139
кДж/моль
Бірақ, есептеулер көрсеткендей,
сутегі атомының, көмірсутек
радикалдарының және газ тәрізді көміртегінің түзілуіне жұмсалатын энергия
шығыны өте үлкен, мысалы:
Көмірсутектер радикалдарының түзілуіне жұмсалатын энергия шығыны
радикалдар іріленген сайын үздіксіз азаяды. Энергетикалық шығындарды
есептей келгенде, келесі сызбанұсқа сенімді көрінеді:
Аралық радикалдардың көміртекті тізбегінің өсуін радикалды-тізбекті
процесс
деп қарастыру керек, оның бірінші сатысы мына реакцияның
термиялық қозуы болып табылады:
Одан әрі түзілген радикалдардың екеуі де метан молекуласымен
әрекеттеседі:
Бірінші реакцияның нәтижесінде көміртекті тізбектің өсуі жүреді, бұл
процесс одан әрі жалғасады:
Көмірсутекті радикалдың басқа көмірсутек молекуласымен әрекеттесуі
нәтижесінде жаңа, жоғары молекулалы (сондықтан да тұрақты) көмірсутекті
радикал түзіледі. Әрине, мына сызбанұсқа
бойынша сутегі атомы мен
көмірсутекті молекуланың түзілуін күтуге де болатын еді:
бірақ бұл бағыт сутегі атомының өте тұрақсыздығына байланысты
термодинамикалық тиімсіз болып табылады.
Бензолдың полициклденуі сутегі атомының бөлініп шығуымен және
фенил радикалының ассоциациясымен басталады. Нәтижесінде бензол
сақиналары конденсацияланған полициклді молекулалар түзіледі. Процестің
тізбекті-радикалды сипаты анық. Түзілген
аралық көмірсутекті
140
радикалдардың
жұптаспаған
электрондары
жоғары
дәрежеде
делокализацияланған, келесі кезекте олар конденсацияға түседі. Полициклді
көмірсутектердің көлемі өсе береді де, сутегіні шетке ығыстырады, оның
салыстырмалы мөлшері азая түседі. Кристаллиттердің біртіндеп қалыптасуы
жүреді, ал соңынан күйе бөлшектерімен бірігеді. Осының нәтижесінде күйе
құрылымы қалыптасады:
Достарыңызбен бөлісу: