Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия
ұлттық университеті
Пәннің оқу-әдістемелік кешені
Басылым:
Бесінші
ЕҰУ Ф 703-08-15 Пәннің оқу-әдістемелік кешен. Бесінші басылым
28
келген тобы, класы. Немесе тарамдық қатыстағы тілдік бірліктер жинағы. М:
С.Исаев еңбектеріндегі грамматикалық категория, септік категориясы, жақ
категориялардың түсінігі.
2) Бір топ, класс жиынтығының модельдік, сызбалық көрінісі.
3) Тармағындағы лексикалық морфологиялық синтаксистік сөзжасамдық (Е.
А.Земская М.М.).
Сөзжасамда І-сөзжасамдық сатыдағы
1-сөзжасамдық, жұптың мүшелері болған туындылар бір тарамға енеді.
Демек, бір деривациялық сатыдағы түбірлес сөздер деп те танылады.
Тарамның тұрақты бөлшегі, элементі - уәждеме сөз, ауыспалы бөлшегі
уәжділі сөз.
Сөзжасамдық тарам құрамындағы туынды түбірлер бір ғана негізден тік
қатардағы бір сатыда жасалуы шарт. Мысалы: бас -басшы Мұндай тарам жиі
кездеседі.
- басқар
- баспақ
- бассыз
- басты
- бастас
- бастық
- басыл
Сөзжасамдық тарам белгілері:
1) жұрнақ арқылы жасалады; 2) сөз табы жағынан тарамға енетін туындылар
біркелкі емес; 3) бірінші сатыдағы сөздерден жасалады, кейде түрлі сатыдағы
сөздерден жасала береді.
Мысалы өp сөзінен, түп негізден 24 туынды жасалады екен, онда 5
тарам бар, бұлар түрлі сатыдағы тарамдар:
өр - өрбі өр - өріссіз өр - өрістел
өргіз - өрісті - өрістеп
өрдір - өрісте - өрістет
өріс - өртешіл
-
өрістес
өр - өрістілік
өр - өрістетіл
Пайдаланылған әдебиет:
1. Қазақ грамматикасы. - Астана, 2003.
2. Оралбаева Н. Қазақ тілінің сөзжасамы.- Алматы, 2002.
3. Есімсейітов Б. Қазақ тіліндегі сөзжасамдық тізбектер. - КДА, 2002.
|