БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕ АРИФМЕТИКАНЫ ОҚЫТУ

БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕ АРИФМЕТИКАНЫ ОҚЫТУ 
ТЕХНОЛОГИЯСЫ
АРИФМЕТИКАЛЫҚ МЫСАЛДАР МЕН ЕСЕПТЕР
Бастауыш мектепте оқушылар бірқатар білім, іскерлік және дағды алады. Сан туралы, амалдар 
туралы, есептерді шешу туралы, өлшеуіштер туралы қарапайым геометриялық фигуралар мен өлшеу 
туралы элементар түрде математикалық ұғымдар алады. Арифметикалық есептеу техникада да, 
физика, химия, биология сабақтарында да кең түрде қолданылады. Қоғамдық ғылымдарда санмен 
келетін материалдардың маңызы үлкен, сондықтан бұларды да арифметикасыз болмайды. 
Математикалық білімдер мен дағдылардың біреулерінің екіншілеріне тәуелді болып келетіндігінің, 
олардың өзара жүйелес және логикалық байланысты болатындығының басқа жағынан да тәрбиелік 
үлкен маңызы бар: оқушылар жеңіл, өздеріне түсінікті материалды оқу үстінде, материал қай сатыда 
болса да, шала оқылғанда ілгері сабақты ұғу қиын болатынын аңғарады; Мұның өзі еңбекке саналы 
түрде қарауға тәрбиелеудің алғашқы қадамы болып табылады.
Оқытудың тәрбиелік сипаты әсіресе есеп шығаруда айқын байқалады. Есеп шығаруда баланың, 
логикалық ой-өрісі, сөзі, елесі, есі және басқада қасиеттері жамып жетіледі. Оқушы есепті оның 
шартында айтылған процестерді көз алдына анық есептетіп, олардың арасындағы өзара 
байланыстарды жақсы түсінгенде ғана шығара алады, сонда ғана ол есептің шешу жоспарын жасап, 
ойын сөзбен баяндап бере алады. Математика дәл ғылым, сондықтан арифметиканы оқуда 
оқушылардың ережелер мен анықтамаларды дәл және қысқа түрде тұжырымдап айту талап етіледі. 
Арифметика сабақтарында оқушылар ережелерді, анықтамаларды, тұжырымдамаларды біліп қана 
қоймай, олардың мәнін, маңызын жақсы түсінетін, оларды дәлелдемелерде есептерді шығаруда 
қолдана алатын болу керек.

ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗДІГІНЕН ІСТЕЙТІН ЖҰМЫСЫ МАЗМҰНЫ 
ЖАҒЫНАН МЫНАДАЙ ТҮРДЕ БОЛУЫ МҮМКІН:
Мұғалімнің жәрдемімен
өтілген теориялық
материалды
пысықтау;
Мұғалімнің жәрдемімен 
шығарылған есептер мен 
мысалдарға
ұқсас есептерді, 
мысалдарды шығару;
Мұғаліммен бірге 
қарастырылған мысалдар 
мен есептерге,
сұрауларға ұқсас есептер. 
Мысалдар, сұраулар ойлау;
Мұғалімнің 
сұрауларына 
жауап беру;
Өткен оқу жылдарында 
және сол жылдың 
өзінде өтілген
материалдарды 
оқушылардың 
өздігінен қайталауы.

ҚОРЫТЫНДЫ
•
Кіріспеде бастауышта және орта буындарда есепті шығаруға уйретудің жалпы әдісіне тоқталған. Математиканы
оқыту процесінде есепті шығара білу шеберлігін қалыптастыру, жетілдіру және дамытудың бағыттары:
•
Есеп шығаруға үйретуі есеп мазмұнының өзі белгілі-бір тапсырма сұрақтар жүйесін қамтиды және оны шығару
процесінде сәйкес талдау, жауап таңдау және іздеу сияқты күрделі ақыл-ой операциялары орындау талап етеді.
Бұл балалардың
психологиялық
жас
ерекшелігіне
сәйкес, әр баланың түрліше меңгеруіне байланысты
орындалған. Балалардың
топтық,
өзіндік
ерекшеліктері
қабілет деңгейлерінің түрлілігіне байланысты. Әр
сыныпта есепті өздігінен шығаратын оқушылардың аздығы есеп тексінің мазмұны жан-жақты түсіндіріп беруді
керексінеді, кейбіреуі есепті мүлде шығара білмейді. Осыны ескеріп әр балаға жеке дара қатынас жасаған жөн.
•
Есепті шығара білу шеберлігінің құрамды бөліктері келтірілген. Онда:
•
Есептің құрылысын ажырату;
•
Есепті талдай білу;
•
Есепті түрлендіре білу, жауабын жобалай білу;
•
Күрделі есеп шешуінің жоспарын құрастыра білу;
•
Жауабын табу, тексеру;
•
Баланың есепке шығаруға үйретуде мұғалімнің есеп шығаруға үйрету әдісінің әлсіздігі, таяздығы әсер етеді. Көп
жағдайда ұстаз өзі жоспар құрып, аналитикалық немесе синтетикалық тұрғыда Ұзақ талдау жасап, оқушылардың
өздігінен жұмыс жасауын ойластырмайды. Оқушылар тақтадан не мұғалімнің ауызша шығаруын еске түсіріп тек
көшірумен айналысады. Ұстаздығы бүл кемшілік оқыту процесінің әрбір кезеңдерінде шәкірттерді есепке шығара
білу шеберлігіне үйрететін қарапайым дағдыларының сақталмауы.