«Қолданбалы биология және топырақтану негіздері»

қара бидай 67,7%, арпа 57,4%, сҧлы 76,3%, жҥгері 37,3%, ас бҧршақ 114,4%, 
қант қызылшасы 167,7%, қызыл беде 143,2%, зығыр 60%. Тҧқым бойына сіңген 
судың мӛлшері олардың химиялық қҧрамына дән қҧрылысының ерекшелігіне 
тікелей байлынысты.Тҧқымның кӛктеу кезіндегі жылудың маңызы зор.Тҧқым 
ӛсуіне ең қолайлы температура +25-35
0
С. 
Мемлекеттік стандарттың талабына сай егілетін барлық тҧқымның 
кӛптігінен аудандық,облыстық тҧқым бақылау лабораторияларына тҧқымның 
аздаған мӛлшеріндегі ҥлгісі жіберіледі.Тҧқым ҥлгісі жылына 2 рет егінді 
қамбаға қҧяр алдында және кӛктемде себер алдында алынады, шаруашылықта 
егу ҥшін сақтап қалдырылған әр дақылдың тҧқымын сол тҧқымның бір тобы 
деп атайды. Әр бір дақылдың тҧқым тобының мӛлшері шаруашылық егістігінің 
кӛлеміне, гектарына, себу мӛлшеріне байланысты болады. Әрбір дақылдың 
тҧқым тобы сол дақылдың белгілі бір сортына,бір репродукциясына шыққан 
тегі ортақ, бір мезгілде жинап алынған бірыңғай тҧқымның белгілі 
мӛлшері.Тҧқым тобының кӛлемі кӛп болған жағдайда оның егістік қасиетін 
толық анықтау ҥшін бақылау ӛлшемдеріне бӛледі. Бақылаудың бір ӛлшемі 
деп,кӛлемі аз не кӛлемі кӛп тҧқым тобының бір ғана бӛлігі.Мемлекеттік 
стандарт талабына сай бақылаудың бір ӛлшемінің кӛлемі дәнді-дақылдар ҥшін-
250ц,шӛптер ҥшін-50ц шамасындай болып,дақылдың тҥріне байланысты 
ӛзгеріп отырады. Бақылаған тҧқым ҥлгісі бақылау ӛлшеміндегі жиналған 
тҧқымның 4 бҧрышынан және ортасынан 3 тҥрлі тереңдікте 15 дән 
ойықтарынан алады.Ойық-жиналған дән бетінен 20см, ал қойма бҧрышының 1 
м тереңдігінен бір рет алынатын тҧқым ҥлгісі. Сонымен дән ойықтары дегеніміз 
– бір бақылау ӛлшемнен талапқа сай алынған алғашқы тҧқым ҥлгісін қҧрайтын, 
шамалы тҧқым мӛлшері. Алғашқы алынған тҧқым ҥлгісі мӛлшері жағынан кӛп 
болса оны бӛлгіштер арқылы немесе айқас бӛлу - әдісімен азайтып дәнді – 
дақылдар тҧқымын 1000 г, ҧсақ дәнділер тҧқымын 50-100 граммға жеткізеді. 
Әрбір тексеру лабортаорияға жіберілген жеке дән 25000 дәннің уәкілі ретінде 
болады.Сондықтан осы дәндерге тән қаситеттер лабортаорияда дҧрыс 
кӛрметілуі қажет. Орташа тҧқым ҥлгісінің ӛзі 2 бӛліктен тҧрады. 
1)Қапшыққа салынған 1 кг, бірінші жартысы тҧқымның тазалығын, 
ӛнгіштігін ӛсу кҥшін,1000 дәннің салмағын анықтауға арналып, ішіне тҧқым 
тобының қажеттілігін-қойманың реті, сорты репродукциясы, жиналған жылы, 
шыққан тегі, тазалық категориялары, шаруашылықтың аты кӛрсетілген 
этикеткамен байланады. 
2)Бӛтелкеге, 
шыны ыдысқа салынған 2-ші жартысы-тҧқымның 
ылғалдылығымен қойма зиянкестерімен зақымдану кӛрсеткіштерін анықтау 
ҥшін жоғарыдағыдай этикетка жапсырылып, әзірленеді. 
Тасымалға қолайлы болғанымен –бӛтелкеге салынған тҧқым тыныс алу 
кезінде бӛлінген газдың кӛбею нәтижесінде тҧншығып,ӛзінің егістік қасиетін 
жоюы мҥмкін. Сондықтан тҧқым ҥлгісінің жартысы міндетті тҥрде қапшықта 
болуы шарт. Тҧқымның сапалық қасиеті 3-ші кластық кӛрсеткіштен тӛмен 
болса,онда тҧқым себуге жіберілмейді. Арнаулы тҧқым шаруашылығында тек 
1-ші кластық тҧқым себілуі тиіс.Тӛтенше жағдайда 2-ші кластық тҧқым себуге 

рҧқсат етіледі. Тҧқымның орташа ҥлгісін тексерудің орташа қорытындысын да 
«Мемлекеттік тексеру инспекциясы тексерген барлық сапалы тҧқымға, тҧқым 
конденциялары» - туралы куәлік береді. Егер тҧқым барлық жағынан 
тексерілмей себуге рҧқсат етілмеген жағдайда, тҧқым анализінің қорытындысы 
деген қҧжат беріледі. 2-ші жағдайда тҧқымның қай егістік қасиеттірінің 
тӛмендігі, оның конденцияцаға жеткізу ҥшін не істеу керектігі кӛрсетіледі. 
Егілетін тҧқымның қажетті қасиеттеріне –тазалығы, ӛнгіштігі, ӛнгіштік кҥші 
тіршілігіне икемділігі, ылғалдылығы,мың дәннің салмағы зиянкестермен ауру 
қоздырғыштарға шыдамдылығы жатады. 

жүктеу/скачать 3,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: