Оразбаев Қ. И. О-65 Жалпы топырақтану
Лессті сазбалшықты және ауыр сазбалшықты күңгірт-
жүктеу/скачать 2,94 Mb. Pdf көрінісі
|
ЖАЛПЫ ТОПЫРАҚТАНУ
| Лессті сазбалшықты және ауыр сазбалшықты күңгірт-
күрең топырақ кескіні А о 3 см – күңгірт-сұр, өсімдік тамырларына толы, шаңды- кесекшелі, горизонталь қатпарларға бөлінеді, орташа саздақ, борпылдақ; А э – 23 см – күңгірт-сұр-қоңырлау, кесекшелі, ауыр саз- балшықты, тығыздалған, дендриттер тамырлар кездеседі; В і 23 – 38 см – күңгірт-сұр, қоңырлау реңкті, ауыр саз- балшықты, құрылымдық кесекшелердің қырлары жаңғақты коллоидты қабықшасы тығыздау; В а 38 – 55см – күңгірт-құба, ауыр сазбалшықты, тығыз, ұсақ призмалы, тамырлар, дендриттер кездеседі; В к 55 см-ден бастап қуқыл-құба, ауыр сазбалшықты, тығыз, НС1-дан шымырлайды, 90 см тереңдіктен бастап ақкөз- дер кездеседі. Топырақтың жоғарғы қабатының құрылымсыздығы аздап сортаңданғанын, ал В горизонтының қабыршақтануы мен ны- ғыздалуы – топырақтың жоғары горизонттарына коллоидты- лайлы тұнбалардың шайылып сіңетінін көрсетеді. Күрең топырақтарда қарашірік А және В горизонттарында болады, сондықтан жалпы қалыңдық А+В горизонт қалыңдықтарының қосындысы арқылы анықталады. В.В.Докучаевтың күрең топырақтар классификациясы бойынша оларды күрең топырақтарға ( құрамындағы қарашірігі 4% шамасындай) және ашық-күрең топырақтарға (құрамындағы қарашірігі 2 – 3%) жіктейді. Н. С. Коссович күрең топырақтарды үш тип тармағына бөлді: күңгірт- күрең (қарашірігі 5 – 6%), күрең (қарашірігі 3 – 4%), ашық-күрең (қарашірігі 2 – 3%). Тек бойынша бөлінуі: кәдімгі – жоғарғы горизонттар құ- рылымы кесекшелі, күрең түсті, В горизонтының төменгі бөлі- гінде немесе қарашірік горизонтында шымырлайды, тез еритін тұздар 1-2м тереңдікте, яғни тамырлы қабаттан төмен болады; кебірленген – жоғарғы горизонты құрылымысыз, bi горизонты біршама тығыздалған, құрылымы кесекті-призмалы, құба-қоңыр қабыршақпен көмкерілген; сортаңдау – тез еритін тұздары 0,25% кұрайды, солодтанған, құрылымдық кесекшелері бозғылт түсті кремнезем ұнтақтарымен көмкерілген, карбонатты, бетінен шымырлайды, топырақ кескіні толық қалыптаспаған. Тектер аралас болуы мүмкін, мысалы кебірленген-сортаңдау. Қарашірік горизонтының қалыңдығына байланысты топырақтарды қалың қабатты (А + В 50 см-ден көп), орта қабат- ты (30—50 см), жұқа қабатты (20—30 см) және қысқа қабатты ( 20 см-ден аз) деп бөледі. Кебірлену дәрежесі бойынша бөлу мынадай: кебірленген – 3%-да аз, шамалы кебірленген – 3-тен 5%-ға дейін, орташа ке- бірленген 5-тен 10%-ға дейін және күшті кебірленген – 10-нан 15%-ға дейін. Топырақ түрлерін жоғарғы горизонттардың механикалық құрамы бойынша, ал разрядтарды аналық жыныстары бойынша бөледі. Дала белестері арасындағы ойпаңдарда, өзендердің арна- үсті террасаларында шалғынды-күрең топырақтар қалыптасады. Бұндағы қосымша ылғалдылық шалғынды дала өсімдіктерінің дамуына септігін тигізеді (бидайық, жоңышқа, т.б.). Шалғынды- күрең топырақтарға қарашірік горизонтының едәуір қалыңдығы және органикалық заттар мен Қоректік элементтердің көп мөлшері болуы тән. Олар күрең топырақтар сияқты жіктеледі, сонымен қатар мұнда глейлі топырақтар бөлінеді. жүктеу/скачать 2,94 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|