Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті Пәннің оқу-әдістемелік кешені Басылым: алтыншы байланысты. Шығарылымдардың көлемі мен құрамы туралы деректердің сенімділігін
бақылау мемлекеттік қоршаған ортаны қорғау органдарына жүктелген.
Атмосфералық ауаның ластануын төмендетудің негізгі бағыттары іс-шаралардың
үлкен тобын құрайды. Бұл қолданыстағы технологияларды жетілдіру және жаңа,
қалдықсыз және аз қалдықты технологияларды енгізу. Бұған қалдықтары аз технологиялық
процестерді аз қалдықтармен алмастыру арқылы ластаушы заттардың пайда болуын
болдырмауға, отынның сапасын жақсартуға, жоғары күкіртті көмір мен мұнайдың
қолданылуын болдырмауға және т.б. бағытталған көптеген нақты шаралар кіреді.
2. Ауаны қорғау шаралары. Заттардан шығарындыларды тазарту үшін газды тазартатын және шаң жинайтын
қондырғылар қолданылады. Шаң мен газ жинау қондырғыларының негізгі, кең таралған
түрлеріне мыналар жатады:
құрғақ, дымқыл, электростатикалық, адсорберлер және абсорберлер. Құрғақ шаң жинайтын қондырғыларға мыналар жатады : - мата және талшықты
сүзгілер, ішіне ілулі фильтр пакеттері (панельдері) бар металл камералар;
- шаң камералары - шаңды газ ағыны өтетін және тар құбырдан өткеннен кейін оның
баяулауына жағдай жасалатын кірпіш немесе металл конструкциялар;
- циклондар
Олардың жұмыс істеу принципі сәйкесінше металл аппаратта газ-шаң ағынына
айналмалы - төмен қозғалыс беріліп, шаң бөлшектері инерцияға ие болатындығына
негізделген. Төменгі бөлігінде (бункерде) газдың қозғалу бағыты кері (жоғары), ал шаң
бөлшектері инерциямен шөгеді. Толық тазарту үшін көбінесе циклондардың бүкіл
сериялары орналасқан батареялар жиі қолданылады
«Дымқыл» қондырғыларға мыналар жатады : - скрубберлер (дымқыл күл
жинағыштар), олар цилиндрлер, онда тазаланатын газдар бірнеше қатарлы саптамалар
арқылы сұйықтықпен шашырайды. Олардың артықшылықтары мыналар: шаңды кетірудің
жоғары тиімділігі, сұйықтықтың сіңуіне байланысты газдарды ішінара тазарту (негізінен
күкірт диоксиді). Оның кемшіліктері жоғары коррозиялы қышқыл ерітіндісінің пайда
болуымен байланысты, соның нәтижесінде коррозия пайда болады, демек, техникалық
қызмет көрсету кезінде қиындықтар туындайды; - Вентури құрылғылары, ол ішінде тар
тамағы бар түтіктен және тамшы бөлгіштен тұрады. Оның шаң жинау тиімділігі - 98%
дейін, кейбір газдар да жиналады.
Скрубберлер мен Вентури аппараттарының кейбір шетелдік конструкциялары
жоғары тиімділік үшін айналмалы түрде жасалады. Олар суару сұйықтығының тұйық
циклімен, шлам тұндырғышымен жабдықталған. Шаң жинау тиімділігі - 94-98%.
Электростатикалық қондырғылар (электрофильтрлер). Тазартылатын газ шаң
бөлшектері заряд алатын разрядты электродтар арқылы және бөлшектер «жабысып»
тұратын электродтар (торлар) арқылы өтеді. Толығырақ тазалау үшін сүзгі - бұл кезекпен
орналасқан тәж және электродтарды жинау жүйесі. Тұндырылған бөлшектерді кетіру үшін
жинайтын электродтар мезгіл-мезгіл өшіріліп, шайқалады. Тиімділік - 96% дейін. Бұл
қондырғылардың барлығы шаңды ғана ұстайды.
Адсорберлер мен абсорберлер - ішіне торлы конустары салынған цилиндрлер,
олардың әрқайсысына адсорбенттер мен реактивтер құйылады. Газ тәрізді ластаушы
заттардан шығарындыларды тазарту үшін химиялық және физико-химиялық әдістер:
адсорбция, тотығу, тотықсыздану, соның ішінде каталитикалық конверсия қолданылады.
Тазартылатын газдар құрғақ және дымқыл сіңіргіштер арқылы өтеді: белсенді көмір,
силикогель, цеолиттер. Белгілі бір заттарға қолданылатын химиялық өңдеудің нақты
әдістерінің саны көп және үнемі өсіп отырады.