ТОЗУ ЖӘНЕ ТОЗУҒА ТӨЗІМДІ МАТЕРИАЛДАР

•
Тозу жұмыс массасы бөлшектер, оның көлемінің немесе сызықтық өлшемдері азаюымен 
сипатталады.
•
Рұқсат етілген жəне шектеу тозуын ажыратады. Қолайлы тозуымен бөліктің жұмыс 
қабілеті сақталады. Ең соңғы тозу, пішін мен өлшемдегі осындай өзгерістермен сипатталады, 
онда одан əрі пайдалану мүмкіндігі болмайды. 
•
МОСТ 
27674-88 
бойынша 
механикалық, 
коррозиялық-механикалық 
жəне 
электроэмоустивтілік мынадай түрлері бөлінеді. 
•
Тозудың ең көп тараған түрі - механикалық əсер етудің арқасында пайда болған 
механикалық тозу. Механикалық əсердің табиғатына байланысты механикалық тозудың 
келесі түрлері бар: 
•
абразивті - бос немесе қозғалмайтын қатты бөлшектердің кесу немесе сызаттар əсерінің 
нəтижесі. Таза металдардағы абразивті тозуға төзімділік олардың қаттылығына 
пропорционалды: e = b HB (E эталондық үлгімен салыстырғанда салыстырмалы тозуға 
төзімділік, b - пропорционалды коэффициент). Қорытпаларда бұл тəуелділікті байқау мүмкін 
емес; 
•
Шаршау - қатты бөлшектердің байланыс аймағын қайталама деформациялаудың 
нəтижесі. Байланыстың шаршағышын сандық бағалау жүктеме циклдерінің саны бойынша 
немесе жұмыс уақытында бетінің шаршау ақаулығы пайда болғанға дейін анықталады; 
• эрозия - сұйық немесе газ ағындарының əсерінен, жоғары жылдамдықпен қозғалатын 
қатты бөлшектер; 
• кавитация - қатты дененің беті арқылы сезілетін көптеген микро гидравликалық 
əсерлердің салдарынан, оның жанында сұйықтықтың құлауының буының көпіршіктері. 
Кавитацияның тозуы сұйық ортада жұмыс істейтін машина бөлшектері үшін тəн. 
Кавитацияның бұзылуы сығылған кратердің пайда болуы. 
•
Сұйықтықтың немесе газдың ағыны, өлшенген абразивті бөлшектері бар, гидро - немесе 
газоабразивтық тозудың себебі болып табылады.
•
Коррозия-механикалық тозу тотығу ортасының механикалық жəне химиялық əсерімен 
бір мезгілде жүреді (мысалы, болат бөліктердің екі қырлы бетінің дірілдеу қозғалысы кезінде 
коррозияға кедергі келтіреді). 
•
Электроэроздық тозу байланыс бетін бұзу кезінде жəне материалдың массасын беру 
кезінде электр зарядының əсерінен көрінеді. 
•
Ағымдардың заңдылықтарына байланысты əртүрлі тозу түрлері болады 
439

Алуан себептерін тозудың бір мезгілде əсер көптеген факторлардың тозудың 
жылдамдығы, тез ауыстыру шарттарын үйкеліс арналған кедір-бұдырлы қарым-қатынаста 
болатын беттерінде конструкциялық материалдарды таңдау жəне оларды өңдеу түрін, 
үйкелу түйіндерінің жəне машиналардың жұмыс органдарының сенімді жұмысын 
қамтамасыз етуін айтарлықтай қиындатады 
Тозу жылдамдығы мен тозуы уақытқа байланысты. Тозудың үш кезеңі бар (сурет 
19.1): I - бастапқы кезең, онда тозу тұрақты баяу жылдамдықпен жүреді; II - қалыпты тозу 
кезеңі, ол үшін кішкентай жəне тұрақты тозу жылдамдығы тəн; III - апаттық тозу кезеңі. 
Апатты тозуы яғни қатты денелi дəнекерлеу жəне қалыптастыру конкреций жүреді 
дəнекерлеу ұпай, сынған, сызат түсіре ме жəне возмутительным жəне үйкеліс бетінің елеулі 
залал бойынша, үйкеліс бетінің ұстап жүреді. Бастапқы жəне тұрақты мемлекеттік тозу 
жылдамдығын азайту, апатты тозу алдын алу жөніндегі төзімділігін қамтамасыз ету. Киім екі 
топқа бөлінген көптеген факторлардың əсерінен дамиды: 
• қатты материалдардың қасиеттері бойынша анықталған ішкі; 
• жүктеме қолдану (статикалық, динамикалық, тұрақты, айнымалы, табиғаты, қатты 
денелердің өзара іс-қимыл аймағында жағдайлар (температура, қысым, салыстырмалы 
қозғалыс жылдамдығы, жұмыс алаңы не Майлау беттік қасиеттеріне кедір), үйкеліс түрі 
(жылжымалы немесе жылжымалы) сипаттайтын сыртқы қайтымды) 
Тегістеу беттерінің өзара əрекеттеуінің əр түрлі жағдайына қарамастан болат бөлшектерінің 
тозуға төзімділігін арттыру көптеген механикалық тозу түрлері, əдетте байланыстың бетінін 
жоғары беріктігі мен қаттылығын үйлестіру арқылы қамтамасыз етіледі.

көлемді немесе жоғары қабаттың қатаюы арқылы термиялық бөліктендіру;

жоғарғы қабатын қатайту үшін жəне жоғары байланыс үйкелісін өзгерту үшін 
химиялық-термиялық өңдеу; 

бөлшектерсіз тозуға төзімді жоғары қабаттарын балқыту; 

тозуға төзімді бөлшектерін қабаттырып жауып өзара бөлшектерін балқыту.
440 
Сурет 19.1. Тəуелділік 
тозу уақыты 

Бұрмаланған абразивтік бөлшектермен өзара əрекеттескен кезде материалдардың тозуға 
төзімділігін бағалау MOST 23.208-79 сəйкес орындалады. Зерттелген жəне эталондық 
материалдардан алынатын
үлгілер абразивтік бөлшектерді киіп, үйкеліс аймағына жіберіледі 
жəне айналатын резеңке роликпен үлгіге дейін басылады. Сынақ жəне анықтамалық 
материалдардың үлгілерінің тозығын өлшейди жəне
салыстырады.
Суретте. 19.2 2 ұстағышында бекітілген 1 сынақ үлгісі айналмалы резеңке роликке 6 
басылады. Жүктеме тетігінен 3 жіберіледі.Абразивті
диспенсерден 5 бағыттау науасы 
бойымен үйкеліс аймағына жіберіледі. Тестілеу шарттары: роликті басып шығару күші 44,1 
N, роликтің айналдыру жылдамдығы 1 с-1 болса, сынама сынағының анықтамалық
материалдан ұзақтығы абразивтік берілу кезінен бастап роликтің 600 айналымы, сынақ 
материалынан үлгі сынақ уақыты 600-ден 3600 революцияға дейін.Абразивті болғандықтан, 
жұмыс жағдайына сəйкес
келетін, бірақ астық мөлшері 1 мм-ден аспайтын материал 
қолданылады. Тозуға төзімділікке жалпы салыстырмалы бағалау кезінде түйіршікті 
электрокордум қолданылады. 

жүктеу/скачать 8,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: