МИГРАЦИЯ (лат.  migratio – қоныс  аудару) –  Халықтың бір елдің өз  МИДЫ

372
ішінде көшуі, орын ауыстыруы (ішкі 
миграция) немесе бір елден екінші
елге көшуі, қоныс ауыстыруы (сырт-
қы миграция). Миграция мәселесі
әлеуметтік: психология саласында 
зерттеуге алатын негізгі проблема-
лардың бірі.
МИДЫҢ ЕКІ СИГНАЛДЫҚ ЖҮ-
 
ЙЕСІ. 
Осы мәселе жөнінде И.П.Пав-
лов былай деп жазды: «...жануарлар 
үшін болмыс тек бірыңғай тітіркен-
діргіштер арқылы ғана және олар-
дың организмін көретін, еститін жә-
не басқа рецепторларының арнаулы 
клеткаларына тікелей баратын үлкен 
жарты шарлардағы іздері арқылы 
ғана хабарланады. Бұл біздің ай-
наламыздағы сыртқы ортадан жал-
пы табиғаттық және әлеуметтік ор-
тамыздан (сөзді) естігенді және тү-
сінігіміз сияқтылардың дәл өзі. Бұл 
шындықтың бірінші сигнал жүйесі, 
мұның өзі адамға, жануарларға да 
ортақ болады...».
Адамның жануарлардан басты айыр-
машылығы, онда еңбек пен қоғам өмі-
рі процесінде дыбысты тіл (звуко-
вой язык) дамып жетілген. И.П.Пав-
лов сөз тек адамға ғана тән жаңа сиг-
налдар жүйесі болып табылатынын, 
оның шартты рефлекстерді қалып-
тастыруға негіз болатындығын көр-
сетіп берді. И.П.Павлов: «...сөз бол-
са, болмыстың екінші арнаулы ерек-
ше біздің сигнал жүйемізді құрды, 
ол бірінші сигналдың сигналы бо-
лады» ...ол ешбір теңдесі жоқ кең кө-
лемде, жануарлардың шартты тітір-
кендіргіштеріне сан жағынан да, са-
па жағынан да ешбір салыстыруға 
болмайтын өте күрделі тітіркендір-
гіш» деген еді.
Екінші сигнал жүйесі жануарлар дү-
ниесінде болмайды. Жануарларда 
бірен-саран дыбыс реакциялары бар, 
бірақ бұл дыбыстарда ешқандай ма-
ғына жоқ, ол жай биологиялық қа-
жеттің хабары ретінде шығып оты-
рады. Сөйтіп, жануарлар тіршілігі
үшін бірінші сигнал жүйесі бірден-
бір жүйе болып табылады. Екінші 
сигнал жүйесі адамдарға ғана тән. 
Бірақ адамдар мен жануарлардың 
сигнал жүйелерінің арасында сапа-
лық айырмашылық бар. Егер адам-
дардың бірінші сигнал жүйесінің 
жүйкелік байланыстары қоғамдық қа-
тынастарды бейнелейтін болса, жа-
нуарлар дүниесінде бұл биология-
лық сипатта болады.
Сөз нақтылы тітіркендіргіш ретін-
де айтылу, естілу, жазылу немесе оқу 
формасында келуі мүмкін. Мәселен,
біз «жылқы» деген сөзді еститін бол-
сақ, миымызда жылқының әр түрі-
нің бейнесі пайда болады. Мұнда біз 
үйдегі торы байталды ғана емес, бас-
қа да жылқыларды елестетеміз. Сөй-
тіп, «жылқы» деген сөз жеке бір жа-
нуарды білдірмей, толып жатқан 
біртектес жылқы малының бейнесін 
туғызады. Өйткені бұрын біздің 
«жылқы» туралы хабарымыз болған-
дықтан, осы сөзді естігенде ол миы-
мызда қайта жаңғырады. Сондықтан 
И.П.Павлов адамның басқа біреуден 
еститін не өзі айтатын сөздерін «сиг-
налдардың сигналы» деп атаған. 
Бізге сөздің тек дыбысы ғана әсер 
етпейді, адамға ең алдымен оның 
мағынасы, мазмұны әсер етеді. Мә-
селен, маймылдар жиырмадан аса 
түрлі дыбыстар шығара алады. Бі-
рақ бұл дыбыстар сигналдық қыз-
мет атқара алмайды. Өйткені, мұн-

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: