Кафедрасы
жүктеу/скачать 1,66 Mb. Pdf көрінісі
|
| капиллярлық (топырақ) су
деп аталады және эвапотранспирация жолымен атмосфераға булану арқылы қайта оралады. Топырақта сіңіп, бірақ ұсталмаған суды гравитациялық су деп атайды, ауырлық күшінің әсерінен ол кеуектерге түсіп, тау жыныстарындағы жарықтармен төмен қарай ағып кетеді. Гравитациялық су тау жыныстарының су өткізбейтін қабатына (мысалы, тығыз сазға) жеткенде, ол оның үстінде жинақталып, барлық кеуектерді, жарықтар мен бос жерлерді толтырады. Мұндай сулар жер асты сулары деп аталады. Тәуліктік жер асты суларының алғашқы горизонты жер асты сулары деп, ал олардың жоғарғы шекарасы - жер асты суларының деңгейі деп аталады. Тау жыныстарының жер асты қабаттары көбінесе көлбеу болады, бұл жер асты суларын әртүрлі жолмен қозғалуға мәжбүр етеді. Олардың бойымен қозғалатын кеуекті материал қабаттары сулы қабаттар деп аталады. Олардың нақты орналасуы өте күрделі болуы мүмкін. Кеуекті қабаттар көбінесе су өткізбейтін қабаттар арасында жатады да, олар қатпарларға үзіледі немесе мыжылады. Жер асты суларын әр түрлі тереңдіктен кездестіруге болады, ал су қорымен толтырылатын сулы горизонт жері кейде олар тастап кеткен жерден ондаған шақырым қашықтықта орналасады. Егер толтыру аймағы үлкен биіктікте болса, ал су қабаттары ойыс пішінді болса, онда қысым күшейіп, жер асты суларының басы (напор) пайда болады, бұл жағдайда су артезиандық деп аталады. Ауырлық күшінің әсерінен жер асты сулары сулы горизонт арқылы табиғи бұлақ көзін түзіп, жер бетіне шыққанға дейін жылжи алады. Бұлақ көзі (родник) негізінен жер асты суларының деңгейі оның үстінен өткенде ғана пайда болады, ал егер ол түсіп кетсе, бұлақ құрғайды. Кейде су жер бетінде салыстырмалы түрде кең аумақта ағып кетеді, ал басқа жағдайларда бір нүктеден өте күшті ағынмен ағады. Бұлақ көзі өз кезегінде жер үстіндегі бұлақтарды, өзендер мен көлдерді қоректендіреді. Осылайша, су айналымына қатысатын жер асты сулары қайтадан жер үсті суларының бір бөлігіне айналады. жүктеу/скачать 1,66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|