267
Тұнықтан жүзіп ішпей қанбайтұғын.
8) Тұлпармын «Көрұғлының» пырағындай,
Жүгірсе алдына мал салмайтұғын.
Осындай теңеулердің соншама молдығы, кейде бірнешеуінің өлеңде
тіпті іркес-тіркес, қатар алынғандығы оқыған адамды жалықтырмайды.
Өйткені олар бірін-бірі жай қайталай бермейді, әрқайсысы әр бөлек
құрылып, айтысқа түсіп, сөз таластырып отырған ақынның әр қилы
қасиетін айқындап, оның бейнесін әр қырынан танытуға себін тигізеді.
Мысалы, ақын өзін арғымақпен салыстырғанда оның қыза келе үдей
түсетін, алысқа ұзақ жолға талмай шабатын жүйріктігін мезгеп, сол
арқылы өзінің бабы келіп, шын шабыты түскенде сөзді тасқындатып еш
бөгелмей айта беретін шеберлігін аңғартады. Біржанның өзін осы лай
аттың әр түріне балап сипаттауын Сара дұрыс байқап, оған «өзіңді ат та
қылдың, құс та қылдың» дейтіні көңіл аударарлық, бірақ Сараның өзі де
Біржаннан қалыспайды, ол да сондай теңеу-салыстыруларды жиі және
шебер қолданып отырады.
Аттың жүрісі, шабысы, қимыл-қозғалысы сияқты ұғымдарға
байланысты метафоралық сөз қолдану үлгілері қазақ тілінде өте жиі
кездеседі. Мысалы, ас жағады, жақпайды деген мағынада
көңіл шабады,
шаппайды
деп айта береміз. Сәкеннің «Көкшетау» поэмасында кездесетін
«жүрегі аттай тулап» деген сөз орамы да күнделікті сөйлеу тілінде үнемі
айтылып жүреді.
Ақын тілдің шешендік, жүйріктігін айтқанда да оны осы секілді етіп,
шауып деп сипаттай береді. Шернияз:«
Достарыңызбен бөлісу: