С. В. Кожанова Жалпы иммунология

320
III Бөлім. Адаптивті иммунитет
В-лимфоциттерге жатпайтын бетінде І§С-ге арналған Ғс-рецепторлары 
бар үлкен гранулалы К-лимфоциттер аткарады. Бұл жасушаларды 
бұрын N К-жасуша деп атаған, ал казір 
табиғи жасушалардың
субпопуляциясы деп атайды, ал ІМК-лимфоциттер ісік жасушаларына 
арнаиы емес цитотоксикалық
әсерін көрсетеді. І§0 молекуласы өзінің 
ҒаЬ-үзіндісімен ісік жасуша бетіндегі антиген детерминантымен 
байланысады, ал Ғс-үзіндісі К-жасушанын Ғс-рецепторымен косылады. 
Бұл рецепторлар аркылы К-жасуша белсенеді және ісік жасушасынын 
мембрана бұзатын біркатар медиаторлар (нәруыздар) түзеді.
Жоғарыдағыларды коса келе, ісікке карсы иммунитетте В-жүйенің 
рөлі бірыңғай емес. Жиі жағдайда ісік антигендеріне карсы антидене 
түзілуі ісік өсуіне тоскауыл жасамайды, керісінше оны үдетеді. Соған 
карамастан, кейбір ісіктер кезінде антиденелердін ісікке карсы әсері 
болады, бірак В-жүйесін коздырушы заттарды байкап тағайындау ке- 
рек, себебі ісік ауруының ағымын әрі карай киындатуы ыктимал.
ҚАТЕРЛІ ІСІККЕ ҚАРСЫ ИММУНИТЕТТІҢ 
ЖАСУШАЛЫҚ МЕХАНИЗМДЕРІ
Қатерлі ісікке карсы иммунитетте манызды рөлді туа біткен және 
адаптивті иммунитет жасушалары, біріншіден 
Т-лимфоциттер, ма-
крафагтар, АК-жасушалар
атқарады (17.2-сурет). Т-лимфоциттердің 
ішінде ісік жасушаларына карсы арнайы цитотоксикалык кызметті 
Тхі және СЭ8+ цитотоксикалык Т-лимфоциттер (ЦТЛ) аткарады.
Тхі ісік антигенін II класс МНС антигендерімен бірге, антигента- 
ныстырушы жасуша (АТЖ) бетінен танып, белсенеді және цитокин- 
дер түзеді. Олардың көмегімен ісікке карсы иммуниттетің біркатар 
механизмдері косылады. Сөйтіп, Тхі түзетін ИЛ-2 аутокринді түрінде 
Тхі, С 0 8 +ЦТЛ мен N К-жасушалардын көбеюін косымша күшейтеді; 
солай иммунды жауаптын күші жоғарылайды. Тхі бөлетін ісік не- 
кроздаушы факторлар ТІЧҒ-а және ТҚҒ-Р ісік жасушаларынын апоп- 
тозын тудырады. Тхі, СӘ8+ ЦТЛ және ҚК-жасушалар бөлетін ІҒЦ-ү 
ісіктің өсуін тежеумен бірге, эндогенді иммунмодулятор ретінде, ісікке 
карсы иммунитетте катысатын макрофагтарды, Т-лимфоциттерді 
және N К-жасушаларды белсендіреді. Макрофагтарды Тхі макрофаг 
каруландырушы фактор да (МАҒ) бөлу аркылы белсендіреді.
СӘ8+ ЦТЛ
ісікке карсы арнайы цитотоксикалық әсер көрсетеді. 
Олар ісікерекшелі антитендерді I класс МНС нәруыздарымен бірге

17-Тарау. Ісікке қарсы иммунитет
321
17.2-сурет. 
Цитокиндердің ісікке карсы иммунитетте катысуы
танып, белсенеді және 
ісік жасушаларына цитотоксикалық әсер көр-
сететін
грануласынан біркатар цитокиндерді түзеді. Ол цитокиндер: 
перфорин, лимфотоксин (ісік өлтіруші, фактор-|3 — Т ^Ғ -Р ) және 
фрагментиндер. Бөлінген перфориннін мөлшеріне байланысты ісік 
жасушалары не некрозға, не апоптозға ұшырайды.
Егер перфорин аса жоғары мөлшерде болса, ісік-жасуша мембрана- 
сында көп өзектер пайда болып, жасушалардын лизосомды ферменттер 
белсенуімен және кабыну серпілісмен бірге жүретін осмостык лизис 
көбірек жүреді. Мүндай жасушаның өлуін 
некроз
деп атайды. Егер пер- 
форин мөлшері төмен болса, онда аз өзектер аркылы жасушаға фраг- 
ментиндер түсіп, ісік жасушаның 
апоптоз
аркылы өліміне соктырады. 
Апоптоз үдерісі Т ^ Ғ -р ісік жасушалардың Ғаз-рецепторларымен 
(С095) байланысқанда күшейеді.
Ескертуде болуы тиіс, негізі көпшілікті ісік жасушаларынын бетінде 
МНС 1 класс нәруыздарының экспрессиясы өте күрт төмендейді, не 
жойылады. Сондыктан СЭ8+ ЦТЛ ісік жоюында рөлі төмендейді. Қа-

322
III Бөлім. Адаптивті иммунитет
терлі ісік тану кезінде «анкау» СЭ8+ ЦТЛ белсенуі, екінші — костимул- 
даушы белгі алуға байланысты болады, ал ісік жасушаларының көбінде 
костимулдаушы молекулалар негізі аз болады, сондыктан «аңкау» СЦ8+ 
ЦТЛ екінші белгі алмай, клондык анергияға ұшырауы мүмкін. Экспе- 
рименталды түрінде тышкандар меланомасы жасушаларына В7 кодтау- 
шы генді енгізгенде, «анкау» СЭ8+ ЦТЛ, жетілген дифференциаланған 
жасушаға айналуы белсенгендігі көрсетілген. Бұл жағдай меланомаға 
карсы В7 трансфекциялы меланома жасушаларынын негізінде вакцина 
дайындауға мүмкіншілік береді.
МК-жасушалар. ІЧК-жасушалардын ісік жасушаларды тануы МНС- 
нәруыздармен рестрикцияланбаған, сондыктан ісіктердін көбінде 
МНС I класс молекулалары азайған кезде, олардың белсенділігі 
төмендемейді. Белсенді ісік жасушаларын КІ К-рецепторларымен 
таныған ІЧК-жасушалар негізі Т ^ Ғ -а мен ІҒ1Ч-а және перфорин 
бөледі, солар аркылы ісік жасушаларынын апоптозын шакырады. Со- 
нымен катар, ІҒЬІ-а Тхі мен эффекторлы С Э 8+ ЦТЛ дифференцияла- 
нуын да белсендіреді.

жүктеу/скачать 19,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: