О. Ж. Таукебаев 1,2, К. Б. Зулпыхаров
жүктеу/скачать 1,66 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1-кесте
– Жамбыл облысы, Талас ауданының су шаруашылық жүйелері № Суару жүйелері (каналдар) Ұзындығы, км Су өткізу қабілеті, м 3 /с Суарылатын алқап, мың га Талас өзені бойынша 1 МК Жиембет 5,6 6,0 - 2 МХК Узын 7,9 5,0 - 3 Абиш 3,5 0,5 0,267 4 Левая ветка 16 1,5 1,039 5 ПВМК Жиембет 8,3 1,4 0,530 6 Аккум 9,0 1,0 0,527 7 Кокколь 4,0 0,4 0,210 8 Жамбас 2,0 0,4 0,120 9 Жамбыл 3,0 0,3 0,080 10 Лоток 5,6 0,4 0,227 11 Кыдыр 7,0 2,0 0,243 12 Шаруашылык 15,0 3,0 0,924 13 Казахбай 7,5 2,0 0,448 14 МХК Жумабек 20,0 5,0 0,925 15 МХК Борибай 17,0 6,0 0,350 16 Борибай-2 6,5 0,3 0,206 17 Жадик 3,8 1,0 0,080 18 МК Ойық 5,4 23,0 - 19 ЛВМК 29,5 10,0 4,532 20 ПВМК 1,9 13,0 - 21 МЛР 6,0 13,0 - 22 Бахтымбет 11,0 3,0 0,066 23 Кызылжар 8,0 3,0 0,052 24 ТЛР – 2 2,5 2,0 0,120 Аса өзені бойынша 1 МК Султан 1,0 10,0 - 2 Орта арык 13,6 5,0 0,290 3 Жанатоган 2,3 3,0 0,020 Көктал өзені бойынша 1 МК Кызыл 8,2 25,0 - 2 Маятас 1,8 3,0 - 3 Мечеть 4,0 2,0 - Тамды өзені бойынша 1 МК Актоган 5,38 6,0 - 2 Кокойык 5,0 2,5 0,201 МК - магистралды канал, МХК – шаруашылық аралық канал Ескерту: Суару жүйелерінің (каналдардың) атаулары техникалық төлқұжатына сәйкес берілді. 22 Ирригациялық жүйелердің техникалық жағдайы және оның суармалы жерлердің динамикасына әсері ... Біздің есептеуіміз бойынша, Талас ауданын- дағы суару арналарының жалпы су өтімі 159,7 м 3 /с құрайды, оның ішінде Талас өзенінің жүйе- сіне 103,2 м 3 /с немесе 64,7 %, Көкталға – 30 м 3 /с немесе 18,8 %, Асаға – 18 м 3 /с немесе 11,2%, Тамдыға – 8,5 м 3 /с немесе 5,3 % тиесілі. Осы кестенің деректеріне сәйкес, суармалы жерлердің негізгі бөлігі Талас алабында орналасқан – 10 946 гектар, бұл осы арналармен суарылатын барлық жерлердің 95,5 % – ын құрайды. Суармалы алқаптардың едәуір бөлігі ЛВМК – 4 532 га, сондай-ақ, 1039 га Левая ветка, 925 га МХК және 924 га Шаруашылық су жүйелеріне тиесілі (каналдары), бұл жалпы Талас ала бын- дағы суармалы алқаптың шамамен 67,8 %-ын, ал суару желісінің су өтімі бойынша-19,5 м 3 /с құ райды, немесе Талас өзенінің осы учаскесінің суару желілері бойынша барлық су шығынының 18,8 % – ын құрайды. Ауданның жер үсті суларының географиясына салыстырмалы талдау жасасақ, суару желісінің көп бөлігі Талас өзеніне келетінін көрсетеді (2-сурет). Физикалық-географиялық зерттеулерге сәй- кес, Талас өзені алқабындағы жер ресур сы топы- рақ тарының қасиеттері мен жер бедері нің ерек- ше ліктеріне байланысты суару үшін неғұрлым жарамды болып табылады. Талас Қырғызстанның аумағындағы Қырғыз жотасынан басталады, соның салдарынан Талас ауданының басқа өзендерімен салыстырғанда су ресурстарымен кей кездері мол немесе аз қамтамасыз етілген. 2-суретте Талас өзенінің суару жүйелерінің көп бөлігі, яғни суармалы массивтің көп бөлігі Талас өзенінің оң жағалауында орналасқан. Далалық зерттеулердің нәтижелері көрсеткендей, Та лас өзенінің оң жағалауы сол жағалаумен салыс тыр- ғанда едәуір тегіс, тарихи кезеңдерде жиі тас- қын сулар жайылғанын көрсетеді. Сондықтан да суармалы егіншілікті жүргізу үшін топырақ жағдайлары қолайлы болып табылады. Көктал және Тамды өзендері атмасфералық жауын-шашын аз түсетін қаратау жотасынан бастау алады, соның салдарынан бұл өзендердің ағынды көлемі мардымсыз. Аса өзені бастауын Қазақстаннан тыс жерден алады, ал біздің рес- публикамыздың аумағында өзен транзитті болып табылады, іс жүзінде айтарлықтай қоректену көздері жоқ. Жоғарыда аталған жағдайларға бай ла нысты, Талас өзенімен салыстырғанда Аса өзенінен тартылған суару жүйелері саны жағы- нан да, сулылығы жағынан да аз. 2-сурет – Талас ауданы ирригациялық жүйелерінің сұлбасы 23 О.Ж. Таукебаев және т.б. Талас ауданында 17 суқоймасы бар, оның 14-і мемлекеттік меншікте, ал 3 жеке меншік иелігінде. Осы 14 суқоймасына мемлекеттік жер иелену актісі жасалып, олар 2015 жылдан бастап аудандық әділет басқармасына тіркелген. Соңғы жылдары аудан көлемінде бірнеше суқоймасында (5 суқойма) жөндеу жұмыстары жүргізіліп, 2016 жылдан бастап барлық су қоймаларына су өлшеуіш құрылғыларын орнату жоспарланған болатын. Бұдан басқа, аудандағы су шаруашылығы мәселелерін шешу бойынша бірқатар іс-шаралар атқарылуда. Ауданда су пайдаланушыларға ағын су жет кізіп беру қызметімен «Қазсушар» РМК Жам был филиалының Ақкөл өндірістік бөлім ше сі айналысады («Қазсушар» РМК Жам был фи лиа лының Ақкөл өндірістік бө- лімше сі нің мә лі мет тері; Оңтүстік Қазақ стан гидро гео ло гия лық-мелиоративтік экспеди- ция сы, 2018). Талас ауданы бойынша коллектор жүйесінде іш кі шаруашылық коллекторлар 75,5 км, дренаж же лісі 50,9 км, оның ішінде жабық дренаж 50,9 км құ райды. Бүгінгі күні аудандағы егістік жерлердегі жер асты суының деңгейін реттейтін коллекторлық жүйелердің техникалық жағдайы нашар күйде (2-кесте). жүктеу/скачать 1,66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|