113
Этилен және С
3
-С
4
алкендерден басқа,
құрамына циклоалкендер,
алкадиендер, С
6
-С
8
арендер және басқа да компоненттер кіретін сұйық
өнімдер түзіледі. Әртүрлі бензиндердің пиролизі кезіндегі өнімдердің
шығымы мынадай:
Этилен . . 22-23%, Пропилен . . 10-17%, С
4
фракциясы . . 5-12%,
Арендер . . 6-13%
Кейбір елдерде пиролиз шикізаты ретінде керосинді-газойлды
фракцияны (170-380
о
С) қолданады. Этилен 16-23%, пропилен 15% және
сұйық өнімдер 50% шығыммен түзіледі.
Қазіргі кезеңде пиролиз процесінде ауыр шикізаттарды пайдаланып жүр.
Бұған себеп – энергетикалық дағдарыс, мұнайдың жетіспеушілігі,
сонымен
қатар пропиленге, бутилендерге, бутадиенге, арендерге деген сұраныстың
артуы болып табылады.
Кокстену
– бұл ауыр мұнай шикізатын өте жоғары температурада және
қысымда крекинглеу процесі. Түзілетін өнімнің бірі қатты қалдық – кокс
болып табылады.
Мұнай коксын алу үшін қолданылатын шикізаттарға – бензиннен
тазартылған мұнай, мазут,
жартылай гудрон, гудрон, крекинг-қалдық,
каталитикалық крекингтің ауыр газойлдері, пиролиз шайырлары, табиғи
асфальттар және жағар май дайындау өндірісінің қалдықтары жатады.
Кокстенудің өндірістік процестері 3 типке бөлінеді: белгілі бір уақыт
аралығында, жартылай үздіксіз және үздіксіз.
Қазіргі кезде көп таралғаны
баяу кокстену қондырғысында жүргізілетін жартылай үздіксіз кокстену
процесі.
Мұнай қалдықтарын баяу кокстеу процесі 505-515
о
С температурада, 0,2-
0,3 МПа қысымда жүреді. Процестің нәтижесінде мұнай коксынан басқа, газ,
бензин, орташа және ауыр костену дистилляттары алынады. Өнімдердің
шығымы мен олардың сапасы шикізаттың химиялық және фракциялық
құрамына және кокстену жағдайына байланысты.
Мұнайды біріншілік өңдеу қалдықтарынан 15-25%, ал екіншілік өңдеу
өнімдерінен 30-35% кокс түзіледі. Кокспен бірге біраз мөлшерде құнды
сұйық және газ өнімдері түзіледі. Олардың
жиынтық шығымы бастапқы
шикізатқа шаққанда 70% жетеді. Ауыр мұнай қалдықтарын кокстеу процесі
оларды дистилляттарға айналдырудың экономикалық тиімді әдістерінің
біріне болып табылады.
Баяу кокстену процесінде түзілетін газдың көмірсутекті құрамы
термиялық крекинг газының құрамына жақын, сондықтан мұнайхимиялық
синтездер үшін шикізат бола алады.
Кокстену бензинінің октан саны төмен (60-67), күкірттің мөлшері 1-2%,
сондықтан қолдану алдында оны гидротазалау
және каталитикалық
риформинг арқылы өткізу керек. Кокстену бензинінде қанықпаған
көмірсутектер көп (37-60%) болғандықтан, оны мұнайхимиялық өндірістің
құнды шикізаты ретінде пайдалануға (оксосинтез үшін) болады.
114
Керосин-газойлды фракция газды турбиналар және мотор отындарының
компоненттері ретінде, каталитикалық крекинг және күйе өндірісі үшін
шикізат ретінде қолданылады.
Достарыңызбен бөлісу: