Белегова әлия ақанбайқызы болашақ дене шынықтыру мұғалімдерінің рефлексивтік мәдениетін
жүктеу/скачать 3,25 Mb. Pdf көрінісі
|
дш
| Бірінші деңгей
адамның басқа адамдармен қарым-қатынасы арқылы өзін- өзі тануды жүзеге асыратындығымен ерекшеленеді, бұл негізінен сыртқы сәттерді ескере отырып, яғни, киімге, мінез-құлқына, көрінісіне көп көңіл бөледі.Өзі үшін қолданатын қабылдау - өзін-өзі қабылдау және өзін-өзі қадағалау. Өзіңізді осы деңгейде біле отырып, адам өзінің өзін-өзі тану актісін белгілі бір жағдайға байланыстырып, тұтастығымен, мәнін ескерместен байланыстырады. Екінші деңгей өмір үрдісінде адамдар көбінесе қоғамның белгілі бір технологиясына, оларға қойылатын ережелер мен нормаларға бағынатын әлеуметтік адамдар ретінде көрінеді. Бірақ рецепттер жүйесі жағдайлардың немесе өмірлік жағдайлардың барлық нақты нұсқаларын ұсына алмайды сондықтан адам таңдауға мәжбүр болады. Таңдау еркіндігі және ол үшін жауапкершілік-бұл өзін-өзі танудың жеке деңгейінің өлшемдері. Органикалық деңгейде өзін-өзі тану адамның физикалық «өзін-өзі» көрсетеді, оның ішінде бейсаналық, негізінен тек өзін-өзі сезіну, ол дәстүрлі түрде әл-ауқат ретінде анықталады. Денсаулықты кейбір жалпылама сипаттамалар ретінде қарастыруға болады (әлсіздік, сергектік сезімі, жеңілдік, ішкі әл-ауқат), басқаша айтқанда, физиологиялық және психологиялық жайлылық сезімі. Демек, көңіл адамның биологиялық аналогы өзіне-өзінің қатынасы. Дегенмен адамды көңіл-күйі емес, қылықтары анықтайды. Рефлексия – субъектінің психикалық акті мен күйлерді өзінше талдау және тану үрдісі. Психологиялық еңбектерде рефлексия бірде индивидтің ойларының мазмұнына шоғырландырылатын қабілетпен теңестірілсе, бірде оны ішкі тәжірибесімен, білімнің ерекше көзімен теңестіріліп, түйсіктен, сыртқы дүниеден бөлініп қарастырылады. Әлеуметтік психологияда рефлексия − әрекеттегі субъектіні басқа индивидтер мен қауымдастық қалай қабылдайтынын, бағалайтынын ұғынудың түрі және адамның өзі туралы білім және түсінік қана емес, өзгелердің өзіне деген көзқарастарының қандай екенін анықтау. Диссертациямен жұмыс барысында біз рефлексия мәселесін зерттеген ғалымдар еңбектеріне жасалған талдаулармен таныстық. Соның бірінде 35 С.В.Загребельная рефлексия ұғымын анықтауда зерттеулерді келесідей топтауды ұсынады: 1. Адамның өзіндік санасын зерттеумен байланысты жұмыстар. Бұл зерттеу бағытында әр түрлі әрекеттегі өзіндік бақылау, бағалау, өзіндік сана аспектісіне қатысты материалдар жинақталады. 2. Проблемалық міндеттерді шешу барысындағы шығармашылық ойлауға арналған жұмыстар. Бұл жерде рефлексия - субъектінің өзіндік ойлау үрдісін ұғыну ретінде түсіндіріледі. 3. Кибернетикалық-әлеуметтік-психологиялық тұрғыдағы зерттеулер- мен байланысты жұмыстар. Бұл жерде рефлексия - басқа адамдардың санасын, ойын тану қасиеті, басқа адамда болып жатқан жағдайларды түсініп, оны өзінің ішкі дүниесінен өткізе білу үрдісі ретінде анықталады [107]. В.А.Бажановтың пікірінше, рефлексивтіпроцедуралардажәне ішінара жарияланған мақсаттарда пайдаланылған аргумент түрінен шықса, онда қазіргі заманғы ғылыми білімдердің рефлексиялығы теориялық, метаэтериялық, пәнаралық, жалпы ғылыми және философиялық-әдістемелік рефлексияға бөлінеді. Бұл жағдайда, автордың пікірі бойынша, аргументтің сипаты көбінесе рефлексия деңгейінің көрсеткіші болып табылады. С.Ю.Степанов және И.Н.Семенов рефлексияның объектісіне байланысты оны келесідей топтауды ұсынады: 1. Кооперативті рефлексия. Оның объектісі- ұжымдық өзара әрекеттің рольдік және позициялық ұйымдастыруы туралы білімі. 2. Коммуникативтік рефлексия. Объектісі – басқа адамның ішкі дүниесін ұғыну мен оның қылықтарының себептері туралы түсінік. Бұл жағдайдағы рефлексия - адамның адамды тануының ерекше сапасы. 3. Тұлғалық рефлексия. Объектісі – «Мен» ұғымын санадан қайта өткізу. «Мен» ұғымына сәйкес әрекет ету мен оның даралылық ретінде қабылдануы. 4. Интеллектуалдық рефлексия. Объект және олармен әрекет ету туралы білім еске түсіріледі [108]. Осы айтылғандарды төмендегідей сурет түрінде бейнеледік (сурет 2). Сурет 2 - Рефлексияның жіктемесі Ескерту - С.Ю.Степанов және И.Н.Семенов бойынша Рефлексивная психология и педагогика творческого мышления. – Запорожье: ЗГУ,1992. – 224 с. [108] Кооперативті рефлексия Коммуникативтік рефлексия Тұлғалық рефлексия Интеллектуалдық рефлексия 36 Бұл талдаулар ғылымдағы рефлексияның бұл ойдың стереотиптерін қабылдамайтын «мета-деңгей» (ғылыми) сананың ғана емес, сонымен қатар ғылым мен оның дамуын ерекше көзқараспен қарастыруға болатын түбегейлі өзгеше жағдайдың ғана емес, зерттеу объектісінен оның құралдарына, когнитивтік белсенділік құралдарына, таным пәнінің қызметіне назар аудара ды. Сонда ғана «ойлау туралы ойлау» жүзеге асырылады және осылайша, таза теориялық маңызы бар, шын мәнінде рефлексивті процедура жүзеге асады, дей келе р жүктеу/скачать 3,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|