Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

111
қайталап отыру, оған баланы жат-
тықтыру – бала мектепке түскен шақ-
тағы мұғалім жүргізетін ең негізгі
жұмыстарының бірі. Ол біртіндеп
жаңа ортаға үйренеді де, енді айна-
ласындағы балаларға көз сала бас-
тайды. Үзіліс кезінде өзінің парталас
немесе көшелес балаларымен шүйір-
келеседі, сабақтан алған әсерін орта-
ға салады.
Бірінші сынып оқушылары көбінесе 
сабақта өздерін ұстай алмайды, кей-
де дауыстап сөйлеп жібереді не қат-
ты күледі, оның жылауы да мүмкін, 
басқа балалардың үстінен шағым 
айтқыш келеді. Кейбір мұғалімдер 
сабақ үстіндегі осындай айқай-шуды 
басамын деп балаларға ұрсып-зе-
киді. Бұл – осы жастағылардың пси-
хологиялық ерекшеліктерін білмеу-
ден туған қателік. Мұнымен мұғалім 
сыныпта тәртіп орнатудың орны-
на, балаларды өзінің айқайына елік-
тетіп, шуды бұрынғысынан бетер кө-
бейтуі ықтимал. Осындай қимыл-қоз-
ғалыстағы балаға мұғалім кейде: «Айт-
қанға көнбейтін қандай жаман ба-
ласың!» – деп те ұрсады. Бұл да 
дұрыс емес. Мұның орнына мұғалім 
балаға сабақ үстінде дұрыс отыру-
ды, өзінің нұсқауын орындауды сол 
баладан байсалды түрде талап етсе, 
сөйтіп педагогтық тактіні сақтаса, 
бұл әдіс әлдеқайда тиімді бола ды. 
Мұғалім баланың білімін бағалауда 
өте әділ және өте әдісқой болуға тиіс. 
Сабақты нашар үлгіретін баланы да 
көтермелеп, оның жақсы оқуға та-
лаптана түсуіне жағдай жасауы қа-
жет. Сынып ішіндегі қоғамдық жұ-
мыстарды (санитар, староста, кезек-
ші т.б.) балалардың икемділіктері-
не қарай бөлу де өте ойластырылып 
істелгені мақұл. Мұндайда барлық 
балаға бірдей тапсырма беріп, соны 
жақсы орындағандарына ғана атал-
ған қоғамдық жұмыстарды бөліп бер-
ген дұрыс. Қалған балалардың тала-
бы мен инициативасын басып таста-
мау жағын да мұғалім ойластыруы 
қажет.
Оқу әрекеті баланың тану процесте-
рінің дамуына зор ықпал жасап оты-
рады. Мектепте бала түйсік, қабыл-
дау процестері арқылы өзіне бұрын 
мәлім емес көптеген нәрселерді біле-
ді. Бірақ осы жастағылардың көбі әл-
де де заттар мен құбылыстарды тал-
дауға, зерттеуге шорқақ. Бұл жаста-
ғы балалар нәрсенің ұсақ-түйектерін 
(детальдарын) жөндеп ажырата ал-
май, заттың бытыраңқы бөлшектерін 
ғана қабылдайды, оларды қайта жаң-
ғыртуға орашолақ келеді. Балаға әр
кез тиісті нұсқау беріп отырмаса,
онда арнайы түрде байқай алу, байқа-
ғыштық қасиет қалыптаспайды. Егер
мұғалім баланың қабылдауын ұдайы 
бағыттап отырмаса, оның дамуы жү-
йемен жүріп отырмайды. Мәселен, 
балаларды экскурсияға шығарғанда, 
мұғалім осы арадағы көріністерді бай-
қаңдаршы деп тапсырманы жиі бер-
се, олар көзіне не іліксе, соны ретсіз 
айта береді. Кейін екінші экскурсия-
да мұғалім осы арада қандай өсімдік-
тер өседі екен, соны байқаңдаршы 
деп арнаулы тапсырма бергенде,
балалардың жауабы нақтылана түсе-
тін болады. Мұндай жағдайда оқу-
шылар түрлі өсімдіктердің атын ай-
тып береді, ол өсімдіктерді бұрын 
көрген өсімдіктерімен салыстырады, 
бақы-лаған заттың суретін салады. 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: