Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

12
дісінде ақаулық байқалады. Олардың 
кеңістікті қабылдауы (сипап сезуі,
қимыл-қозғалысы) көру тітіркендір-
гіштерін күшейту арқылы ғана іске 
асады.
Мидың желке алабы мен төбе бөлі-
гінің төменгі алаптарының зақымдалу 
салдарынан кеңістікте дұрыс бағдар 
таба алмайды. Ауру өздігінен киіне
алмайды, киімдерінің етек-жеңін, шал-
барының балағы мен ышқырлығын, 
камзолының жағасы мен етегін шатас-
тыра береді, өз төсегін де сала алмай-
ды. Ұстаған заттарының тік және кө-
беу жағдайын ажырата білмейді. Сі-
ріңке шырпыларынан құрастырылып 
көрсетілген геометриялық фигура-
ларды өздігінен құрай алмайды, әріп-
тердің таңбасын оңды-солды ауыс-
тырып жазады, қолының саусақтарын 
дұрыс атап көрсете алмайды. 
Есту А.-
сына ұшыраған адамдар нәрселерді 
дыбыстарына қарай ажырата алмай- 
ды, сағат механизмінің соғуын, қоңы- 
раудың сылдырын, иттің үргенін де 
ажырата білмейді.
Ондай адамдардың танып білуіндегі 
кемістіктері мидың самай алабының 
зақымдалу салдары екендігі анық-
талған. Ондай адамның есту қабілеті 
болғанымен, айтылған сөздерді ол дұ-
рыс түсіне алмайды. 
Ал
, 
сипау сезімде- 
рі зақымдалған адамдар өздерінің 
көрген нәрселерін көздерін жұмдырып, 
сол нәрселерді сипау арқылы байқап 
көргенде оларды танып біле алмаған. 
Мұндай кемістік мидың төбелік алабы-
ның зақымдалғанын білдіреді. Адам-
ның танып білу қабілетінен ажырау 
себептерін зерттеу нәтижелері ондай 
адамның зақымдалған мүшелерін ем-
деп, оқу-тәрбие істерінде арнайы амал-
тәсілдер қолданып, оның қабылдауын 
қалыпқа түсіруге болатындығын көр-
сетеді. 
А. – ми сыңарларының локал- 
ды зақымдануы салдарынан адамның 
бұрын көргенін, естігенін, түйсінгенін 
қайтадан тани алмауы.
А. төмендегідей жіктеледі: 1) визуал-
ды А. – көз өткірлігінің сақталуы-
ның өзінде объектілерді, заттар мен 
олардың кескіндерін тұтас тани ал-
мау, оларды бөлшектей алмау; 2) так-
тилді А. – заттар мен объектілерді 
сипап ұстауда оларды тани алмау 
немесе өз денесінің локустарын тану-
дың бұзылуы, соматоагнозия деп ата-
латын дене құрылымы жөнінде абер-
рациялық, бұрмаланған түсінік; 3) ке-
ңістіктік А. – заттар мен олардың 
кескіндерін қабылдаудың сақталуын-
да адамдардың түрлерін тани алмау; 
4) есту А. – естудің фонематикалық 
қасиеттерінің, яғни сөйлеудегі дыбыс-
тарды ажыратудың бұзылуы; 5) әріп-
тік А. – оқудың бұзылу түрлерінің 
бірінің негізінде жататын А. түрі;
6) симультандық А. – бір мезгілде 
қабылданатын заттар мен құбылыс-
тардың санының күрт азаюы.
АГРАФИЯ
(грек. 
а – 
қаз. 
болымсыз- 
дық қосымшасы 
және 
grako – жаза- 
мын
) 
– 
сөйлеудің әртүрлі жағдайын-
да пайда болатын жазудың бұзылуы 
не жазу қабілетін толық жоғалтудан 
немесе сөздерді өрескел бұрмалау-
дан, буындар мен әріптерді тастап ке-
туден, әріптер мен буындарды сөз етіп 
қосуға қабілетсіздіктен, т.б. көрінеді. 
А. балаларда мидың органикалық же-
те дамымауымен байланысты тілінің 
жалпы дамуы кенжелеп қалуының 
бір көрінісі; нашар естудің немесе са-
ңыраулықтың салдарынан сөздерді 
дыбыстық талдаудағы кінәраттармен 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: