175
VI
Образдың жасалу тәсілдеріне лайық оның түрлері туады.
Образдың жасалу тәсілдерінің әр алуандығы сияқты, оның түрлері
де әр алуан. Образдың түрлерін белгілеудің бірнеше (әдістік, тектік,
тәсілдік) факторлары бар. Көркемдік әдіс тұрғысынан келгенде,
образ екі түрлі
романтикалық образ, реалистік образ.
Әдеби тек
тарапынан келгенде, образ үш түрлі:
эпикалық
образ,
лирикалық
образ,
драмалық
образ
. Ал жалпы жасалу тәсілдеріне бақсақ,
образ тағы да бірнеше түрге:
юморлық образ, сатиралық образ,
фантастикалық образ, трагедиялық образ, геройлық образ, т.б.
Осылардың әрқайсысының
өзіне тән ерекшеліктері бар, оны білу
әдебиетшіге ауадай қажет.
Әдебиеттегі көркемдік әдіс, негізінен екі түрлі (роман тизм,
реализм).
Романтикалық образ
– әдебиеттегі адам бейнесінің
байырғы түрлерінің бірі. Бұл образдың алғашқы үлгілері баяғы көне
дүние әдебиетінде, оның «әрі өнген топырағы, әрі байлық қоры» боп
табылатын мифте, қала берсе, қай халықтың болса да ауыз әдебиетінде
жатыр. Әрқашан алға, алысқа, арманға асыққан халықтың қиялы да
телегей-теңіз. Ал романтикалық образдың негізінде қиял жатады.
Романтикалық образ өмірдегі болған немесе бар деректен гөрі өмірде
әзірше жоқ, бірақ болатын дерекке негізделеді.
Қазақ әдебиетіндегі романтикалық образдың ежелгі түрі халық
ертегілері
мен аңыздарыңда, батырлық дастандары мен тарихи
жырларында жасалды. Сонау Желаяқ пен Көрегеннен, Саққұлақ
пен Таусоғардан бастап Алдар Көсе мен Асанқайғыға дейін, одан
Алпамыс
пен Қобыландыға, Тарғын мен Қамбарға дейін қазақ
фольклорындағы романтикалық образдың небір ғажайып үлгілерін
көруге болады. Абайдан бергі жаңа, жазба әдебиетімізге келетін
болсақ, Шәкәрім Құдайбердіұлы мен Мағауия Абайұлы,
Ығылман
Шөреков пен Мұхамеджан Сералин, Сұлтанмахмұт Торайғыров
пен Мағжан Жұмабаевтың поэма-дастандарында да талай тамаша
романтикалық образдар жасалған. С.Мұқановтың Сұлушашы мен
Ж.Саинның Күләндасы, Ә.Тәжібаевтың Абылы мен Қ.Аманжоловтың
Абдолласы – қазіргі қазақ әдебиетіндегі
көптен-көп романтикалық
образдардың жекелеген қадау-қадау үлгілері ғана.
Романтикалық образ – қай жанрдың туындыларында болса да
молынан кездесетін образдың дәстүрлі, қалыптасқан түрі. Бір ғана
Ғ.Мүсіреповтің өзі прозадағы аналар бейнесінен драматургиядағы
Ақаны мен Ақтоқтысына дейін романтикалық образдың алуан түрлі
әсем типтерін айта қалғандай шеберлікпен жасап берді.
Көне грек әдебиетіндегі Прометей, кешегі қазақ әдебиетіндегі
176
Асан, бүгінгі орыс әдебиетіндегі Данко – әдебиеттер тарихында жалпы
дүниежүзілік тұрғыдан қарағанда шын мәніндегі мәңгілік образдар.
Достарыңызбен бөлісу: