Сондай-ақ Қазақстан ономастикасыны ң тарихи-әлеумөттік мәселелері қарастырылады. Кітап қалың оқырман қауымға арналған
Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды?»
жүктеу/скачать 5,42 Mb. Pdf көрінісі
|
myrzakhmetov m kazak kalai orystandyryldy
- Бұл бет үшін навигация:
- Ел қалай орыстандырылды
| Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды?»
81 басты қүралы» деген үранды жүзеге асыруды үсына- ды. Ал дәл осы түста белгілі проф. И. Н. Смирновтың «Обрусение инородцев и задачи обрусительной политики» («Исторический вестник», 1892) деген белгілі мақаласында орыстандыру саясатының туына «бүратаналарды христиандандыру» үранын жазуды үсынған еді. Бүл бір мақсаттағы миссионер ғалымдардың үсынған үрандарының ішінде, әрине, Алекторов ұсынған жолдың культрегерлік бағыты мейлінше бүркемеленген әрі сенімді болып келуі - оның миссионерлік ағартушылық жолдағы идеялық бағыт-бағдарын дәл анықтайтын құбылыс. Ол Батыс Қазақстанда жүрген кезінде-ақ орта жүз қазақтарының арасындағы аралас түрде келетін орыс-қазақ мектептерінің тарихына жіті назар сала бастайды. Ол өлкедегі миссионерлік жұмыстармен алдын ала танысып, даярланады. Оның 1895 жылы жарияланған «Задачи русской школы в инород- ческой орде» («М осковские ведомости», 1895, №261) деген белгілі мақаласында Торғайдағы ара- лас орыс-қазақ мектептерінде шоқындыру, орыс- тандыру ісі ойдағыдай дәрежеде жолға қойылған деп аса жоғары бағалап, осы дәстүрді жалғастыру мақсатымен Торғай облысына ауысады, бүкіл Орта жүз қазақтарының тұрмысымен танысып, миссионерлік әрекетті күшейтуді мақсат тұтады. Ол Кіші жүз қазақтарының өмірімен жете танысып, миссионерлік-педагогикалық тәжірибесі толыққан соң, 1896 жылы Торғай облысының оқу ісінің инспек- торы болып тағайындалады. Осы облыста алты жыл- дай қызмет атқарып, 1902 жылдан бастап Ақмола, Семей облысындағы училищенің директоры бола 82 Ел қалай орыстандырылды? жүріп, осы кезде өзінің миссионерлік бағыттағы еңбектерін өндіре жазып шығады. Ғылыми, педагогикалы қ саладағы тәжірибесі молығып, миссионерлік бағыты мейлінше күшейген түста ол орта жүз қазақтарының әкімшілік астанасы ретіндегі Омбы қаласына келген соң жазған «Исла- мизм и киргизы» («М осковские ведомости», 1897, N9301) деген еңбегінде қазақтарды шоқындыру, орыстандыру ісіндегі басты кедергі - татарлардың әсері әлі де болса Орта жүз қазақтары арасын- да басым жатқандығына көзі жете түседі. Қалай да болса екі халық арасындағы рухани байланысты үзу, қазақтарды олармен араластырмау жолындағы күресте тікелей ұстазы Ильминский бағытымен идеялы қ жағынан да, практикалы қ жағынан да өзектесіп жатқан біртұтас құбылысты көреміз. Алекторов өз ойын қорыта келіп жазған «Наши газеты о деятельности православной миссии на рус- ском Востоке» («Народ», 1897, № 237) деген мақа- ласында мейлінше ашық миссионерлік отарланған Ш ығыс халықтарын оры станды руда, алдымен, олардың қыздары мен әйелдерін шоқындыру мәсе- лесіне шешуші мән бере қарайды. Өйткені Шығыс халықтарының үй-іші мен болашақ ұрпақтарының бесігін тербетіп, халы қты қ рухтағы тәрбиенің тетігін ұстап отырған әйел-ананы шоқындырып орыстандырудың рухани нәтижесі әрі сенімді, әрі өнімді болатынына баса назар аударылған. Алекторов айтып отырған аса қатерлі идеяға патша отаршылдары дүниежүзілік отаршыл елдер- дегі миссионерлік тәжірибелерді қорыта отырып келген. Бұған патша генерал-губернаторларының |