Ассоциации «общенациональное движение «бобек» конгресс ученых казахстана
SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD
жүктеу/скачать 1,83 Mb. Pdf көрінісі
|
9 2 ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Тірек сөздер: Тарих
| SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD:
CHALLENGES OF THE XXI CENTURY" ASTANA, KAZAKHSTAN, FEBRUARY 2023 51 ШЕЖІРЕ - ҰЛТТЫҚ ТАРИХТЫҢ БІР ТАРМАҒЫ Магадиева Анель Жомартовна Әбілқас Сағынов атындағы ҚарТУ экономика факультетінің 2 курс студенті Ғылыми жетекші – Хамзина Карлыгаш Мауеновна Әбілқас Сағынов атындағы ҚарТУ доценті, филология ғылымдарының кандидаты Қарағанды, Қазақстан Аңдатпа: Әр адам өмірінде шығу тегі, ата-бабалары кім, олар не істеді, олардың тағдыры қалай дамыды және мемлекет құруда олардың өмірі қандай рөл атқарды деп ойлады. Тарихты білмейтін адам ата-бабаларынан қазіргі уақытқа дейінгі уақыт ағымын жоғалтады. Мақалада бабаларымыздың қалдырған әлеуметтік-адамгершілік үлгідегі өсиеттері мен рухани мұрасы жайлы насихатталады. Тірек сөздер: Тарих, мұра, адам, шежіре, мәдениет, уақыт, тағдыр. Адам өзінің ата-тегін зерттей отырып, өз түрінің өкілдері туралы көп нәрсені біледі, жаңа туыстармен танысады. Әрине, шежіре саласындағы білім олқылықтарының орнын толтыру үшін тиісті мәліметтерді зерделеу қажет. Бірақ теория зерттеудің бір бөлігі ғана. Негізгі міндет - отбасының, рудың барлық мүшелері туралы мүмкіндігінше көбірек ақпарат табу, өмірден белгілі фактілерді, оқиғаларды, естеліктерді жинақтау, содан кейін оның бәрін құрылымдап, асыл тұқымды жинау. Шежіре немесе жеті ата – қазақтың шежірелік тегі. «Шежіре» сөзі арабтың «шаджарат» сөзінен шыққан, ол осылай аударылады – шежіре, шежіре. Шежірені білу әр адамға парыз деген ежелден қалыптасқан. Бұл көшпенділердің жарысты жалғастыруға, өз халқының әдет-ғұрпын, мәдениетін есте сақтауға ұмтылуында әрқашан қажет болған дәстүр. Ғалымдар дала халқының шежіресін білу Ұлы дала халықтарының бірегей мұраларының бірі екенін атап өтеді. Бұл басқа мәдениеттердің ата-баба кітаптарының элиталық сипатына қарағанда, әрбір дала тұрғынына мыңдаған жылдар бойы өзінің көне бастауын іздеуге мүмкіндік беретін ең демократиялық жүйелердің бірі. Шежіре – есте сақтау, ру мен адам тарихын сақтау, идеялық тәрбие беру қызметін атқарады. Ол бірегей генетикалық картаны білдіреді, соның арқасында мінсіз дені сау ұрпақтар жасалды. Сондай-ақ, ол дала халқының нығаюына, бірлігіне септігін тигізіп, шежірелік жіптердің күрделі тоғысуынан сабақтас тармақтарды табуға көмектесті. Қазақ халқында: «Жеті атасын білмеген жетесіз» десе, «Жеті атасын білген ұл – жеті жұрттың қамын жер» деген аталар сөзі бар. Осынау мақал-мәтелдерге қарап-ақ қазақ халқының өз тарихына қашанда құрметпен қарағанын аңғаруға болады. Қазақтардың шежіреге деген жаппай қызығуы белгілі бір рудың барлық мүшелерінің тізімі жазылған көп томдық кітаптардың шығуынан көрінеді. Мысалы, наймандар, дулаттар, албандар, байылдар немесе алимұлдар сияқты ірі рулар басқа халықтарды есепке алмағанда, қазақтардың құрамында бір миллионға дейін адам болуы мүмкін, олар атауларын сәл өзгерткен болуы мүмкін (Дулу → Дуғлат → Дулат). Салыстыру үшін айта кетейік, арғындардың саны миллионнан асады, ал қазақ емес (мысалы, Ресейде немесе Башқұртстанда тұратындар) арғындарды есепке алғанда бірнеше миллион. Шежірелерді тізімдейтін кітаптар 3 немесе одан да көп бөлем болуы мүмкін. Мысалы, Ж.Д.Уақбаеваның 2010 жылы шыққан «Ж.Д.» деп аталатын қазақтардың шежіресі туралы кітабы 3 бөлімнен тұрады. |