Жәдидшілдік – ХІХ-ХХ ғғ. межесіндегі исламды модернизациялау жолындағы
жүктеу/скачать 294,84 Kb. Pdf көрінісі
|
Картабаева Е.Т. 1
- Бұл бет үшін навигация:
- Әдебиет
| Қорытынды.
Сонымен, мақалада қарастырылған мәселелерге қорытынды жасайтын болсақ, ХІХ-ХХ ғасырлар межесінде Ресей империясының мұсылман халықтары арасында, соның ішінде Қазақстанда орын алған жәдидшілдік қозғалыс, сипаты бойынша исламды модернизациялау бағытындағы қозғалыс болды деп бағалауға болады. Қозғалыс көсемдері өздерінің ең басты мақсаты - ислам дінін артта қалуға алып келген кері құбылыстардан тазарту, атап айтқанда, кертартпалықтан, тоғышарлықтан, надандықтан, фанатизмнен, дүмше-молдалықтан арылту және сол арқылы бүкіл қоғамды артта қалушылықтан құтқару, өркениет жолына қайта салу деп түсінгеніне көз жеткіземіз. Өйткені, ислам діні, қарастырылып отырған кезеңде Ресей империясының қоластында отырған түркі халықтарының, соның ішінде қазақ халқының да идеологиялық негізі, ұлттық санасының, рухани мәдениетінің, салт-дәстүрлерінің негізінде жатқан өзегі болған болатын. Мұны біз сол кездегі ұлт көшбасшыларының, соның ішінде жәдидшілдік қозғалыс көсемдерінің көзқарастарынан, қызметінен айқын түрде көреміз. Жәдидшілдік қозғалысының көшбасшылары бұл қозғалыспен тек дәстүрлі мұсылман мектебін модернизациялауды ғана байланыстырған жоқ, сонымен бірге өз халқының жалпы адамзаттық өркениет жетістіктеріне тартылуын да байланыстырды. Осы тұста тарихтың балама дамуы теориясын қолданатын болсақ, большевизм келіп килікпегенде, жәдидшілдік идеяларының іске асуы ешқандай тап күресінсіз-ақ, өркениетті жолмен қоғамды дағдарыстан алып шығуы мүмкін еді деген қорытынды жасауға болады. Әдебиет: Нұрмұратов С.Е., Сатершинов Б.М., Шағырбаев А.Д. (2013). Мәшһүр Жүсіп Көпеев. – Алматы: ҚР БҒМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты. – 359 б Мухаметшин Р., Исхаков Д. (2007). Идеологические разногласия между представителями кадимизма и джадидизма // http://www.archive.gov.tatarstan.ru/magazine/go/anonymous/main/?path=mg:/numbers/2007_2/05/05_3/&searched =1 . Сафаров Г. (1996). Колониальная революция Опыт Туркестана). – Алматы. – С. 88 Бенигсен А. (1983). Мусульмане в СССР. – Москва. – С. 79. Асанова С.А. (2013). Ислам в духовной культуре Казахстана начала ХХ века. 23 Августа 2013 3848 0 https://e-history.kz/ru/contents/view/islam_v_duhovnoi_kulture_kazahstana_nachala_hh_veka__904 Гаспринский И. (2010). Мусульманская цивилизация // Газета «Переводчик-Терджиман . 1884 г. – 17 июня, № 22. https://islam.in.ua/ru/islamovedenie/musulmanskaya-civilizaciya Құдайберді Ш. (2007). Шығармалары. ІІ том. – Алматы. – 624 б. Жұмабаев М. (2005). Жан сөзі: Өлеңдер мен дастандар. – Алматы: Раритет. – 256 б. Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы 2008). Баянауылдан / Шығармалары. 13 том. – Павлодар: «Эко ҒӨФ. – 385 б. Дулатов М. Шығармалар жинағы. – Алматы, 1991. – 153 б. ЦГА РК. Ф. 64. Оп 1. Д. 3155. Лл. 1-7 Сабитов Н. (1950). Мектебы и медресе у казахов. – Алма-Ата. – 342 с. Байтұрсынов А. Білім жарысы // Қазақ. – 1913. – 31 мамыр. Садвокасова З.Т. (2005). Духовная экспансия царизма в Казахстане в области образования и религии II пол. XIX – нач. XX вв.). – Алматы. – 277 с. жүктеу/скачать 294,84 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|