Научная библиотек
лаптар кою кызметкердщ кейбгр жеке мудделерше, ойьша карама-кайшы
жүктеу/скачать 14,83 Mb. Pdf көрінісі
|
bsattarov t dkenov m leumettanu
- Бұл бет үшін навигация:
- Енбек уйымдарыныц тьшыс-тхршшшнщ ен басты, эр 1 езекп мэселе- лершщ бхр! — баскару. Баскаруга элеуметтану тургысынан карасак, онда
| лаптар кою кызметкердщ кейбгр жеке мудделерше, ойьша карама-кайшы
келу! мумкш. Осьщан барып билжтщ мшдетп атрибуты — белпленген тэртштен ауыгкыганы ушш багыныштыларга койылатын санкция пайда болады. Иерархияньщ булардан баска да формалары бар. Жалпы алганда уйымнын курылымы СОЛ ужымнын ТЫНЫС-Т1рШ1Л1ПНЩ б 1 рден-б 1 р неп31 бола отырып, уйымнын типтерш де аныктайды. 2. Уйымнын тыныс-т 1 р ш ш п мен тинтерй Енбек уйымдарыныц тьшыс-тхршшшнщ ен басты, эр 1 езекп мэселе- лершщ бхр! — баскару. Баскаруга элеуметтану тургысынан карасак, онда мэн-магынасы женшен онын уш компоненттерш б1р-б!ршен ажырата белш керсетуге болады. Олардын бгршымс 1 — максатка багытталган баскару ыкпалы, бул баскарудьщ непзш, ягни езепн курайды. Мундай ыкпал жа сау сырттан (баскару органдарынын объектшерден тыс жерде болуы) эсер ету, сондай-ак ез1Н-ез1 баскару (объектшщ курамына енген бел1мнщ неме се субъектшщ ыкпалымен хеке асады) аркылы жузеге асырылады. Баска- рудын еюнил компонент! — элеуметтж езш-ез! уйымдастыру, ягни ужым хшхндеп реттеудщ спонтанды процестер 1 (лидержк, «мэртебе шкаласы», элеуметтж нормалар, формальды емес топтар куру). Аталган ею компонент ушшил компонент — уйымдык тертнт курайды. Бул «еткен» баскару енбепнщ жемюш (шецим, эюмшшж тэртш) жэне ужымда стихиялы калыптаскан жуйеш ез кузырына алады. Индивид, топ, уйым, баска да элеумегпк тузшмдер мен процестер баскарудьщ объекпс! больш табылады. Баскарудьщ езшдж эдютер 1 бар. Баскару эшетер! — бул кызметкерлер- ге, топтарга жэне ужымдарга максатты ыкпал жасаудьщ элеумегпк кешеш. 317 Керсетшген децгейдщ эркайсысында баскару бхр-бхрще уксамайтын, езшдж ерекшел1ктер» бар проблемаларга кезхгедх, демек, соган сэйкес эд1стер жасалады; олардын кейбхреулерд аталган уш жагдайдын эркайсы- сында да колданылады, баскаларынын колданылуы бхр гана окига бары- сымен шектеледь Жеке кызметкерге катысты соз етер болсак, сол адам нын журхс-турысына ыкпал етудщ эр турл1 эд1с-тэсщдерш колданады: а) пкелей (буйрык, тапсырма); б) мотивтер мен кажеттшктер аркылы (ынталандыру); в) кундылыктар жуйеа аркылы (тэрбие, бшм, т.б.); г) коршаган элеуметпк орта аркылы (енбек жагдайынын эзгерух, эк1мшшк жэне формальды емес уйымдар статустарынын езгерух, т.б.). Кэсторыннын внд1р1ст1к ужымына юретш топка колданатын элеу метпк баскарудын эдхстер1 темендегщей болып белщедк а) алдагы максатка карай багыттай отырып, топтын курамын калып- тастыру (бш ктш п, демографиялык, психологиялык белплер1, жумыс орындарынын саны, орналасуы жэне т.б. бойынша); б) топтарды уйымдастыру (жарыс уйымдастыру, басшылык стшпн жетщщру, элеуметпк-психологиялык факторларды колдану аркылы жэне т.б. тэалдермен уйымдастыру). Элеуметак уйым денгейхнде кэсшорын мынандай эшстерщ колданады: а) формальды жэне формальды емес курылымдардын уйгарымы (жос- парланган жэне накты айкын байланыстар мен нормалар арасындагы карама-кайшылыктарды жою); б) баскаруды демократияландыру (когамдык уйымдардын релхн арт тыру, кызметкерлерд] ортак шешхмдер дайындауга кенхнен катыстыру, ондхрхсте кейб1р басшыларды сайлау, енбек белсендшпн дамыту аркылы жэне т.с.с.); в) элеуметпк жоспарлау (кызметкерлердщ бшктшктерш кэтеру, ужымнын элеуметпк курылымын жеплдхру, хал-ахуалын жаксарту жэне баска да шаралар). «Басшылык» угымы «баскару» угымына жакын болгандыктан, ол уйымдык катынастардын ерекше тишнщ ара-жтн болт керсету ушш колданылады, атап айтканда, басшылык дегешкш озхшн кол астындагы- лармен кызмет мхндеттерхн шешу барысында аткаратын пкелей жумыс- тарын бщдхредх. Осылай жуйелейпн болсак, онда элеуметтану уйымдагы адамдардын арасындагы бхр-бхрхмен Ште кайнаскан уш катынасты ерекше басшылык репнде талдауды кездейш. Бхрхнпцден, басшылык—бул кукыкгык непэх бар жэне бхр кызметкердщ еюнппсше бхр жакты болса да тэуедцхлщ турхнде кершетш, эр турлх статустардагы адамдардын, экхмшшхк курылымынын 318 |