шаршап, жаяу ж үрсе демін алады, “ноғай” дегенш е, “ноқай” десең ізш і,
түкке ыңғайы келмейтұғын солдат ноғай, кашқын ноғай, “башалшік но-
ғай”,— деп. Орысқа күлуші еді: “Ауылды көрсе, шапқан, жаман сасыр бас
орыс”, — деп. Орыс ойына келгенін қылады деген... не айтса, соған нанады,
“үзын құлақты тауып бер депті — деп.
Сонда мен ойлаушы едім: “Ей, құдай-ай, бізден басқа халықтың барлығы
антұрған, жаман келеді екен, ең тәуір халық біз екенбіз” деп, әлгі айтыл-
мыш сөздерді бір үлкен қызық көріп, қуанып, күлуші едім...
Енді қарап тұрсам, сарттың екпеген егіні жоқ, шығармаған жемісі жоқ,
саудагерінің жүрмеген жері жоқ, қылмаған шеберлігі жоқ. Өзімен өзі әуре
болып, бірімен-бірі ешбір шаһары жауласпайды. Орысқа қарамай тұрғанда
қазақтың өлісінің ахиреттігін, тірісінің киімін сол жеткізіп түрды. Әке ба-
лаға қимайтүғын малыңды кірелеп, сол айдап кетіп тұрды ғой. Орысқа
қараған соң да, орыстың өнерлерін бізден олар көп үйреніп кетті. Үлкен
байлар да, үлкен молдалар да, еттілік, қырмызылық, сыпайылық-бәрі со-
ларда. Ноғайға қарасам, солдатыңа да шыдайды, кедейлікке де шыдайды,
қазаға да шыдайды, молда, медіресе сақтап, дін күтуге де шыдайды. Еңбек
қылып, мал табудың да жөнін солар біледі, салтанат, әсем де соларда. Оның
малдыларына құзғын тамағымыз үшін біріміз жалшы, біріміз кош алушы-
Үлы Тұранның Үлдары
135
136
мыз. Біздің ең байымызды: “Сенің (былғаныш) шақшы-аяғың білән пышы-
ратарға қойған идән түгіл, шық, сасы, қазақ” деп үйінен шығарады. Оның
бәрі бірін-бірі қуып, қор болмай, шаруа куып, өнер тауып, мал тауып, зор
болғандық әсері. Орыска айтар сөз де жоқ, біз құлы, күңі қадарлы да жоқ-
Достарыңызбен бөлісу: |
