РәСӘй халыҡтары телдәре диалектологияһының КӨНҮҘӘк мәСЬӘЛӘЛӘре XVIII бөтә Рәсәй фәнни конференция материалдары


жыланкөз , өсімдіктің түйеқарын



Pdf көрінісі
бет142/200
Дата18.04.2023
өлшемі2,67 Mb.
#174842
1   ...   138   139   140   141   142   143   144   145   ...   200
Байланысты:
Dialectology-2018

жыланкөз
, өсімдіктің
түйеқарын
аталуы. Заттардың қасиеті заттардың қасиеті үлгісі

бойынша метафораланған бірліктерде екі нысан арасындағы терең анализ бен синтезді
176


жүргізуді талап етеді. Мысалға, 
ақмарқа 
(балық) атауында адам санасында төрттүлік малдың
ішінде
марқаның
«еттілігі», майлылығы ақпараттары таңдалынуы атауға қажет нысанның,
яғни балықтың қасиетін білуді талап етеді. Ауысуда денотаттың «етті, майлы» семалары өзге
категорияға өтіп, атау жасауға негіз болады. Осы үлгі бойынша 
балдың
«тәтті», «дәмді»,
тастың
«қаттылығы», «беріктігі»,
оқтың
«ұшқырлығы», сияқты заттың қасиеттері өзге
заттардың қасиеттерін сипаттау үшін метафораланады. Соның нәтижесінде,
балқаймақ,
балмұздақ, тасқабақ
атаулары жасалған. Сонымен қатар, заттың қасиет, белгілері жан-

жануарлар, құс қасиет, белгілері
таскене, тастүлек, тасбақа
сияқты атауларда, және
қасиет, белгі → ауру атауы
тасөкпе
бірлігінде көшу үлгілері де кездеседі. Нысандар
қасиетін өзге нысандар арқылы беруде түстердің беретін ассоциациялық мағыналарының да
зор. Мысалы: көк «күшті», «мықты» 
көктүйнек 
(ауру), 
көкжөтел 
(ауру), 
көксерек 
(қасқыр),
«арық»
көкжасық
(арық ет), көкбақа (ет) аталымдары жасалған. Бұл бірліктер түс

ауру
сипаты; түс жан-жануарлар қасиеті үлгілері бойынша жасалған. Түс қару қасиеті


үлгісінде
ақ
«таза», «қоспасыз» ақпараттары
ақберен, ақалмас, ақмылтық
атауларын
жасаған. Зат → өсімдік, жәндік түсі үлгісімен қанның қызыл түсі қанкөбелек, қанқыз, қаншие
атауларын жасаған. Сонымен қатар, қанның қызыл түсі «қызған», «нағыз» мағыналарын беру
арқылы 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   138   139   140   141   142   143   144   145   ...   200




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет