (екі және одан да көп синдромдардың үйлесуі);
4) асқазанның, ұлтабардың жара ауруының асқынған ағымы;
5) дененің артық салмағы аясында 2-типті орта дәрежедегі қант диабеті;
6) процесс белсенділігінің жоғары дәрежесі 3 айдан асатын дәнекер тіннің 
диффуздық зақымдануынан туындаған патологиялық жай-күйлер;
7) баланың тіршілік көрсеткіштері бойынша (айқын білінетін зат алмасу, иммундық
, қан тамырларының зақымдануы, қан формуласының өзгеруі және т.б.) тағайындалған 
әсері күшті препараттарды ұзақ (3 айдан 1 жылға дейін) уақыт пайдаланудан туындаған
, ұзақ терапевтік түзеуді талап ететін патологиялық жай-күй;
8) коагулопатиялар мен тромбоцитопатия аясында жатырдан дисфункциялық қан 
кетуі.

2. Олардың негізінде мүгедек бала санаты немесе бірінші, екінші, үшінші топтағы 
мүгедек бала санаты 2 жыл мерзімге белгіленетін функционалдық өзгерістер мен 
патологиялық жай-күйлер.
Бұл топқа қалпына келтіру немесе жақсарту әжептәуір уақыт аралығын қажет ететін
немесе болжамы белгісіз патологиялық жай-күйлер енеді:
1) сөйлеу, көру, есту қабілеттерінің бұзылуымен немесе оларсыз жүріп-тұрудың 
біркелкі білінетін тұрақты бұзылуы (бір немесе бірнеше буынның парезі, плегиялары, 
тұрақты гиперкинездер, қимыл үйлесімінің бұзылуы және т.б.);
2) сөйлеу қабілетінің тұрақты бұзылуы (алалия, афазия, түзеуге келмейтін түрі), 
дизартрия мен кекештенудің ауыр түрі;
3) омыртқа жұлынының зақымдануынан болған жамбас органдары 
функцияларының білінетін бұзылуы;
4) тұрақты терапевтік резистентті эпилептиформалық жай-күйлер (айына 1 және 
одан да көп ұстамасы болатын), жиі болатын шағын және тырыспасыз ұстамалар 
аптасына (2-3 рет);
5) ұзақтығы 6 айға және одан да ұзаққа созылатын созылмалы психопатиялық 
жай-күйлер;
6) есту, көру, сөйлеу, тірек-қимыл аппаратының, басқа да органдардың немесе 
жүйелердің функциялары мен мінез-құлықтың патологиялық нысандарымен 
ұштасатын жеңіл ақыл-ой кемістігі;
7) тұрақты әлеуметтік бейімсізденуге әкеп соқтыратын мінез-құлық патологиясы, 
эмоционалдық-жігер аясының бұзылуы;
8) жақсырақ көретін көздің көру қабілетінің (түзетумен) 0,19 қоса алғанға дейін 
төмендеуі немесе жақсырақ көретін көздің көру өрісінің шоғырлану нүктесінен барлық 
бағыттарда 25 градусқа дейін тарылуы;
9) туа біткен немесе пайда болған кеңірдек, көмекей ауруларының салдарынан 
трахеотомикалық түтіксіз өздігінен дем ала алмауы;
10) І-ІІ дәрежелі тыныс жетіспеушілігімен асқынған өкпе-бронх жүйесінің туа 
біткен немесе жүре пайда болған ақаулары, орташа және/немесе күрделі ауырлық 
дәрежедегі, ішінара және/немесе бақыланбайтын, ағымы ауыр персистирленетін бронх 
демікпесі;
11) асқазан-ішек жолдары, бауыр және өт жолдары аурулары, мертігу (жаралану, 
жарақаттану, контузия) мен даму ақаулары кезіндегі ас қорыту органдары 
функцияларының тұрақты білінетін бұзылуы;
12) белгілі бір жасқа дейін оперативтік емдеуге болмайтын жүрек кемістігі, І-ІІ 
дәрежедегі жүрек-қан тамырлары жеткіліксіздігінен асқынған ірі қан тамырлары 
дамуының кемістіктері;

13) І-ІІ дәрежедегі жүрек функциясының тұрақты жеткіліксіздігі, айқын білінетін 
созылмалы гипоксемия, жүрек функциясының бұзылуына байланысты, оның ішінде 
кардиостимулятор орнатылғаннан кейінгі синкопальдік жай-күйлер;
14) бүйрек функциясының айқын білінетін тұрақты бұзылуы және/немесе бүйрек 
тініндегі патологиялық процесс белсенділігінің жоғары дәрежесі;
15) терінің және (немесе) шырышты қабықтың қимыл белсенділігінің өте айқын 
шектелуіне және әлеуметтік бейімсізденуге әкеп соғатын ауқымды зақымдануы (жара 
болу, эритродермия, айқын қышыну, тыртықтардың пайда болуына байланысты 
өзгерістер, папилломатоз және басқалары);
16) туа біткен немесе тұқым қуалайтын қан аурулары кезіндегі гемоглобиннің бір 
литрге 100 граммнан (бұдан әрі – л/г) кем болып төмендей отырып, жылына бір реттен 
артық болатын анемиялық криздер;
17) қатерсіз ісіктің салдарынан болған орган функциясының айқын бұзылуы және (
немесе) айқын білінетін косметикалық кемістік;
18) тірек және қимылдың айқын бұзылуы бар жамбас пен сан буындарының туа 
біткен немесе кейіннен шығып кетуі;
19) организм функцияларының біркелкі білінетін бұзылуы бар органдардың немесе 
жүйелердің туберкулезі;
20) инсулинотерапия аясында немесе помпа арқылы инсулин алушылар, оның 
ішінде микротамырлық асқынулардың (пролиферативті емес ретинопатия, 
микроальбуминурия сатысындағы нефропатия, сезімталдықтың бұзылуымен 
полинейропатия) ерте сатылары бар алғаш анықталған 1-типті қант диабеті;
21) терапияға резистенттік белгілері бар және микротамырлық асқынулардың (
пролиферативті емес ретинопатия, микроальбуминурия сатысындағы нефропатия, 
сезімталдықтың бұзылуымен полинейропатия) ерте сатылары бар 2-типті қант диабеті, 
қант диабетінің басқа қайталама типтері;
22) қалпына келтіру және негізгі емдеу әдісін таңдау кезеңіне ауыр дәрежелі 
тиреотоксикоз белгілері бар диффузды уытты зоб;
23) органдардың жарым-жартылай немесе толық аплазиясы бар бет дамуындағы туа
біткен ақауларға, сондай-ақ белгілі бір жасқа дейін оперативтік емдеуге болмайтын (
косметикалық операцияларды қоспағанда) жұмсақ тіннің және бет скелетінің кейіннен 
пайда болған ақауларына байланысты тыныс алу, шайнау, жұтыну, сөйлеу 
функцияларының айқын білінетін бұзылуы.
3. Мүгедек бала санаты немесе бірінші, екінші, үшінші топтағы мүгедек бала 
санаты 5 жыл мерзімге белгіленетін функционалдық өзгерістер мен патологиялық 
жай-күйлер:
1) бірқалыпты ремиссия басталғанға дейінгі туа біткен тұқым қуалайтын зат алмасу 
аурулары (фенилкетонурия, целиакция, ОЖЖ қайта зақымдануы белгілерімен 
гипотиреоз және басқалары);

2) бірқалыпты ремиссия басталғанға дейін тіршілік-тынысының бұзылуына және 
әлеуметтік дезадаптацияға әкеп соқтыратын туа біткен, тұқым қуалайтын аурулар мен 
синдромдар;
3) бірқалыпты клиникалық-гематологиялық ремиссия басталғанға дейінгі асқынған 
лейкоз, лимфогрануломатоз;
4) мүгедектікті алғашқы белгілеу кезінде ісік процесінің сатысына қарамастан, 
хирургиялық және басқа да емдеу түрлерінен кейінгі кез келген жерде орналасқан 
қатерлі ісіктер;
5) ошақты неврологиялық симтоматикасыз тұрақты өтеуге дейінгі бас сүйектің 
көлемі үлкейген және гипертензиялық синдромды нақты гидроцефалия, операция 
жасалған гидроцефалия;
6) сүйек тінінің айқын білінетін ауқымды деструкциялары (остеопороз, 
шеміршектің қосылуы), сүйектердің, буындардың, бұлшық еттердің қисаюына, аяқ-қол 
функцияларының ІІ-ІІІ дәрежедегі бұзылуы бар қайталама патологиялық сынықтарға 
әкеп соғатын бұлшық еттердің патологиялық өзгерістері (миофиброз, диффузды 
кальциноз);
7) омыртқа мен кеуде қуысының ІІІ-ІV дәрежеде қисаюына, бір немесе бірнеше 
аяқ-қол буындарының тартылып және шор болып бітуіне, ірі сүйектер жалған 
буындарының контрактулары және (немесе) анкилозына байланысты тірек-қимыл 
аппараты функцияларының бұзылуы;
8) туа біткен кемістігі салдарынан аяқ-қолдың немесе олардың сегментінің айқын 
білініп бұзылуы (мутиляция, контрактуралар, синдактилиялар, артропатиялар және 
басқалар);
9) зәр мен үлкен дәреттің тұрақты тоқтамауы, мерзімі бойынша хирургиялық 
емдеуге жатпайтын ішектегі, қуық пен қуық-жыныс жолдарындағы жыланкөз жаралар;
10) ақыл-ой кемістігі орташа және оған сәйкес келетін әртүрлі генездегі жарыместік
дәрежесі;
11) есту функциясының болмауы (ІІІ (56-70 дБ) – ІV (71- 90 дБ) дәрежедегі екі 
жақты құлақ мүкістігі).
12) қайта куәландыру кезінде инсулинотерапия аясында немесе помпа көмегімен 
инсулин алушылар, оның ішінде микротамырлық асқынулардың (пролиферативті емес 
ретинопатия, микроальбуминурия сатысындағы нефропатия, сезімталдықтың 
бұзылуымен полинейропатия) ерте сатылары бар 1-типтегі қант диабеті;
13) қайта куәландыру кезінде 2-типтегі қан диабеті, терапияға резистенттік 
белгілері бар және микротамырлық асқынулардың (пролиферативті емес ретинопатия, 
микроальбуминурия сатысындағы нефропатия, сезімталдықтың бұзылуымен 
полинейропатия) ерте сатылары бар қант диабетінің басқа қайталама типтері;
14) балалар аутизмі, Аспергер синдромы, атиптік аутизм – өзара әлеуметтік өзара 
іс-қимыл мен әлеуметтік коммуникацияға бастамашылық жасау және қолдау 

қабілетсіздігімен, мінез-құлықтың шектеулі қайталанатын және стереотипті 
нысандарымен, интеллектуалдық дамудың бұзылуымен немесе бұзылмауымен, сөйлеу 
функциясының бұзылуымен немесе бұзылмауымен психикалық дамудың бұзылуы.
4. Мүгедек бала санаты жеті жасқа толғанға дейінгі мерзімге белгіленетін немесе 
бірінші, екінші, үшінші топтағы мүгедек бала санаты он сегіз жасқа дейін белгіленетін 
функционалдық өзгерістер мен патологиялық жай-күйлер.
Тіршілік-тынысының тұрақты шектелуі, органдар функцияларының сауығу немесе 
әжептәуір жақсару деректері жоқ, тіршілік әрекетінің үдемелі шектелуі, емдеу мен 
оңалту іс-шараларының болжамды болашағы болмайтын кезде балаға он алты жасқа 
толғанға дейінгі мүгедектік белгіленеді:
1) бір немесе бірнеше аяқ-қолдың орташа білінетін және айқын білінетін сал болуы 
немесе терең парездері, білінетін гипотония және бұлшықет әлсіздігі, тұрақты 
жайылған гиперкинездер (қос атетоз, хореоатетоз секілді), координацияның орташа 
білінетін және білінетін бұзылуы;
2) екі және одан да көп жылдар бойы орын алатын терапевтік резистентті 
тырыспалар (айына 3-4 рет және одан да көбірек);
3) ақыл-ой кемістігі ауыр немесе терең және оларға сәйкес келетін әртүрлі генездегі
жарыместік дәрежесі;
4) екі жақты кереңдік (90 дБ астам), керең-мылқаулық;
5) жұлынның зақымдануына байланысты жамбас органдары функцияларының 
тұрақты бұзылуы, түзетуге келмейтін ішек және қуық-жыныс жолдарындағы жыланкөз
жаралар;
6) тыныс функцияларының айқын бұзылуы бар туа біткен және тұқым қуалайтын 
қолқа-өкпе жүйесінің зақымдануы (муковисцидоз, асқынған альвеолиттер және өкпенің
басқа да жайылмалы аурулары);
7) пайда болған және туа біткен сипаттағы созылмалы бронхиалды-өкпе аурулары 
кезіндегі ІІ және одан да жоғары дәрежедегі тыныстың тұрақты тарылуы, ентікпелі 
ұстаманың қалыптасуы және жүрек-тамыр, орталық жүйке жүйесінің бұзылуы кезінде, 
бүйрек бездерінің созылмалы жеткіліксіздігіне әкеп соқтыратын гормондарға тәуелді 
бронхиалды ентікпе;
8) жүректің инкурабельді фонындағы ауруларының ІІ-ІІІ дәрежедегі тұраланған 
жүрек кемістігі;
9) туа біткен, тұқым қуалайтын, кейіннен пайда болған ауруларға байланысты 
бауыр функциясының қайтымсыз айқын бұзылуы;
10) 3-5-сатылы бүйректің созылмалы ауруы (созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі), 
қатерлі гипертония, бүйректің асқынған қантсыз диабеті;
11) инкурабельді қатерлі ісіктер;
12) орган функциялары бұзылған жағдайда, хирургиялық әдіспен емдеуге келмейтін
қатерсіз ісіктер;

13) организм функцияларының айқын білініп бұзылуына әкеп соғатын органдар мен
жүйелердің болмауы (туа біткен немесе кейін пайда болған) немесе дамуы айқын 
жетілмеген кезде туындайтын патологиялық жай-күй;
14) аяқ-қолдың бір немесе бірнеше буынының деңгейіне қарамастан келте болуы;
15) өз еркімен жүріп-тұру немесе өзін өзі күту қабілетінің өте айқын шектелуі 
кезінде анкилоздарға, контрактураларға, патологиялық сынуға, скелеттің қисаюына 
әкеп соғатын скелет сүйектерінің жүйелі зақымдануы және тірек-қозғалыс 
аппаратының дамуындағы ақаулар;
16) ішкі секреция функцияларының жетіспеушілігі салдарынан организм 
функцияларының айқын білініп бұзылуы: қалпына келмейтін кейінгі тамырлы 
асқынуларымен дамыған (препролиферативті және пролиферативті ретинопатия, ІІІ 
дәрежедегі нефропатия, қайталама асқынуларымен және қалпына келмейтін 
бұзылулармен перифериялық, автономиялық немесе ауырсынатын түрдегі нейропатия, 
"диабеттік аяқ басы" синдромы) қант диабетінің барлық түрлері, қантсыз диабет (
питуитрин-резистентті түрі), гипофиздің гармоналды белсенді ісіктері (гигантизм, 
Иценко-Кушинг ауруы, пролактинома), туа біткен, пайда болған, оның ішінде 
операциядан кейінгі, гипопитуитаризм, саматотропинмен емдеуге рефрактелік кезінде 
гипофизарлы нанизм; бүйрек безінің созылмалы жеткіліксіздігі (Аддисон ауруы, 
адреналэктомиядан кейінгі жағдай, бүйрек безінің туа біткен дисфункциясы), туа 
біткен немесе пайда болған гипотиреоздың ауыр түрі, туа біткен немесе кейіннен пайда
болған гиперпаратиреоз және гипопаратиреоз, хромасомды аномалияның салдарынан 
туа біткен жыныстық жіктеудің бұзылуы;
17) созылмалы лейкоз, гистиоцитоз;
18) қан өндірудің орташа және ауыр дәрежедегі туа біткен және кейіннен пайда 
болған гипо- және апластикалық жай-күйлері (гемоглобин 100 г/л төмен, тромбоциттер
1 куб миллиметрде (бұдан әрі – 1 куб. мм) 100 мыңнан төмен, лейкоциттер 1 куб. мм 4 
мыңнан кем);
19) коагулопатия мен тромбопатияның ауыр түрлері, ауыр геморрагиялық криздер 
үздіксіз қайталанып отыратын созылмалы тромбоцитопеникалық пурпура (қандағы 
тромбоциттер саны 50 мың және 1 куб. мм-ден кем);
20) алғашқы иммундық тапшылық жағдайы. Ауыр аралас иммундық жеткіліксіздік, 
агамма- және гипогаммаглобулинемия, лимфа байланыстарының, өкпенің, бауырдың, 
басқа да органдардың бактериямен зақымдалуын тудыратын септикалық гранулематоз;
21) қан сарысуындағы Е иммунноглобулиннің бір литрде 1000 КЕД артық 
концентрациясымен тері асты клетчаткаларының, өкпенің, бауырдың және басқа да 
органдардың көбіне "салқын" абсцестерін тудыратын Е гипериммунноглобулинемия 
синдромы;
22) пайда болған иммунитет тапшылығы, адамның туа біткен иммундық тапшылық 
жай-күйлерінің айқын көрінісі;

23) туа біткен және пайда болған анофтальм, бір көздің немесе екі көздің толық 
көрмеуі;
24) мукополисахаридоз;
25) терінің тұқым қуалайтын аурулары (полидиспластикалық (дистрофиялық), туа 
біткен буллезді эпидермолиздің қатерлі түрлері, ихтиозиформды эритродермия);
26) тиісті гендерде мутацияларды растай отырып, генетикалық талдау болған кезде 
қозғалыс функцияларының бұзылуымен және (немесе) бульбар функцияларының 
бұзылуымен, бұлшықет атрофиясымен сипатталатын үдемелі бұлшықет дистрофиясы, 
туа біткен миопатия, туа біткен нейропатия, жұлын бұлшықет атрофиясы;
27) Даун синдромы – кариотиптік талдау негізінде расталған, 21 жұпты 
хромосомамен трисомия түрінде кариотип бұзылуымен хромосомдық патология;
28) генетикалық растайтын диагнозымен Ретта синдромы;
29) қайта куәландыру кезінде балалар аутизмі, Аспергер синдромы, атиптік аутизм 
– өзара әлеуметтік өзара іс-қимыл мен әлеуметтік коммуникацияға бастамашылық 
жасау және қолдау қабілетсіздігімен, мінез-құлықтың шектеулі қайталанатын және 
стереотипті нысандарымен, интеллектуалдық дамудың бұзылуымен немесе 
бұзылмауымен, сөйлеу функциясының бұзылуымен немесе бұзылмауымен психикалық
дамудың бұзылуы.
Медициналық-әлеуметтік
сараптама жүргізу қағидаларына
5-қосымша
Жасы он сегізден асқан адамдарға мүгедектік тобы және (немесе) КЕА дәрежесі қайта 
куәландыру мерзімінсіз және (немесе) ЖЕА дәрежесі міндетті әлеуметтік сақтандыру 
жүйесінің қатысушысы "Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы"
Қазақстан Республикасы Заңының 11-бабының 1-тармағында көзделген жасқа толғанға 
дейін белгіленетін қалпына келмейтін анатомиялық кемістіктердің тізбесі
1. Мүгедектіктің бірінші тобы және (немесе) КЕА дәрежесі 90-нан 100 %-ды қоса 
алғанға дейін және (немесе) ЖЕА дәрежесі 80-нен 100 %-ды қоса алғанда:
1) екі қол буынының барлық саусақтарының болмауы немесе екі қолдың неғұрлым 
көп бөлігінің кесілуі;
2) екі аяқтың санның үштен бірінен жоғары бөлігіндегі тұқылы;
3) екі көздің де толық көрмеуі (жарықты сезінбеуі), екіжақты анофтальм, туа біткен 
рудиментарлық көз алмалары;
4) көрсетілген жағдайлар бойынша он алтыға дейінгі жаста мүгедектік алғаш рет 
белгіленген жағдайларда, ақыл-ой кемістігі ауыр немесе терең және оларға сәйкес 
келетін әртүрлі генездегі жарыместік дәрежесі;
5) қолды (иық буынынан) және аяқты (жамбас-сан буынынан) кесіп тастаудың 
ұштасуы;

6) көрсетілген нозологиялар бойынша он алтыға дейінгі жаста мүгедектік алғаш рет
белгіленген жағдайларда, тұрақты сал болулармен, едәуір немесе өте айқын білінетін 
аяқ-қол парездерімен (тетраплегия, тетрапарез, триплегия, трипарез, төменгі 
параплегия), тұрақты едәуір немесе өте айқын білінетін таралған гиперкинездермен 
жүріп-тұру бұзылушылықтары;
2. Мүгедектіктің екінші тобы және (немесе) КЕА дәрежесі 60-тан 89 %-ды қоса 
алғанға дейін және (немесе) ЖЕА дәрежесі 60-тан 79 %-ды қоса алғанға дейін 
белгіленетін анатомиялық кемістіктер:
1) екі қолдың анатомиялық кемістіктері:
біріншісін қоспағанда, барлық төрт саусақтың бақай сүйектерінің, екі қол 
буынының болмауы;
біріншісін қоса алғанда, барлық үш саусақтың бақай сүйектерінің, екі қол 
буынының болмауы;
екі қол буынының тиісті алақан сүйектерімен бірінші және екінші саусақтың 
болмауы;
екі қолдың тиісті алақан сүйектерімен үш саусақтың болмауы;
қолды иық буынынан кесіп тастау;
2) екі аяқтың анатомиялық кемістіктері:
Шопар бойынша табан тұқылдары;
тізе тұқылдары, оның ішінде Пирогов бойынша табанды кесіп тастау;
жамбас санды буыннан кесіп тастау;
протездеуге келмейтін санның көп бөлігінің (жоғарғы үштен бір бөлігі) кесілуі;
екі аяқ жіліншігінің немесе сан буынының протезделген кесілген тұқылдары;
3) аяқ-қол анатомиялық кемістіктерінің өзге де ақаулармен және аурулармен 
ұштасуы:
тізе тұқылы немесе барлық төрт бақай сүйектерінің болмауымен немесе бір қолдың 
көп бөлігінің кесілуімен ұштасқан бір аяқтың көп бөлігінің кесілуі;
бір қолдың тұқылы және бір көздің болмауы немесе толық көрмеуі;
бір аяқтың тұқылы және бір көздің болмауы немесе толық көрмеуі;
қант диабеті, Лериш синдромы кезінде аяқтың ампутациялық тұқылы;
4) көрсетілген жай-күйлер бойынша он алты жасқа дейін мүгедектікті алғаш 
белгілеген жағдайларда орташа ақыл-ой кемістігі (имбециальдық) және әртүрлі 
генездегі ақыл-ой кемістігінің тиісті дәрежесі;
5) көрсетілген нозологиялар бойынша он алты жасқа дейін мүгедектікті алғаш 
белгілеген жағдайларда аяқ-қолдың айқын көрінген парездері (гемипарез, парапарез, 
трипарез, тетрапарез), айқын көрінген жайылған гиперкинездері бар қозғалу 
бұзылулары.

3. Мүгедектіктің үшінші тобы және (немесе) КЕА дәрежесі 30-дан 59 %-ды қоса 
алғанға дейін және (немесе) ЖЕА дәрежесі 30-дан 59 %-ды қоса алғанға дейін 
белгіленетін анатомиялық кемістіктер:
1) қолдың тұқылы (тұқылдары) және басқа да кемістіктері:
біріншісін қоспағанда, барлық төрт саусақтың бақай сүйектерінің болмауы;
біріншісін қоса алғанда, үш саусақтың бақай сүйектерінің болмауы;
тиісті алақан сүйектерімен қоса, қолдың бірінші және екінші саусақтарының 
болмауы;
тиісті алақан сүйектерімен қоса, қолдың үш саусағының болмауы;
екі қолдың да бірінші саусақтарының болмауы;
бір қолдың кесілген тұқылы;
эндопротездеуге келмейтін айқын білінетін контрактура (буындағы қозғалыс көлемі
10 градусқа дейін) немесе функционалдық қолайсыз қалыптағы (60 градустан кем 
немесе 150 градустан артық) немесе ең шеткі супинациядағы немесе ең шеткі 
пронациядағы жағдайда білектің қозғалуы кезіндегі шынтақ буынының анкилозы;
резекциядан кейінгі иықтың немесе шынтақтың бос буыны;
жедел емдеуге болмайтын болса, иықтың немесе білектің екі сүйегінің жалған 
буыны;
анкилоз немесе біріншісін қоспағанда, төрт саусақтың немесе біріншісін қоса 
алғанда, үш саусақтың функционалдық қолайсыз жағдайдағы айқын білінетін 
контрактурасы (қозғалыстың 5-8 градус шегінде шектелуі);
2) аяқтың тұқылы (тұқылдары), аяқтың және омыртқаның басқа да кемістіктері:
Пирогов бойынша кесілгеннен кейінгі табан тұқылы, Шопар буыны деңгейіндегі 
ақаулы тұқыл және бір аяқтың неғұрлым көп бөлігінің кесілуі;
Шарп бойынша табан сүйектері бастарының резекциясы бар табанның екіжақты 
тұқылдары;
Лисфранк бойынша табанның екі жақты тұқылдары;
аяқтың 10 және одан да көп сантиметрге қысқаруы;
эндопротездеуге келмейтін айқын білінетін контрактура немесе жамбас-сан 
буынының функционалдық қолайсыз жағдайдағы анкилозы (170 градустан артық және 
150 градустан кем);
эндопротездеуге келмейтін тізе буынының функционалдық қолайсыз жағдайдағы 
анкилозы (170 градустан кем);
операция жасауға келмейтін санның немесе тізенің екі сүйегінің жалған буыны;
резекциядан кейінгі жамбас-санның бос буыны;
айқын білінетін контрактура немесе табанның ақаулы қолайсыздығымен қоса, 
сирақ-табан буынының анкилозы (90 градустан кем және 125 градустан артық, 
сондай-ақ табан тіректің аумағы мен табанның көлденең білігінің арасында 30 
градустан артық бұрыш) немесе екі сирақ-табан буынының анкилозы;

операциялық араласу нәтижелері тиімсіз болғандағы сан сүйегі басының туа біткен 
немесе жүре пайда болған шығып кетуі;
түзету операциясын жасауға болмайтын ІV дәрежедегі кифосколиоз;
ішкі органдардың жылжуы және тұрақты айқын білінетін функционалдық 
бұзылулары бар қабырғалардың айқын білінетін деформациясы бар ІV дәрежелі 
сколиоз;
3) басқа да туа біткен және жүре пайда болған кемістіктер мен аурулар:
егер протездеу шайнауды қамтамасыз ете алмаса, операциялық емдеуге жатпайтын 
жақтың немесе қатты таңдайдың кемістіктері;
кеңірдектің болмауы салдарынан тұрақты канюля киіп жүру;
есту протезін қою мүмкін болмағанда ІV (71-90 дБ) дәрежедегі екі құлақтың 
кереңдігі, керең-мылқаулық, екі құлақтың кереңдігі (90 дБ астам);
бір көздің толық көрмеуі немесе бір көздің болмауы;
гастрэктомия;
тыныс алу жеткіліксіздігі кезіндегі пульмонэктомия;
тыныс алу жеткіліксіздігі болғанда 5 және одан көп қабырғаның резекциясымен 
торакопластика;
гипофизарлы нанизм, остеохондропатия, аласа бойлылықты остеохондродистрофия 
(әйелдер үшін – 130 см-ден төмен, ерлер үшін – 140 см-ден төмен);
қол буынының немесе қолдың сал болуы, аяқтың сал болуы, едәуір трофикалық 
бұзылған екі қолдың немесе екі аяқтың айқын парезі: иық буынының гипотрофиясы – 4
см-ден жоғары; білек – 3 см-ден жоғары; сан – 8 см-ден жоғары; сирақ – 6 см-ден 
жоғары.
4. КЕА дәрежесі 5-тен 29 %-ды қоса алғанға дейін белгіленетін анатомиялық 
кемістіктер:
алақан сүйегінде басы жоқ бір немесе бірнеше саусағынан айырылған кезде КЕА (1-
кесте) белгіленеді.
Жұмысында екі қол буынының барлық саусақтарын пайдалануды талап ететін (
музыканттар, зергерлер және т.б.) адамдар үшін КЕА дәрежесі 5 %-ға артады.
Жұмысы қармау функциясына ғана есептеген адамдар үшін КЕА дәрежесі 5 %-ға 
азаяды, ал шынашағынан айырылу аталған санаттағы жұмысшылардың КЕА 5%-ға 
ұлғаюына алып келеді, себебі қармау күші төмендейді.1 кесте
І саусақ
ІІ саусақ
ІІІ саусақ
ІY саусақ
Y саусақ
тырнақ 
фалангасы
негізгі 
фаланга
алақан 
сүйек
І саусақ
тырнақ 
фалангасы
0/0
негізгі 
фаланга
20/15

алақан 
сүйек
20/15
ІІ саусақ
25/20
30/25
5/0
ІІІ саусақ
25/20
30/25
20/15
0/0
ІY саусақ
20/15
25/20
25/15
20/15
0/0
Y саусақ
20/15
25/20
15/10
15/10
20/15
0/0
Ескертпе: алымында жетекші қолға арналған (оң қолдылар үшін оң қол, солақайлар 
үшін сол қол);
бөлімінде – жетекші емес қол үшін (оң қолдылар үшін сол қол, солақайлар үшін оң 
қол) КЕА пайыздары көрсетілген.
5. Неғұрлым білінетін функциялардың ілеспелі бұзылуы мен тіршілік-тынысының 
шектелуіне байланысты 2, 3 және 4-тармақтарда тізбеленген жағдайларда сәйкесінше 
бірінші, екінші немесе үшінші мүгедектік тобы белгіленеді және қайта куәландыру осы
Қағидаларда көзделген тәртіппен жүргізіледі.
Медициналық-әлеуметтік
сараптама жүргізу
қағидаларына
6-қосымша
18 жастан асқан адамдарға мүгедектік 5 жыл мерзімге белгіленетін аурулардың, ақаулардың
тізбесі
1. ІІІ дәрежелі созылмалы тыныс алу жетіспеушілігімен ауыр ағымымен 
сипатталатын тыныс алу жүйесі функцияларының едәуір айқын білінетін бұзылулары 
бар тыныс алу органдарының аурулары; ІІІ сатылы созылмалы өкпе-жүрек 
жеткіліксіздігі.
2. Операциямен емдеу мүмкін болмаған кезде ІІІ сатылы созылмалы жүрек 
жеткіліксіздігімен және/немесе 4-5-сатылы бүйректің созылмалы ауруымен үйлескен 
қанайналым жүйесінің аурулары.
3. Қайта куәландыру кезінде созылмалы үдемелі ағымы бар нерв жүйесінің 
аурулары, оның ішінде нейробұлшықет, қаңқа және қозғалыспен байланысты (
статодинамикалық) функциялардың, тілдік және сөйлеу, сенсорлық (көру) 
функциялардың тұрақты айқын білінетін, едәуір айқын білінетін бұзылулары бар бас 
миының нейродегенеративті аурулары (паркинсонизм плюс).
4. Қайта куәландыру кезінде нейробұлшықет, қаңқа және қозғалыспен байланысты (
статодинамикалық) функциялардың, психикалық, тілдік және сөйлеу функцияларының 
тұрақты айқын білінетін, едәуір айқын білінетін бұзылулары бар экстрапирамидті және 
басқа да қозғалыс бұзылыстары.
5. Қайта куәландыру кезінде нейробұлшықет, қаңқа және қозғалыспен байланысты (
статодинамикалық) функциялардың, психикалық, сенсорлық (көру), тілдік және сөйлеу

функцияларының тұрақты едәуір айқын білінетін бұзылулары бар цереброваскулярлық 
аурулар.
6. Органдар мен организм жүйелері функцияларының едәуір айқын білінетін 
көптеген бұзылулары бар қант диабеті (екі аяқтың да ІV сатылы созылмалы артериялық
жеткіліксіздігімен, пролиферативті ретинопатиямен, 3-5-сатылы бүйректің созылмалы 
ауруымен).
7. Жойылмайтын нәжіс, несеп жыланкөздері, стомалар - илеостома, колостома, 
жасанды артқы өткел кезіндегі, жасанды зәр шығару жолдары.
8. Интоксикацияның айқын білінетін көріністерімен қатерлі ісіктер (радикалды 
емдеуден кейінгі метастаздармен және рецидивтермен; емдеудің тиімсіздігі кезінде 
анықталған бастапқы ошағы жоқ метастазалар; паллиативтік емдеуден кейінгі жалпы 
ауыр жағдай; аурудың инкурабельділігі).
9. Интоксикацияның айқын білінетін көріністері және жалпы ауыр жағдайы бар 
лимфоидты, қан түзетін және оларға ұқсас тіндердің қатерлі ісіктері.
10. Нейробұлшықет, қаңқа және қозғалыспен байланысты (статодинамикалық) 
функциялардың, психикалық, сенсорлық (көру), тілдік және сөйлеу функцияларының 
тұрақты айқын білінетін және едәуір айқын білінетін бұзылулары, айқын білінетін 
ликвородинамикалық бұзылулары бар бас және жұлын миының операциясыз қатерсіз 
ісіктері.
11. Генезіне қарамастан V сатыдағы бүйректің созылмалы ауруы (терминалдық 
созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі), оның ішінде бүйрек трансплантациясы 
операциясын өткізген пациенттер.
12. Қайта куәландыру кезінде сүйек-бұлшықет жүйесінің жүйелі аурулары (ІІІ-ІV 
дәрежедегі буындар функциясының бұзулуымен анкилозды спондилоартрит, 
генерализацияланған полиостеоартроз, ревматоидты артрит).
13. Люпус-нефрит және 3-5-сатылы бүйректің созылмалы ауруымен (созылмалы 
бүйрек жеткіліксіздігімен) жүйелі қызыл жегі.
14. Органдар мен организм жүйелері функцияларының айқын білінетін бұзылулары 
болған кездегі АИТВ-инфекциясы, 4-клиникалық саты.
15. Қайта куәландыру кезінде ауыр дәрежедегі апластикалық анемия.
16. Орташа ақыл-ой кемістігі.
17. Психикасының айқын бұзылуымен (ремиссия сатысынан тыс) шизофрения (
айқын білінетін эмоционалдық ерік-жігер ақауымен үздіксіз-қайталама ағым).
18. Көру өткірлігінің жарық сезінуден, қол қозғалысының 0,03-ке дейін төмендеуі, 
жақсы көрінетін көзде түзетумен және/немесе жақсы көрінетін көзде көру өрісінің 
барлық бағыттарда бекіту нүктесінен 15 градусқа дейін тарылуы.
19. Қайта куәландыру кезінде интеллектуалдық-мнестикалық функциялардың 
айқын білінетін бұзылуларымен тұрақты эпилептиформалық жай-күйлер (эпистатус, 
ағымның жиі ұстамалылығы кезінде айына 5-6 рет тырысу жиілігі бар).

Медициналық-әлеуметтік
сараптама жүргізу қағидаларына
7-қосымша
Нысан
Мүгедекті оңалтудың жеке бағдарламасының әлеуметтік бөлігі
20____ жылғы "___" _________ №____медициналық-әлеуметтік сараптаманың
20____ жылғы "___" _________№____ актісіне
1. Мүгедектің тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде) _________________________
2. Туған күні____ жылғы____ ________
3. Мекенжайы, үй телефоны _______________________________________________
4. ОЖБ алғаш рет, қайта жасалды (қалыптастыру, түзету)
5. Мүгедектік санаты (тобы, себебі) ________________________________________
6. Диагнозы _____________________________________________________________
__
7. Мүгедектік 20____ жылғы ____ ____ дейінгі мерзімге белгіленді
8. Білімі ________________________________________________________________
9. Кәсібі (мамандығы) ____________________________________________________
10. Оңалту-сараптама қорытындысы: _______________________________________
р/с
Әлеуметтік 
о ң а л т у
іс-шаралары
ОЖБ іске асыру 
мерзімі, іске 
асыруға жауап 
тылар
Іс-шараның 
жабылу күні
Орын- дау күні
Орындаушы
Орындал-мау 
себебінің 
негіздемесі
Аумақтық 
бөлімшенің 
м а м а н ы
толтырады
ОЖБ іске асыруға жауапты маман толтырады
1
2
3
4
5
6
Протездік-ортоп
едиялық көмек 
көрсету:
қол протездері;
ж і л і н ш і к
протездері;
ж а м б а с
протездері;
кеуде бездерінің
протездері;
аппараттар, 
туторлар;
балдақтар, 
таяқтар, жетек 
арбалар;

1.
корсеттер, 
реклинаторлар, 
басұстағыштар;
бандаждар, 
емдік белбеулер,
балалардың 
профилактикалы
қ шалбарлары;
ортопедиялық 
аяқ киім және 
қ о с ы м ш а
құрылғылар 
(
кебістер, 
супинаторлар);
аппараттарға 
а р н а л ғ а н
аяқкиім;
жейде киюге 
а р н а л ғ а н
құрылғы;
колготки киюге 
а р н а л ғ а н
құрылғы;
шұлық киюге 
а р н а л ғ а н
құрылғы;
түйме тағуға 
а р н а л ғ а н
құрылғы (ілмек);
б е л с е н д і
ұстағыш;
ыдыс-аяқты 
ұстауға арналған
ұстағыш;
қақпақтарды 
ашуға арналған 
ұстағыш;
кілтке арналған 
ұстағыш
Сурдотехникалы
қ құралдармен 
қамтамасыз ету:
есту аппараты;
веб-камерасы 
бар ноутбук;
к ө п
функционалды 
дабылды жүйе;
м ә т і н д і к
хабарламасы 
және хабарды 

2.
қабылдау 
қызметі бар 
ұялы телефон;
саңырау және 
нашар еститін 
адамдарға 
арналған сағат; 
кохлеарлық 
имплантқа 
с ө й л е у
процессоры 
(
ауыстыру);
д а у ы с
шығаратын 
аппарат
3.
Тифлотехникал
ық құралдармен 
қамтамасыз ету:
тифлотаяқ;
оқу машинасы;
сөйлеу синтезі 
бар экрандық 
қол жеткізу 
бағдарламасыме
н қамтамасыз 
етілген ноутбук;
Брайл жүйесі 
бойынша жазу 
құралы;
рельефті-ноқатт
ы 
қаріппен 
жазуға арналған 
қағаз;
дыбыспен хабар 
беретін және 
диктофоны бар 
ұялы телефон;
дыбыс жазбасын
шығаруға 
арналған плейер
;
нашар көретін 
адамдарға 
арналған сағат;
сөз шығаратын 
термометр;
сөз шығаратын 
тонометр;
т е с т
жолақшалары 
б а р
с ө з
шығаратын 
глюкометр

4.
М і н д е т т і
гигиеналық 
құралдармен 
қамтамасыз ету (
салмағы __ 
килограмм, 
б о й ы _ _
сантиметр, 
жамбас көлемі _
_ сантиметр 
жазу керек):
н е с е п
қабылдағыштар;
н ә ж і с
қабылдағыштар;
жөргектер;
с і ң і р г і ш
жаймалар 
(
жаялықтар);
катетер;
стоманың 
айналасындағы 
теріні қорғау 
және тегістеуге 
а р н а л ғ а н
паста-герметик;
қорғаныш крем;
сіңіргіш ұнтақ (
опа);
и і с т і
бейтараптандыр
ғыш;
т е р і н і
тазартқыш;
санитарлық 
құрылғысы бар 
кресло-орындық
;
дәретхана 
бөлмесіне 
а р н а л ғ а н
қайырмалы 
тіреуіш тұтқалар
;
жуынатын 
б ө л м е г е
а р н а л ғ а н
тұтқалар
А р н а у л ы
жүріп-тұру 
құралдарымен 
қамтамасыз ету (
кресло-арбалар) 

5.
(салмағы __ 
килограмм, 
б о й ы
_ _
сантиметр, 
жамбас көлемі _
_ сантиметр 
жазу керек):
б ө л м е д е
жүріп-тұруға 
арналған;
серуендеуге 
арналған
6.
Әлеуметтік 
қызметтер 
көрсету:
жеке көмекші;
ымдау 
тілі 
маманы
7.
М ы н а д а й
жағдайларда 
а р н а у л ы
әлеуметтік 
қызметтер 
көрсету:
7.1 .
стационарлық:
7.1.1.
Тірек-қимыл 
аппараты 
бұзылған 
балаларға 
арналған МӘМ
7.1.2.
балаларға 
а р н а л ғ а н
психоневрологи
ялық МӘМ
7.1.3.
психоневрологи
ялық МӘМ;
7.1.4.
қарттар мен 
мүгедектерге 
арналған жалпы 
үлгідегі МӘМ
7.2.
жартылай 
стационар:
7.2.1.
о ң а л т у
орталығы
7.2.2.
күндіз болу 
орталығы 
(
бөлімшесі)
7.2.3.
аумақтық 
орталық
7.3.
үйде

8.
Х а л ы қ т ы
әлеуметтік 
қорғау жүйесі 
ұйымының 
желісі бойынша 
жүргізілетін 
санаторлық-кур
орттық емдеу
9.
Т ұ р ғ ы н
үй-тұрмыстық 
жағдайларды 
жақсарту
Тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде) _____________________________________
аумақтық бөлімшенің басшысы (ЭЦҚ)
Аумақтық бөлімшенің мөртабаны
11. ОЖБ әлеуметтік бөлігін іске асыру күні __________
Тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде) ____________________________________
басшы (ЭЦҚ)
12. Оңалтудың әлеуметтік бөлігін іске асыру нәтижелерін бағалау (асты сызылсын):
бұзылған функцияларды қалпына келтіру (толық немесе ішінара), бұзылған
функциялардың орнын толтыру (толық немесе ішінара), оң нәтиженің болмауы
Тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде) ____________________________________
аумақтық бөлімшенің басшысы (ЭЦҚ)
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---
(қию сызығы)
Мүгедекті оңалтудың жеке бағдарламасының әлеуметтік бөлігінен үзінді көшірме
20____ жылғы "___"___________ ОЖБ № ______
20____ жылғы "___"___________№ _____ актісіне
1. Мүгедектің тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде) _________________________
___
2. Туған күні____ жылғы____ ________
3. Мекенжайы, үй телефоны _______________________________________________
_
4. ОЖБ алғаш рет, қайта жасалды (қалыптастыру, түзету)
5. Мүгедектік санаты (тобы, себебі) ________________________________________
6. Диагнозы_____________________________________________________________
_
7 Мүгедектік 20___ жылғы _____ _____ дейінгі мерзімге белгіленді
8. Білімі ________________________________________________________________
9. Кәсібі (мамандығы) ____________________________________________________
_

10. Оңалту-сараптама қорытындысы: ________________________________________
әлеуметтік оңалту:
іс-шара _____________________ әзірлеу күні ______________ жылғы___________
іске асыру мерзімі _______ жылғы ____________
іс-шара ________________ ___________әзірлеу күні ________жылғы ___________
іске асыру мерзімі _____________________________________ жылғы __________
Тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде) _____________________________________
аумақтық бөлімшенің басшысы (қолы)
МО
Медициналық-әлеуметтік
сараптама жүргізу қағидаларына
8-қосымша
Мүгедекті оңалтудың жеке бағдарламасының кәсіптік бөлігі
20____ жылғы "____" __________ № ______ медициналық-әлеуметтік 
сараптаманың
20____ жылғы "____" __________№ ______ актісіне
1. Мүгедектің тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде) _________________________
__
2. Туған күні____ жылғы____ ________
3. Мекенжайы, үй телефоны _______________________________________________
__
4. ОЖБ алғаш рет, қайта жасалды (қалыптастыру, түзету)
5. Мүгедектік санаты (тобы, себебі) _________________________________________
_
6. Диагнозы _____________________________________________________________
_
7. Мүгедектік 20____ жылғы _____ _____ дейінгі мерзімге белгіленді
8. Білімі ________________________________________________________________
9. Кәсібі (мамандығы) ____________________________________________________
___
10. Оңалту-сараптама қорытындысы:
р/с
Кәсіптік оңалту 
іс-шаралары
ОЖБ іске асыру 
мерзімі, іске 
а с ы р у ғ а
жауаптылар
Орын- дау күні
Орындаушы
Орындал-мау 
себебінің 
негіздемесі
Аумақтық 
бөлімшенің 
м а м а н ы
толтырады
ОЖБ іске асыруға жауапты маман толтырады
1
2
3
4
5
6

1.
Х а л ы қ т ы
әлеуметтік 
қ о р ғ а у
жүйесінің 
ұйымдары 
арқылы (жазу 
к е р е к )
техникалық 
және кәсіптік, 
орта білімнен 
кейінгі, жоғары, 
жоғары оқу 
орнынан кейінгі 
білім беру
2.
Ж ұ м ы с қ а
орналастыру
3.
Ж ұ м ы с қ а
орналастыру 
шарттары (жазу 
керек)
3.1. Жұмыс 
р е ж и м і н
ұйымдастыру: 
толық немесе 
қысқартылған 
жұмыс күні 
және басқа
3.2. Қолайсыз 
өндірістік 
факторлардың 
әсерін жою
3.3. Арнайы 
жұмыс орнын 
құру
4.
Басқалары (жазу
керек)
Тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде) _____________________________________
___
аумақтық бөлімшенің басшысы (ЭЦҚ)
Аумақтық бөлімшенің мөртабаны
11. ОЖБ әлеуметтік бөлігін іске асыру күні __________________________________
_
Тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде) _____________________________________
___
басшы (ЭЦҚ)
12. Оңалтудың кәсіптік бөлігін іске асыру нәтижелерін бағалау (асты сызылсын):
бұзылған функцияларды қалпына келтіру (толық немесе ішінара), бұзылған

функциялардың орнын толтыру (толық немесе ішінара), оң нәтиженің болмауы
Тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде) _____________________________________
___
аумақтық бөлімшенің басшысы (ЭЦҚ)
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---
(қию сызығы)
Мүгедекті оңалтудың жеке бағдарламасының кәсіптік бөлігінен үзінді көшірме
20____ жылғы "____" ___________ ОЖБ № ______
20____ жылғы " ____" ___________№ ______ актісіне
1. Мүгедектің тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде) _________________________
__
2. Туған күні____ жылғы____ ________
3. Мекенжайы, үй телефоны _______________________________________________
__
4. ОЖБ алғаш рет, қайта жасалды (қалыптастыру, түзету)
5. Мүгедектік санаты (тобы, себебі) _________________________________________
___
6. Диагнозы _____________________________________________________________
__
7. Мүгедектік 20___ жылғы ____ ____ дейінгі мерзімге белгіленді
8. Білімі ________________________________________________________________
___
9. Кәсібі (мамандығы) ____________________________________________________
___
10. Оңалту-сараптама қорытындысы: ________________________________________
__
кәсіптік оңалту:
іс-шара _____________________ әзірлеу күні _________ жылғы ____________
іске асыру мерзімі________________________________жылғы ____________
іс-шара__________ ___________әзірлеу күні _________жылғы ____________
іске асыру мерзімі _______________________________ жылғы ____________
Тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде) _____________________________________
__
аумақтық бөлімшенің басшысы (қолы)
МО
Медициналық-әлеуметтік
сараптама жүргізу қағидаларына
9-қосымша
Нысан

Мүгедектің тұрғын үй-тұрмыстық жағдайын тексеру актісі
Тексеру жүргізу күні 20____ жылғы "____" ___________
Комиссияның құрамында:
________________________________________________________________
(Тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде), лауазымы)
мүгедектің тұрғын үй-тұрмыстық жағдайына және иелігіндегі тұрғын үй-жайының
техникалық жағдайына тексеру жүргізді
________________________________________________________________________
_
(мүгедектің тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде), Т.А.Ә., туған күні)
________________________________________________________________________
_
Тұрғылықты жерінің мекенжайы, телефоны (ол болған кезде)
Мүгедектің әлеуметтік жағдайы ____________________________________________
__
(жалғызілікті, жалғыз тұратын немесе отбасының еңбекке жарамсыз мүшелерімен
тұратын, жұмыс істейтін, зейнеткер)
Отбасы құрамы _________________________________________________________
________________________________________________________________________
__
________________________________________________________________________
__
________________________________________________________________________
__
(Тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде), туған күні, туыстық қатынастары,
тұрғылықты жері)
Тұрғын үй жағдайлары ____________________________________________________
_
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
__
________________________________________________________________________
__
(қандай үйде немесе пәтерде тұратынын, бөлмелердің санын, алаң мөлшері 
көрсетілсін)
Тұрғын үйдің жайластырылуы:
1. Қабат "___"
2. Лифтінің болуы:

________________________________________________________________________
__
Кабина: өлшемдері (тереңдігі х ені) (норма кемінде 129х140 сантиметр) ________
лифт алдындағы алаң (норма 150х150 сантиметр) ____________________
есік орнының ені (норма кемінде 90 сантиметр)______________________
тұтқа (биіктігі) (норма 90-110 сантиметр) ___________________________
3. Жылыту түрі: орталықтандырылған, газ, отын, көмір (асты сызылсын)
4. Сумен жабдықтау: ыстық, суық, жоқ (асты сызылсын).
5. Есік орнының ені (норма кемінде 90 сантиметр) ___________________
________________________________________________________________________
__
________________________________________________________________________
__
(өңір, МӘС бөлімінің №, мекенжайы/регион, № отдела МСЭ, адрес)
(ішкі өңдеудің, еденнің, терезе жақтауларының, кіреберіс және бөлмеаралық
есіктердің, сантехникалық жабдықтардың, газ жабдықтарының, коммуникацияның,
электр сымдарының жай-күйі көрсетілсін)
Техникалық көмекші (орнын толтырушы) құралдары бар ма
(протездік-ортопедиялық, сурдо-, тифлотехникалық):
________________________________________________________________________
__
Қорытынды
Мүгедектің санаты:
арбамен қозғалатын мүгедектер;
қозғалуда арбаны пайдаланбайтын тірек-қимыл аппараты бұзылған мүгедектер;
көзінің ақауы бар мүгедектер;
құлағының мүкісі бар мүгедектер (кажетінің асты сызылсын)
басқалар ________________________________________________________________
__
(жазу керек)
тұрғын үй-тұрмыстық жағдайлары мынадай позициялар бойынша жақсартуды 
қажет
етеді: тұрғын үйге мұқтаж, қабатын, ғимарат типін, жайлылық деңгейін және тұруға
қажетті басқа да жағдайларын ескере отырып тұрғын үй-жайды таңдау құқығы бар,
тұрғын үй-жайларды жабдықтауға мұқтаж
(қажетінің асты сызылсын)
басқалар ________________________________________________________________
__
(жазу керек)

________________________________________________________________________
__
________________________________________________________________________
__
Комиссия мүшелері:
________________________________________________________________
(қолы, тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде)
20_____ жылғы "_____"___________
(акті жасалған күн)
Медициналық-әлеуметтік
сараптама жүргізу қағидаларына
10-қосымша
Нысан
Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Министерство 
труда и социальной защиты населения Республики Казахстан __________________________
_______________________________________ (өңір, МӘС бөлімінің №, мекенжайы/регион, 
№ отдела МСЭ, адрес) Медициналық-әлеуметтік сараптаманың № ______ актісі Акт 
медико-социальной экспертизы №____
Ескерту. 10-қосымша жаңа редакцияда – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау
министрінің 20.04.2020 
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік 
№ 143
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
1 бөлім. Куәландырылатын адам туралы жалпы деректер