С. В. Кожанова Жалпы иммунология

188
III Бөлім. Адаптивті иммунитет
Басым жағдайларда иммундык жауап аралас түрде өтеді, бірак им- 
мунитеттің не жасушалык, не гуморалдык тізбегі басымырак болады.
Адаптивті иммунды жауап 
кешенді серпіліс
болып келеді — жасу- 
шалык пен гуморалдык бөліктері бөлек емес, бір-бірімен тығыз байла- 
ныста жұмыс жасайды. Иммундык жауапка әдетте, барлык иммундык 
жасушалар (Т-лимфоциттер, В-лимфоциттер және антигенді танысты- 
рушы жасушалар) катысады да, әрбір жасуша өз кызметін аткарады. 
Антигенді тану жэне адаптивті иммунитеттің жасушалың немесе
гуморалдык механизмдерінің
, жиі екеуініңде бірдей, 
іске қосылуы
— 
аталган уш жасушалардың бір-бірімен эрекеттесуі арқылы жузеге аса-
ды.
Бұл үдерісті 
иммунды-хабарлы жасушалардың коопераңиясы
деп 
атайды.
Антиген таныстырушы жасушалар
(ДЖ мен МФ, В-лимфоциттер) 
антигендерді Т-лимфоциттер тануына 
қажетті пішінге келтіріп таны-
стырады.
В-лимфоциттердің негізгі қызметі
— ағзаға түскен 
антигендерге
карсы 
антиденелерді тузу.
Антиденелер — бұл арнайы нәруыздар — 
иммуноглобулиндер. Антиденелер иммундык жүйенін шеткі органда- 
рында түзіледі, одан канға түсіп, кан аркылы ағзадағы барлык ағзалар 
мен тіндерге таралады.
Т-лимфоциттер жасушалык иммунитет серпілісін жүзеге асырады, 
олар сонымен катар, 
антигендерді тануға және жасушалық, гуморалдық
иммундық жауаптардың басталуына және реттелуіне қатысады.
Т-лимфоциттериммунологиялық төзімділіктің қалыптасуына жэне оның
сақталып туруына
ыкпал етеді, Т-лимфоциттерден 
иммунологиялық
зерде жасушалары
калыптасады. Егер де ағза антигенмен екінші рет 
кездесетін болса, онда зерде жасушалардын иммундык жауаптың жыл- 
дам калыптасуына кабілеті болады.
Антигендермен эрекеттесу бойынша иммундық жауап біріншілік жэне
екіншілік адаптивті иммунды жауапқа бөлінеді.
Біріншілік адаптивті иммунды жауап
антигенмен бірінші рет 
жанасканнан кейін 5—7 күндері дамиды. Біріншілік адаптивті гуморал- 
дык иммундык жауаптың негізі В-лимфоциттердің белсендірілуі және 
олардың антидене (көбінесе І§М) түзетін плазмоциттерге айналуы бо- 
лып табылады. Жасушалык адаптивті иммундык жауап пісіп-жетілген 
эффекторлы Т-лимфоциттердің пайда болуымен белгіленеді. Антиген- 
мен біріншілік жанасудан кейін зерде Т- және В-жасушалары түзіледі.
Екіншілік иммундық жауап
көптеген көрсеткіштері бойын- 
ша біріншілік жауаптан ерекшеленеді. Екіншілік иммундык жауап

11 -Тарау. Адаптивті иммундық жүйенің қурылысы. Лимфоциттер генезі.
189
кезіндегі жасырын кезең өте кыска, жылдам дамиды, антигеннің аз 
мөлшеріне де жүреді, оның айкындалған пісіп-жетілу белгілері бар, ан- 
тигенге катысты гуморалдык және жасушалык факторлар арнайылығы 
өте жоғары болады. Екіншілік иммундык жауап біріншілік иммундык 
жауапка карағанда, ағзаның корғанысын тиімдірек камтамасыз 
етеді. І§М жауабының белсенділігі мен күші ілкі және салдарлык 
серпілістерде бірдей болады. Ал 1§0-дін денгейі ілкі жауапка 
карағанда, салдарлык жауап кезінде әлдекайда жоғары. Екіншілік 
адаптивті иммундык жауаптын жоғары деңгейде болу себебі — ағзада 
зерде жасушалардың болуына байланысты (1 Е5-сурет, түрлі түсті жап- 
сырманы караңыз).
Егер 
адаптивті 
иммундык жауаптың 
каркындылығы 
енген 
антигендердің мөлшеріне тепе-тен келсе — мұндай иммундык жау- 
апты 
нормэргиялық
деп айтады, яғни антидене және антиген арнайы 
Т-лимфоциттердін мөлшері енген антиген мөлшеріне сәйкес болады.
Егер де адаптивті иммундык жауаптын каркындылығы шамадан 
тыс болса, 
гиперэргиялық
жауап дамиды. Ағзада жоғары сезімталдык 
жағдайы қалыптасып, клиникалык тұрғыда аллергиялык серпілістер 
күйінде көрініс береді. Кейбір жағдайларда макроағза әр түрлі се- 
бептерге байланысты енген антигендерге адаптивті иммундык жа- 
уап кайтармайды. Адаптивті иммунды жүйенін мұндай арнайы 
ареактивтілік
жағдайы 
иммунологиялық төзімділік
деп аталады 
(төзімділік — жауап қайтармау, шыдамдылык).

жүктеу/скачать 19,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: